۱۵ کتاب ممنوعه که بارها در تاریخ جنجال به پا کردند
کتاب‌ها همیشه منبعی برای کسب کردن دانش بیشتر یا غرق شدن در جهان‌سازی جذاب یک داستان تخیلی بودند؛ ولی در طول تاریخ، آثاری نوشته شده‌اند که بخاطر محتویات کتاب و موضوعات مطرح شده، به قدری دردسرساز شدند که توسط کشور یا کشورهایی در لیست کتاب‌های ممنوعه قرار گرفتند. آثاری که خواندن آن‌ها تا مدت‌ها جرم حساب می‌شده و ممکن است حتی کسی که کتاب را در کتابخانه خود داشته، محکوم به زندان کرده باشند. بسیاری از این کتاب‌ها امروزه دیگر آثار مشکل‌دار نیستند و دسترسی به آن‌ها کار آسان‌تری شده است ولی همچنان تاریخچه‌ی سیاهی را با خود حمل می‌کنند و برای افرادی که در مورد آثار ممنوعه کنجکاو هستند جذابیت بالایی دارند. ولی بعضی از این آثار همچنان کشمکش‌هایی جدی برای قرار گرفتن در لیست آثار ممنوعه را در سطح جوامع به وجود می‌آورند. این کتاب‌ها موضوعاتی مهم را به چالش می‌کشند که با عرف جامعه‌ی زمان خود یا حتی امروز نیز کاملا در تناقض هستند یا موضوعات مطرح شده در آن‌ها به قدری خطرناک است که باید به هر شکلی که شده از دست عوام مردم دور بمانند.
۱۵- آبی‌ترین چشم
کتاب «آبی‌ترین چشم» یک اثر جنجال‌برانگیز انتقادی است که بخاطر موضوعات مسئله‌دار مطرح شده در کتاب بارها در لیست کتاب‌های ممنوعه قرار گرفته است. داستان در مورد یک دختر سیاه‌پوست آمریکایی است که در دهه ۴۰ آمریکا پس از رکود اقتصادی زندگی می‌کند. دختر بخاطر رنگ پوست و سن خود مدام مورد ظلم قرار می‌گیرد و این موضوع باعث می‌شود که بخاطر عقده حقارتی که در او به وجود آمده، آرزوی چشمان آبی داشته باشد تا کمی زیباتر بشود تا شاید جامعه بالاخره او را قبول کند. موضوعات نژادپرستی، زنا با محارم و تعرض‌های متعدد که بعضی از آن‌ها برای کودکان اتفاق می‌افتد، باعث شده که تلاش‌های متعددی برای حذف این کتاب جنجال‌برانگیز انجام بشود. در حالی که تلاش‌های بسیاری برای سانسور این کتاب شده، گروهی دیگر بارها به دفاع از کتاب برخاستند و از مباحث دردناک کتاب دفاع کردند؛ اینکه دانستن این اتفاقات دردناکی که زمانی در دنیا اتفاق افتاده و باز هم امکان دارد که اتفاق بیفتد، باید توسط جامعه شناخته بشود و با سانسور آن مشکل حل نخواهد شد. این کتاب هنوز اثری جنجال برانگیز است که مدام وارد لیست کتاب‌های ممنوعه می‌شود.
۱۴- آلیس در سرزمین عجایب
شاید دیدن اسم این کتاب در این لیست عجیب به نظر بیاید، ولی «آلیس در سرزمین عجایب» بارها و بارها در طول تاریخ در لیست کتاب‌های ممنوعه قرار گرفته است و حتی در بعضی کشورها همچنان یک کتاب ممنوعه است. این شاهکار لوئیس کارول، داستان دختری را روایت می‌کند که به دنبال خرگوشی انسان مانند می‌رود و وارد چاله‌ای عمیق می‌شود که او را به جهانی جدید وارد می‌کند. این کتاب کودکانه، در چین بخاطر به تصویر کشیدن حیواناتی که حرف می‌زنند کاملا ممنوع اعلام شده بود چون به اعتقاد دولت چین، به تصویر کشیدن حیوانات سخنگو عملی علیه مخلوقات خدا بوده است. در کشورهای دیگر، «آلیس در سرزمین عجایب» بخاطر به تصویر کشیدن استفاده از دخانیات و مواد مخدر ممنوع اعلام شده بود؛ برای مثال کرم ابریشمی که از قلیون استفاده می‌کند و موادی که آلیس مصرف می‌کند که باعث کوچک شدن و بزرگ شدن اندازه او می‌شود که به شکلی اشاره به مواد مخدر دارند. همچنین نویسنده‌ی کتاب اتهاماتی مبنی بر گرایش به کودکان داشته و بسیاری کتاب را نمادگذاری از روابط جنسی یک دختر خوانده‌اند و آن را ممنوع کرده‌اند. امروزه بیشتر این اتهامات از بین رفته و این کتاب به عنوان یک اثر مهم در تاریخ ادبیات کودک و نوجوان شناخته می‌شود و اقتباس‌های سینمایی و انیمیشنی «آلیس در سرزمین عجایب» زیادی ساخته شده است.
