۱۰ فیلم تماشایی که از داستان‌های کلاسیک کودکانه اقتباس شده‌اند
یک کتاب خوب قبل از خواب می‌تواند تخیل کودکان را تقویت کند، اما به تصویر کشیدن داستان‌های جادویی این کتاب‌ها کار ساده‌ای نیست. به بهانه‌ی انتشار نسخه کلاسیک «امیل و کارآگاهان» (Emil and the Detectives) محصول سال ۱۹۳۱ بر روی DVD، در این مطلب ۱۰ فیلم دیگر را نام بردیم که مانند شعبده‌بازی که خرگوش از کلاه بیرون می‌آورد، قلب و روح داستان‌های کلاسیک کودکانه را به زیبایی هرچه تمام‌تر به تصویر کشیدند.
برلین، ۱۹۳۱. در قسمتی از شهر، مردی به نام هانس بکرت با بازی پیتر لور که قاتل کودکان است، در خیابان‌ها کمین می‌کند و کودکانی را که تنها باشند شکار می‌کند. در جایی دیگر که خطر کمتری برای بچه‌ها وجود دارد، امیل جوان سوار قطار می‌شود و غریبه‌ای که روبروی او در واگن نشسته بود، پولی را که مادرش به امیل داده بود از او می‌قاپد.
این فیلم در کنار فیلم «ام» (M) به کارگردانی فریتس لانگ، از جمله اولین آثار ناطق سینمای آلمان به شمار می‌آیند. هر دوی آن‌ها کلان شهر شلوغی را به تصویر می‌کشند که در آن افراد نابهنجار برای به دام انداختن یا کلاهبرداری از افراد ساده‌لوح در کمین هستند. اما در جایی که فیلم لانگ پلیس، دنیای اموات و مردم را در جامعه‌ای اخلاقا فاسد که به دنبال قربانی می‌گردند، محکوم می‌کند، پسر قهرمان فیلم لامپرشت بر خلافکاری پیروز می‌شود و ارتش مردمی متشکل از بچه‌های بی‌سرپرست و ولگردها را برای کمک به دستگیری دزد تشکیل می‌دهد.
رمان منبع اقتباس این فیلم که به نویسندگی اریش کستنر و تصویرگری والتر تریر در سال ۱۹۲۹ چاپ شده بود، با سرزمین عجایب، جادوگران شگفت‌انگیز یا کمد لباس‌های مسحور کننده‌ای که در دیگر آثار برجسته ادبیات کودکان دیده می‌شد تفاوت دارد. در عوض، در یک برلین بسیار واقعی اتفاق می‌افتد، جایی که مناظر و صداهای شهر مدرن خطر و هیجان کافی را برای ماجراجوی جوان و تاثیرگذار آن فراهم می‌کند.
اقتباس لامپرشت پر از قدرت بصری پویای سینمای آن زمان آلمان است. فیلمنامه‌ی بیلی وایلدر جوان و امریک پرسبرگر تازه‌کار، به طرز ماهرانه‌ای حس شهر را با تمام تراکم و جنب و جوش گیج‌کننده‌اش به تصویر می‌کشد. این فیلم که به‌طور تحسین‌برانگیزی به‌عنوان یک فیلم کودکانه عقل‌گرا شناخته می‌شود، به‌عنوان یک تصویر ارزشمند تمام‌نما از سطح خیابان‌های پایتخت آلمان در سال‌های پیش از نازی‌ها و به‌عنوان یکی از بی‌نقص‌ترین اقتباس‌ها از یک داستان کلاسیک قبل از خواب کودکان محسوب می‌شود که بر پرده‌ی نقره‌ای نقش بسته است.
۱. جادوگر شهر آز (The Wizard of Oz)
- کارگردان: ویکتور فلمینگ
- بازیگران: جودی گارلند، فرانک مورگان، ری بولگر
- محصول: ۱۹۳۹
- امتیاز IMDb به فیلم: ۸ از ۱۰
دوروتی در میان دشت‌های بزرگ کانزاس با عمو هنری و همسرش که کشاورز بودند زندگی می‌کرد. خانه آن‌ها کوچک بود، برای اینکه دیوارهایش را بسازند باید الوارها را کیلومترها با واگن حمل می‌کردند.
