تلسکوپ جیمز وب از نگاه یک رصدخانه‌ی قدرتمند زمینی چگونه دیده می‌شود؟
پس از پیمودن راهی طولانی، سرانجام جیمز وب به مدار استقرار خود یعنی نقطه‌ی لاگرانژی ۲ زمین-خورشید رسید و حالا این تلسکوپ عظیم از روی زمین تنها به‌صورت یک نقطه‌ی نورانی کوچک دیده می‌شود.
یک ماه گذشته دوران هیجان‌انگیزی برای «تلسکوپ فضایی جیمز وب» (James Webb Space Telescope) بود. پس از پرتاب در روز کریسمس، این تلسکوپ هفته‌های بعد را صرف سفر در فضا، استقرار اصلی آینه‌های خود، بررسی تک‌تک بخش‌ها و در نهایت مانور دادن به سمت نقطه‌ی لاگرانژی ۲ (L2) کرد؛ جایی که در آن ۱۰ تا ۲۰ سال آینده را صرف کشف اسرار کیهان خواهد کرد. به گفته‌ی «بیل نلسون» (Bill Nelson) مدیر ناسا و مدیر ارشد ارتباطات علمی (CSCO) جیمز وب، نورگیری تلسکوپ تابستان امسال آغاز خواهد شد.
به مناسبت رسیدن جیمز وب به مدار اصلی خود، پروژه‌ی تلسکوپ مجازی (VTP) تصاویری از آن ثبت کرد تا به مردم نشان دهد که جیمز وب در مدار خود، از روی زمین به چه شکلی دیده می‌شود. هرچند در تصاویر ثبت شده، چیز زیادی به جز یک نقطه‌ی روشن در آسمان شب وجود ندارد، اما مانند عکس معروف «نقطه‌ی آبی کم‌رنگ» (Pale Blue Dot) به گفته‌ی «کارل سیگن» (Carl Sagan) که توسط فضاپیمای وویجر ۱ در راه خروج از منظومه‌ی شمسی از زمین گرفته شده است، یا تصویر «روزی که زمین لبخند زد» (The Day Earth Smiled) فضاپیمای کاسینی، اهمیت فوق‌العاده‌ای در آن نقطه‌ی نورانی کوچک وجود دارد.
تلسکوپ جیمز وب توسط تلسکوپ‌های قدرتمند به‌صورت نقطه‌ی نورانی کوچکی دیده می‌شود.
Credit: TVTP 2.0
پروژه‌ی تلسکوپ مجازی یک سامانه‌ی نجومی پیشرفته است که در سال ۲۰۰۶ میلادی توسط «رصدخانه‌ی نجومی بلاتریکس» (Bellatrix Astronomical Observatory) واقع در «چکانو» (Ceccano) ایتالیا راه‌اندازی شد. این پروژه از دو تلسکوپ رباتیک قابل دسترسی از راه دور شامل یک اخترنگار ۱۷ اینچی دال-کرکهام اصلاح شده‌ی موج تخت به نام «النا» (Elena) و یک تلسکوپ سلسترون ۱۴ اینچی اشمیت-کاسگرین استفاده می‌کند. همچنین جلسات مشاهده آنلاین عمومی، پخش جریانی زنده، توضیحات توسط متخصصان علمی و اطلاع‌رسانی عمومی به مردم سراسر جهان از دیگر برنامه‌های این مجموعه است.
مسیر طی شده از زمین و مدار نهایی تلسکوپ فضایی جیمز وب
Credit: NASA
تصویر جیمز وب در ۲۴ ژانویه (۴ بهمن) با استفاده از تلسکوپ النا گرفته شده است. این تلسکوپ رباتیک به‌طور خودکار حرکت ظاهری جیمز وب را ردیابی کرد و با یک‌بار نوردهی بدون فیلتر ۳۰۰ ثانیه‌ای تصویری ثبت کرد که موقعیت تلسکوپ را نشان می‌دهد. زمانی که این تصویربرداری انجام شد، جیمز وب به مقصد نهایی خود در نقطه‌ی لاگرانژی ۲ رسیده بود.
علاوه بر تصویر بالا، پروژه‌ی تلسکوپ مجازی همچنین یک انیمیشن کوتاه منتشر کرده است که حرکت ظاهری جیمز وب را در میان ستارگان نشان می‌دهد. در حالی که ممکن است وب بیش از یک نقطه‌ی کوچک در پس‌زمینه‌ای از نقاط روشن‌تر به‌نظر نرسد، اما این تصاویر داستانی از یک مأموریت جاه‌طلبانه را روایت می‌کنند که دهه‌ها در حال ساخت بود و حالا به سرانجام رسیده است. کار بر روی تلسکوپ در سال ۱۹۹۶ میلادی (۱۳۷۵ خورشیدی) آغاز شد و در ابتدا قرار بود تا سال ۲۰۰۷ و با بودجه‌ی ۵۰۰ میلیون دلاری به فضا پرتاب شود.
حرکت تلسکوپ فضایی جیمز وب در آسمان شب
Credit: TVTP 2.0
در ادامه اما به دلیل طراحی مجدد گسترده، مشکلات مربوط به آفتابگیر و موشک آریان ۵ که وظیفه‌ی پرتاب مجموعه را برعهده داشت، تأخیرها و هزینه‌های زیادی را تحمیل کرد. تا سال ۲۰۱۶ سرانجام ساخت تلسکوپ به پایان رسید، اما هنوز یک برنامه‌ی آزمایشی گسترده باید تکمیل می‌شد زیرا جیمز وب پیچیده‌ترین و پیشرفته‌ترین تلسکوپ فضایی است که تا کنون طراحی و ساخته شده است و برای موفقیت مأموریت، جای خطا در آن وجود ندارد. ماهیت اوریگامی-مانند تلسکوپ که برای پرتاب تا می‌شد و در فضا روند باز شدن را طی می‌کرد، به آزمایش‌های گسترده نیاز داشت و کوچک‌ترین مشکلی باعث آزمایش دوباره و بررسی‌های ایمنی می‌شد.
همه‌گیری کرونا هم تأخیرها را افزایش داد اما سرانجام در اواخر سال ۲۰۲۱ آزمایش تلسکوپ به پایان رسید و جیمز وب برای یکپارچه شدن با موشک آریان ۵ به کورو در گویان فرانسه برده شد. در نهایت پرتاب در روز کریسمس با بهترین شرایط انجام شد و وب را راهی سفر فضایی خود کرد. توماس زوربوچن معاون مأموریت‌های علمی ناسا گفت: «این واقعا یک کریسمس کامل با همه‌ی هدایای خود است و ما یک مأموریت فضایی هم داریم!»
اکنون که جیمز وب در مدار هاله‌ی نقطه‌ی L2 خورشید-زمین قرار گرفته است، تیم مأموریت منتظر رسیدن تلسکوپ به دمای عملیاتی است. این کار سپس با فعال شدن ابزار علمی تلسکوپ، آزمایش نهایی و کالیبراسیون دنبال خواهد شد. در صورت ادامه‌ی مأموریت بدون هر گونه مشکل، ناسا پیش‌بینی می‌کند که جیمز وب نخستین نور خود را تا ژوئن ۲۰۲۲ (خرداد ۱۴۰۱) جمع‌آوری کند.
عکس کاور: تلسکوپ فضایی جیمز وب از نگاه زمین توسط پروژه‌ی تلسکوپ مجازی
Credit: VTP
منبع: Universe Today