۱۳-خوشه‌های خشم
«خوشه‌های خشم» نوشته‌ی جان استاین‌بک، رمانی رئالیستی از یکی از سیاهترین دوران‌های کشور آمریکا است. رکود بزرگ اقتصادی و مهاجرت‌های متعدد باعث شده که خانواده‌ی جود مجبور به نقل مکان به کالیفرنیا بشوند. این کتاب که سیاهی‌های دوره‌ی خاصی از آمریکا را به تصویر می‌کشد، با مخالفت‌های جدی در زمان پخش خود روبرو شد و بسیاری از شهر‌های آمریکا، سریعا هرگونه انتشار این کتاب را ممنوع اعلام کردند. بسیاری از آمریکایی‌ها، در مراکز شهر دست به سوزاندن کتاب زدند. «خوشه‌های خشم» در رادیو مورد نکوهش قرار گرفت و برچسب کمونیستی بودن به آن چسبانده شد. بسیاری ادعا کردند که کتاب مملو از اطلاعات غلط است و سعی در به تصویر کشیدن چهره‌ای دروغین از آمریکای زمان دارد. سانسور‌های اعمال شده بر روی کتاب و ممنوع شدن کتاب در آمریکا و حتی چند کشور دیگر، باعث شد که آمریکا منشور حقوق کتابخانه را صادر کند تا از سانسور و ممنوعیت بیجای آثار جلوگیری کند. امروزه این کتاب به عنوان یکی از برترین آثار قرن بیستم آمریکا شناخته شده است.
۱۲- راز داوینچی
«راز داوینچی» در ابتدا به عنوان یک اثر جنایی دلهره‌آور منتشر شد و طولی نکشید که بخاطر موضوعات مطرح شده در آن، تبدیل به یک کتاب ممنوعه بشود. دلیل این اعتراضات، نمادگذاری‌ها و مباحث جنجالی کتاب در مورد موضوع دین مسیحیت بود. تئوری‌های کتاب، موضوعاتی بر خلاف آموزه‌های مسیحی‌ها مطرح می‌کرد. همچنین اطلاعاتی که در مورد هنر اروپا در این کتاب مطرح می‌شود، خود مبحثی برای اعتراض تاریخدانان هنر بود. همچنین نویسنده‌های کتاب «خون مقدس و جام مقدس» به این کتاب اتهام دزدی از کتاب خودشان را زدند و از نویسنده و ناشر شکایت کردند؛ در حالی که نویسنده از تمامی حقوق و تصمیمات خود دفاع کرده است. در کتاب مطرح می‌شود که مسیح و مریم در واقع یک زوج بودند و بچه‌های آن‌ها باعث به وجود آمدن نسل جنوب فرانسه شده است. این فقط یکی از مباحث مطرح شده در کتاب است و بسیاری از نقاط دیگر داستان، موضوعات مختلف دیگری به تصویر کشیده می‌شود که اعتراضات زیادی را به دنبال خود داشته است. براساس این کتاب فیلمی ساخته شده است که آن فیلم هم بارها در لیست فیلم‌های ممنوعه که نباید ببینید قرار گرفته است.