-جادوگر شگفت انگیز شهر آز اثر ال فرانک باوم (۱۹۰۰)
رمان «جادوگر شگفت‌انگیز شهر آز» اثر ال فرانک باوم در سال ۱۹۰۰ با این جمله‌ی جادویی آغاز می‌شود، داستان دختری جوان و بی‌حوصله در زمین‌های کشاورزی آمریکا که طی یک طوفان به سرزمین جادویی آز می‌رود. نسخه‌های تئاتر و سینمای اولیه داستان باوم خیلی زود پس از انتشار ظاهر شدند و سم ریمی آخرین کارگردانی بود که در فیلم «آز بزرگ و قدرتمند» (Oz the Great and Powerful) در سال ۲۰۱۳ به این داستان پرداخت.
اما نسخه موزیکال MGM در سال ۱۹۳۹ قطعی است و تقریبا منبع ادبی خود را با نسخه‌های تکنیکی خیره‌کننده‌اش از جاده آجر زرد، شهر زمرد، جادوگر شریر غرب، و همراهان دوست‌داشتنی دوروتی، مترسک، مرد حلبی و شیر بزدل، تحت‌الشعاع قرار داده است. جودی گارلند دل جهانیان را ربوده بود، آن هم در حالی که کاراکترش دوروتی با لباس پیشبندی رویای جایی بر فراز رنگین کمان را در سر می‌پروراند.
۲. پنج نفر در جزیره‌ی گنج (Five on a Treasure Island)
- کارگردان: جرالد لاندو
- بازیگران: رل گرینر، گیلیان هریسون، رابرت کادرون
- محصول: ۱۹۵۷
- امتیاز IMDb به فیلم: ۷.۱ از ۱۰
جولیان پشت میز صبحانه گفت: مامان، هنوز درباره تعطیلات تابستانی ما تصمیم نگرفتی؟ می‌توانیم طبق معمول به پولسیث برویم؟ مادرش گفت: فکر نمی‌کنم. این موقع از سال شلوغ است. سه کودک با ناامیدی به یکدیگر نگاه کردند. آن‌ها خانه‌ی پولسیث را دوست داشتند و ساحل برای شنا عالی بود.
– پنج نفر در جزیره گنج اثر انید بلایتون (۱۹۴۲)
همانطور که هر کودکی که کتاب انید بلایتون را خوانده است می‌داند، جولیان و دو خواهر و برادرش، دیک و آن، به تعطیلات خود در خانه‌ی عموی کوئنتین بسنده می‌کنند، جایی که همراه با پسر عمویشان جورج و سگش تیمی، همان «پنج نفر معروف» درگیر شکار گنج در اطراف جزیره کیرین می‌شوند.
در اواخر دهه ۵۰، بچه‌ها هفته به هفته برمی‌گشتند تا ماجراجویی پنج نفر در این سریال که بعد از ظهرها از بنیاد فیلم کودکان پخش می‌شد، دنبال کنند. این فیلم به کارگردانی جرالد لاندو به طرز جذابی روح داستان اصلی بلیتون را به تصویر می‌کشد. برای هر کودکی که از ایده نقشه‌های گنج، کشتی‌های غرق‌شده و قلعه‌های ویران شده هیجان زده می‌شود، این هشت قسمت مانند مائده‌های بهشتی است.
۳. سفر به مرکز زمین (Journey to the Center of the Earth)
- کارگردان: هنری لوین
- بازیگران: آرلان دال، پت بون، جیمز میسون
- محصول: ۱۹۵۹
- امتیاز IMDb به فیلم: ۷ از ۱۰
در ۲۴ مه ۱۸۶۳، که یکشنبه بود، عمویم، پروفسور لیدنبروک، با عجله به سمت خانه کوچک خود، شماره ۱۹ کونیگستراس، یکی از قدیمی‌ترین خیابان‌های محله قدیمی هامبورگ، برگشت.