۱۱-فرانکنشتاین
کتاب «فرانکشتاین» اثری است از ماری شلی که خود شخصی جنجال‌برانگیز در زمان خود بوده است. کتاب در مورد دانشمندی به نام فرانکنشتاین است که تصمیم می‌گیرد تا خود دست به خلق یک انسان بزند. او با پیوند زدن اجزای بدن چند انسان به یکدیگر، انسانی جدید خلق می‌کند که در نهایت مانند یک هیولا دست به اقداماتی وحشتناک می‌برد. «فرانکنشتاین» در زمان خود بسیار جنجال‌برانگیز بوده. افراد مذهبی به کتاب بخاطر اینکه دانشمند اقدام به خلق زندگی می‌کند کتاب را آتش زدند؛ اقدامی که تنها توسط خداوند باید انجام بشود. همچنین شخصیت‌پردازی کتاب، موضوعات وحشت‌آمیز گوتیک در آن و خشونت اعمال شده باعث شده که فرانکنشتاین بارها در طول تاریخ به شدت سانسور بشود و در کشورهایی در لیست آثار ممنوعه قرار بگیرد. حتی کتاب‌هایی که در قرن بیستم با ظهور اولیه سینما از کتاب اقتباس کرده‌اند نیز بارها سانسور شدند. امروزه این کتاب به عنوان یکی از مهم‌ترین کتاب‌های ژانر وحشت شناخته می‌شود.
۱۰- ۴۵۱ فارنهایت
کتاب «۴۵۱ فارنهایت» یک کتاب پساآخرالزمانی است در آینده‌ای سیاه که تمامی کتاب‌ها سوزانده شده، تلویزیون‌ها بزرگ‌تر شده و آتش‌نشان‌ها به جای خاموش کردن آتش، آن‌ها را روشن می‌کنند. در تناقضی عجیب، کتاب «۴۵۱ فارنهایت» که دولتی را که با ممنوع کردن و سوزاندن کتاب‌ها موافقت کرده نقد می‌کند، خود بارها زیر تیغ سانسور رفته و در لیست کتاب‌های ممنوعه قرار گرفته است. این کتاب بخاطر ناسزاهای به کار رفته در آن، تصاویر متعدد از مصرف مواد مخدر، توهین به مقدسات (به آتش کشیدن انجیل) و موضوعات کنایه‌آمیز در مورد ذات بشر مورد انتقاد قرار گرفته و بارها به عنوان یک کتاب ممنوعه دسته‌بندی شده است. امروزه این کتاب به عنوان انتقادی درست از تبعات جلوگیری از اطلاعات و کنترل پبشرفت تکنولوژی شناخته می‌شود. با اینکه نقد‌های مطرح شده به موضوع تکنولوژی همچنان موضوعی بحث برانگیز در مورد کتاب است، «۴۵۱ فارنهایت» به عنوان یک کتاب جنجال‌برانگیز علمی-تخیلی باید خوانده بشود.
۹- مدار رأس السرطان
«مدار رأس السرطان» نوشته‌ی هنری میلر، اثری است نیمه بیوگرافی و نیمه داستانی از زندگی شخصی هنری میلر؛ دقیقا به همان شکلی که اتفاق افتاده است. میلر داستان زندگی خود را به عنوان یک نویسنده‌ی در حال تقلا در سال‌های ۱۹۲۰ تا ۱۹۳۰ شرح می‌دهد. این کتاب در ابتدای انتشار خود، بعد از مدتی کوتاه به طور کامل تبدیل به یک کتاب ممنوعه شد. دلیل این موضوع، توضیحات کامل هنری میلر در مورد اتفاقات رخ داده برای او است. در حالی که بسیاری از نویسنده‌ها در بیوگرافی‌های خود روی بخش‌های بهتر زندگی تمرکز می‌کنند، هنری میلر در این کتاب بی‌محابا در مورد تمام تجریبات خود، چه زیبا چه تلخ، صحبت می‌کند. بسیاری از مخاطبان، موضوعات صریح جنسی مطرح شده در کتاب را پس زدند و بعد از سانسور‌های متعدد آن را منتشر کردند یا به کلی آن را ممنوع کردند. امروزه این کتاب همچنان در جدالی برای آزاد شدن است. درحالی که بسیاری از افراد، سعی می‌کنند این کتاب را همچنان یک اثر ممنوعه نگه دارند ولی بسیاری در حال جنگیدن برای حق آزادی زندگینامه‌ی شجاعانه‌ی هنری میلر هستند.