– سفر به مرکز زمین اثر ژول ورن (۱۸۶۴)
فرانسوی‌ها از این ایده که رمان‌های ژول ورن به عنوان ادبیات کودکان طبقه‌بندی می‌شوند، خیلی راضی نیستند، اما در دنیای انگلیسی‌زبان‌ها، نسخه‌های خلاصه‌شده از شناخته‌شده‌ترین آثار او مدت‌هاست که به عنوان کتاب‌های منتخب قبل از خواب کودکان شناخته می‌شود. در صفحات آغازین سفر به مرکز زمین، پروفسور لیدنبروک با عجله به خانه می‌رود تا آخرین کشف خود را بررسی کند؛ یک نسخه خطی ایسلندی حاوی یک کد باستانی که مسیری را به درون سیاره ما از طریق یک آتشفشان خاموش توصیف می‌کند.
این فیلم محصول ۱۹۵۹ توسط کمپانی فاکس قرن بیستم، با بازی جیمز میسون با فرم خوب و خشن در نقش لیدنبراک، طراحی تولید فوق‌العاده‌ای از درون زمین با نور فسفرسانس و برخی جلوه‌هایی جذاب و لذت‌بخش از دایناسورها بهترین نسخه از چندین نسخه سینمایی است.
۴. خانواده‌ی سوییسی رابینسون (Swiss Family Robinson)
- کارگردان: کن آناکین
- بازیگران: جان دیوید وایس، دوروتی مک‌گوایر، تامی رک
- محصول: ۱۹۶۰
- امتیاز IMDb به فیلم: ۷.۲ از ۱۰
چند روزی بود که دچار طوفان شده بودیم. شش بار تاریکی به شکل وحشتناکی بر ما چیره شد، و بازگشت نور اغلب نگرانی و اضطراب برایمان به همراه داشت، زیرا طوفان خشمگین تا روز هفتم با چنان خشمی افزایش یافت که همه امیدهایمان از دست داده بودیم.
– خانواده سوییسی رابینسون اثر یوهان دیوید ویس (۱۸۱۲)
خانواده سوییسی رابینسون اثر یوهان دیوید ویس با الگوبرداری از رمان رابینسون کروزوئه اثر دنیل دفو در سال ۱۷۱۹، تعداد آدم‌های داستان را افزایش داد و شامل کل خانواده‌ای شد که پس از غرق شدن کشتی‌شان به خاطر طوفان در جزیره‌ای در هند شرقی سرگردان شدند.
اقتباس والت دیزنی در سال ۱۹۶۰ نسبت به نسخه اصلی تفاوت‌هایی دارد، اما تنها با خانه‌های درختی فوق‌العاده‌ی استادانه، تله‌های انفجاری و اضافه شدن گروهی از دزدان دریایی برای به خطر انداختن خانه جزیره‌ای خانواده‌ی ساده و دوست‌داشتنی، به جذابیت داستان افزود. جان میلز در نقش پدرسالار مدبر خانواده، در کنار باغی رنگارنگ مملو از حیوانات عجیب که آن‌ها هم ستاره‌های درخشان فیلم هستند ظاهر می‌شود.
۵. مری پاپینز (Mary Poppins)
- کارگردان: رابرت استیونسون
- بازیگران: جولی اندروز، دیک ون دایک، کرن دوتریس
- محصول: ۱۹۶۴
- امتیاز IMDb به فیلم: ۷.۸ از ۱۰
اگر می‌خواهید کوچه‌ی درخت گیلاس را پیدا کنید، تنها کاری که باید انجام دهید این است که از پلیس سر چهارراه بپرسید. او کلاه خود را کمی به یک طرف می‌کشد، سرش را متفکرانه می‌خاراند، و سپس با انگشت اشاره‌ی دستش که دستکشی سفید آن را پوشانده نشان می‌دهد و می‌گوید: «اول به سمت راست، دوم به سمت چپ، دوباره به سمت راست و بعد می‌رسید. صبح بخیر.»