۸- سالار مگس‌ها
«سالار مگس‌ها» اولین کتاب نوشته شده توسط ویلیام گلدینگ است که داستان چند پسر بریتانیایی را روایت می‌کند که به تنهایی در یک جزیره گیر می‌افتند و در تلاش برای به وجود آوردن نظم بین خود، سیستمی پیاده می‌کنند تا بتوانند زندگی جدید خود را اداره کنند؛ ولی تلاش‌های آن‌ها برای به وجود آوردن یک جامعه جدید، با شکست مواجه می‌شود و به زودی ظلم و ستم تبدیل به حرف اول کسانی که در جزیره قوی‌تر هستند می‌شود. این کتاب که در واقع یک نمادگذاری از تلاش‌های بریتانیا برای مستمره کردن کشورهای دیگر است، تصاویر بسیار خشن و وحشتناکی را از حقیقت نهفته‌ی جامعه نشان می‌دهد. تصاویری از خشونت، توهین، مباحث جنسی و تابوشکنی در مفهومی که ما به عنوان جامعه می‌شناسیم. «سالار مگس‌ها» بارها و بارها تبدیل به یک کتاب ممنوعه شده و از همان ابتدای انتشار خود، بارها زیر تیغ سانسور رفته است. امروزه این اثر با اینکه در چندین کشور همچنان اثر چالش برانگیزی است، ولی در کل به عنوان یک اثر مهم در مورد تبعات قدرت، جامعه‌ستیزی و ظلم شناخته می‌شود.
۷- ناطور دشت
کتاب «ناطور دشت» اثر جروم دیوید سلینجر، به عنوان یکی از مهم‌ترین رمان‌های سده بیستم نامگذاری شده است ولی این کتاب بخاطر موضوعات مطرح شده در آن، بارها یا زیر تیغ جدی سانسور رفته یا کاملا به یک کتاب ممنوعه تبدیل شده است. دو نوجوان آمریکایی که مدرسه‌ای در کلمبیا را به گلوله بستند و تعداد زیادی از هم‌کلاسی‌های خود را به قتل رساندند، کتاب «ناطور دشت» را منبع الهام خود خوانده‌اند. همچنین مارک دیوید چپمن که جان لنون، یکی از خواننده‌های گروه موسیقی بیتلز را به قتل رساند اعلام کرده که انگیزه اصلی قتل جان لنون، توسط این کتاب به او الهام شده است. کارکتر هولدن کالفیلد، در کتاب نسبت به اطرافیان خود احساس برتری می‌کند و تمام جهان اطراف خود را پست و دروغین می‌شمارد. این کتاب در واقع احساس برتری‌طلبی و انقلاب‌گرایی نوجوانان را به تصویر می‌کشد و برای همین بسیاری از نوجوان‌ها احساس همذات‌پنداری زیادی با کتاب می‌کنند و بخاطر موضوعات مطرح شده در کتاب، امکان برداشت اشتباه وجود دارد. داستان در مورد هولدن کالفیلد است هفده ساله است که از مدرسه اخراج شده و داستان در طول سه روزی رخ می‌دهد که می‌خواهد به خانه‌ی خود بازگردد.
۶- سرگذشت ندیمه
«سرگذشت ندیمه» اثر مارگارت اتوود کتابی است با تاریخچه‌ای پیچیده و فراز و نشیب‌های متعدد که بارها و بارها در لیست کتاب‌های ممنوعه در جاهای مختلف جهان قرار گرفته است. کشورهای پرتقال و اسپانیا در دو دوران مختلف سیاسی خود، کتاب را به کلی ممنوع کردند و حتی آمریکا نیز چندین دفعه «سرگذشت ندیمه» را با سانسور‌های خود تغییر داده است. داستان در جمهوری گیلاد رخ می‌دهد که مرد‌ها را در منصب قدرت تمام قرار گرفتند و زن‌ها را فقط در جایگاه ندیمه به کار می‌گیرند. اثری دردناک از آینده‌ای که مانند آثار جورج اورول، آزادی بیان و عمل از بین رفته و تمامیت‌خواهی قدرت گرفته است. مارگارت اتوود در زمان خود چندین بار از نوشتن کتاب دست کشیده؛ ولی در نهایت گفته که دیکتاتور‌ها فقط موضوعی در گذشته نیستند و ما باید همیشه مواظب آینده‌ی پیش‌رو باشیم تا اشتباهات گذشته را تکرار نکنیم. اعتراضات به این کتاب تا به امروز همچنان ادامه دارد و مارگارت اتوود در حرکتی اعتراضی، نسخه‌های غیر قابل سوختن این کتاب را منتشر کرده تا از سوزاندن آن توسط گروه‌های متعصب جلوگیری کند. این کتاب جنجال‌برانگیز امروزه همچنان نیز در چند کشور به عنوان یک کتاب ممنوعه دسته بندی شده است.
۵- پرتقال کوکی
رمان «پرتقال کوکی» به قدری حواشی زیادی را با خود داشته که نویسنده آن اعلام کرده که از نوشتن این رمان کاملا پشیمان است. این کتاب بارها به عنوان یک کتاب ممنوعه دسته بندی شده و حتی زمانی که استنلی کوبریک از کتاب اقتباسی به همین نام ساخته، او نیز مورد انتقاد‌های زیادی قرار گرفت؛ تا نقطه‌ای که بخاطر تهدید‌های به قتل و خشونت به وجود آمده از فیلم، تهیه کننده دستور توقف پخش فیلم را داد و تا مدت‌ها حتی دیدن فیلم اقتباس شده از کتاب هم ممنوع بوده است. تأثیرات این حواشی نیز گریبان‌گیر نویسنده آن شده بود و از اینکه پیام کتاب اشتباه برداشت شده ابراز ناراحتی کرده بود. داستان کتاب در مورد پسری به نام الکس است؛ جوانی که علاقه زیادی به ابراز خشونت دارد و با هم‌دستان خود، دست به انجام کارهای وحشتناکی می‌زند. در نهایت زمانی که گیر می‌افتد و به زندان می‌رود، برای یک آزمایش انسانی داوطلب می‌شود تا بتواند زودتر از زندان خارج شود. پزشکان اجرا کننده‌ی آزمایش مدعی هستند که با این تکنولوژی جدید می‌توانند خشونت را در انسان از بین ببرند؛ ولی عواقب این آزمایش آن طور که می‌خواهند پیش نمی‌روند. این کتاب همچنان در بسیاری از کشورها یک کتاب ممنوعه است و در کشورهای دیگر با سانسور‌های متعدد اجازه انتشار گرفته است.
۴- مانیفیست
«مانیفیست» اثر کارل مارکس و فردریش انگلس، یک کتاب سیاسی است که تمامی ریشه‌های کمونیسم را به وجود آورده است. کارل مارکس در این کتاب، کاپیتالیسم را نکوهش می‌کند و با مطرح کردن نظام‌های جدید، سیستم جدید سوسیالیسم را توضیح می‌دهد. سیستمی که در آن، فاصله طبقاتی وجود ندارد و تمامی انسان‌ها در یک سطح قرار دارند. «مانیفیست» کتابی بود که هرگونه خوانش و انتشار آن را بارها در طول تاریخ ممنوع کردند ولی باز باعث دواندن ریشه‌های کمونیسم در جوامع مختلف شد و در نهایت، چند کشور جهان به این سیستم روی آوردند و بسیاری از انسان‌ها بخاطر این سیستم جدید کشته شدند. این کتاب که یکی از تأثیرگذارترین اسناد سیاسی تاریخ است، همچنان در بسیاری از کشورها به عنوان یک کتاب ممنوعه شناخته می‌شود و کشورهایی که به آزادی بیان اعتقاد دارند و به کتاب اجازه انتشار داده‌اند، کاملا برخوردی تحقیقاتی با این موضوع دارند و هرگونه استفاده از آموزه‌ها و تئوری‌های کتاب را رفتاری مجرمانه می‌خوانند که باید سریعا با آن برخورد بشود.
۳- قلعه حیوانات
شاهکاری دیگر از جورج اورول، کتاب «قلعه حیوانات» از کتاب‌های ممنوعه‌ای است که بارها و بارها در طول تاریخ مورد حمله، تحریف و تحقیر قرار گرفته است. این کتاب که با الهام از انقلاب ۱۹۱۷ روسیه و تبعاتی که پس از آن گریبان ملت روس را گرفته نوشته شده، به دلیل حمایت از کمونیسیم یا تشویق به انقلاب علیه کمونیسم، از کتاب‌فروشی‌های سراسر جهان حذف شده است؛ به خصوص در روسیه که مستقیما هدف این کتاب بوده است. داستان در مورد حیوان‌های یک مزرعه است که از رفتاری که انسان‌ها با آن‌ها انجام می‌دهند خسته شده‌اند و تصمیم به قیام علیه مزرعه‌دارهای خود می‌گیرند و در نهایت پیروز می‌شوند. دو خوک که مسئول این انقلاب بوده‌اند، برای اینکه کی رهبر بعدی مزرعه باشند با یکدیگر درگیر می‌شوند و در نهایت خوکی به نام ناپلئون (نماد استالین، رهبر زمان روسیه) با حیله‌گری قدرت را در دست می‌گیرد و طولی نمی‌کشد که او رفتاری بسیار بدتر از مزرعه‌داران قدیمی را بر روی حیوانات مزرعه اعمال می‌کند. این کتاب ممنوعه به قدری تهدید‌آمیز شناخته شده بود که سی.آی.ای آمریکا در تلاش برای اعمال کنترل بر روی تأثیر کتاب، حق اقتباس فیلم را از مسئولین حقوقی جورج اورول خریداری کرده تا یک نسخه انیمیشنی از آن تهیه کند که بسیاری از نکته‌های مهم کتاب را تغییر بدهد. این کتاب همچنان یک اخطار جدی در مورد تمامیت‌خواهی است و اینکه چگونه قدرت تمام، همیشه با خود فساد به همراه می‌آورد.
۲- هزار و نهصد و هشتاد و چهار
رمان مشهور جورج اورول، آینده‌ای تلخ را برای بشریت به تصویر می‌کشد. آینده‌ای که دولت تسلط کامل بر تمام اقدامات بشریت دارد. جورج اورول در مورد آینده‌ای به ما هشدار می‌دهد که مفهومی مانند آزادی عمل، آزادی بیان و هرگونه آزادی در مورد هر نوع تصمیمی از بین رفته است و دولت تمام این تصمیم‌ها را برای ما می‌گیرد در حالی که اقدامات تک تک مردم را کنترل می‌کند. این کتاب از زمانی که نوشته شده، بارها در کشورهای مختلف به عنوان یک اثر ممنوعه شناخته شده است. «هزار و نهصد و هشتاد و چهار» بیشترین میزان ممنوعیت را در تاریخ داشته است؛ به این معنی که برای طولانی‌ترین مدت و در بیشترین شهر‌ها ممنوع بوده است. کشورهایی که در زمان انتشار کتاب (سال ۱۹۴۹) از مبحث کمونیست حمایت می‌کردند، کتاب را بخاطر ضد کمونیسم بودن ممنوع کردند و کشورهایی که ضد کمونیست بودند نیز کتاب را محکوم به حمایت به کمونیسم کردند و آن را در لیست کتاب‌های ممنوعه قرار دادند؛ در حالی که انتقاد اصلی جورج اورول در کتاب به مبحث تمامیت‌خواهی هست؛ زمانی که یک جبهه‌ی فکری، کنترل کامل را به دست بگیرد و به زندگی شخصی شهروندان خود هم نفوذ کند و هیچ فرد مخالفی اجازه احضار نظر نداشته باشد. این کتاب جنجال‌برانگیز همچنان اثری مهم است که باید خوانده بشود تا با هشدار خود، ما را از منجر شدن به عاقبت جهانی که در این کتاب به تصویر کشیده می‌شود نجات بدهد.
۱- نبرد من
«نبرد من» شاید یکی از خطرناک‌ترین کتاب‌های نوشته شده در طول تاریخ باشد. این کتاب نوشته‌ی آدولف هیتلر است؛ رهبر آلمان نازی که در دوران جنگ جهانی دوم نیمی از جهان را فتح کرد و باعث به وقوع پیوستن بسیاری از وحشتناک‌ترین جنایت‌های بشری دوران معاصر تاریخ شد. این کتاب، ایدوئولوژی‌های او برای رهبری کشور است. این کتاب به عنوان کتاب مقدس آلمان نازی شناخته شده بود و نازی‌ها در هر فرصتی، آن را میان مردم آلمان پخش می‌کردند. در نهایت هیتلر با انتشار این کتاب، علی رغم تلاش‌های دولت برای جلوگیری از او، به منسب قدرت رسید و جنگ جهانی دوم به یکی از سیاهترین دوران‌های تاریخ بشریت تبدیل شد. امروزه هرگونه گفت و گو، فروش و تبادل این کتاب در آلمان تحت هر شرایطی ممنوع است و در کشورهای دیگر نیز، کتاب فقط به عنوان یک منبع تحقیقاتی استفاده می‌شود؛ اثری برای تحلیل مغز یکی از بزرگترین جنایتکارهای تاریخ و باورهایی که باعث به وجود آمدن دردناک‌ترین جنگ دوران معاصر و از بین رفتن زندگی بسیاری از افراد بی‌گناه در دهه چهل میلادی شد.
منبع: دیجی‌کالا‌مگ