– مری پاپینز نوشته پی.ال. تراورس (۱۹۳۴)
در شماره ۱۷ سری رمان‌های کودکانه محبوب تراورس، خیابان درخت گیلاس لندن، خانه خانواده بنکس است که پرستار چترسوار به نام مری پاپینز با باد شرقی از راه می‌رسد. زمانی که جولی اندروز برای ایفای نقش الیزا دولیتل در «بانوی زیبای من» (My Fair Lady) (1964) دیده شد، برای بازی در نقش پاپینز در نسخه موزیکال دیزنی در سال ۱۹۶۴ انتخاب شد و او برای بازی در این نقش برنده‌ی جایزه‌ی اسکار شد.
او این نقش را خودش ساخت، با دادن یک قاشق شکر به بچه‌های بنکس که باعث می‌شد چشم‌هایشان گشاد شود، و اشعار « شگفت‌انگیز» می‌خواندند و اتاقشان را با یک ضربه جادویی انگشتانش مرتب می‌کرد. فیلم رابرت استیونسون یک نقطه اوج همیشه روشن در سنت فیلم خانواده دیزنی است.
۶. بچه‌های راه‌آهن (The Railway Children)
- کارگردان: لایونل جفریس
- بازیگران: جنی اگاتر، گری وارن، داینا شریدن
- محصول: ۱۹۷۰
- امتیاز IMDb به فیلم: ۷.۳ از ۱۰
آن‌ها از ابتدا بچه‌های راه‌آهن نبودند. گمان نمی‌کنم آن‌ها هرگز به راه‌آهن فکر کرده باشند، مگر به عنوان وسیله‌ای برای رسیدن به ماسکلین و کوک، پانتومیم، باغ‌های جانورشناسی و مادام توسو.
– بچه‌های راه‌آهن اثر ای نسبیت (۱۹۰۶)
زمانی که خانواده واتربری مجبور می‌شوند از لندن به خانه‌ای در کنار راه‌آهن در یورکشایر دیلز نقل مکان کنند، پس از زندانی شدن پدرشان به خاطر جاسوسی، آن‌ها فرزندان راه‌آهن شدند. داستان ای نسبیت که به صورت سریالی در مجله لندن در سال ۱۹۰۵ چاپ می‌شد و سپس به عنوان رمان در سال ۱۹۰۶ منتشر شد. این داستان الهام‌بخش یک اقتباس سینمایی کم نظیر در سال ۱۹۷۰ با حضور لایونل جفریس بازیگر شد که اولین کارگردانی خود را انجام داد.
جنی آگوتر نقش روبرتا، بزرگترین خواهر را بازی می‌کند که با مشاهده رفت و آمد قطارهای بخار و دوست شدن با باربر مهربان ایستگاه (با بازی برنارد کریبینز) در محیط روستایی جدید خود وقت می‌گذرانند. اگرچه داستان ممکن است برای بینندگان مدرن عجیب به نظر برسد، اما تعداد کمی می‌توانند جذابیتی را که جفریس در این درام دوست‌داشتنی به تصویر می‌کشد انکار کنند.
۷. ویلی وانکا و کارخانه‌ی شکلات‌سازی (Willy Wonka & the Chocolate Factory)
- کارگردان: مل استوارت
- بازیگران: جین وایلدر، جک آلبرتسون، پیتر اوستروم
- محصول: ۱۹۷۱
- امتیاز IMDb به فیلم: ۷.۸ از ۱۰
این دو آدم بسیار مسن پدر و مادر آقای باکت هستند. نام آن‌ها پدربزرگ جو و مادربزرگ جوزفین است. و این زن و مرد پیر پدر و مادر خانم باکت هستند. نام آن‌ها پدربزرگ جورج و مادربزرگ جورجینا است.
– چارلی و کارخانه‌ی شکلات‌سازی اثر رولد دال (۱۹۶۴)
سطرهای آغازین کتاب چارلی و کارخانه شکلات‌سازی نوشته رولد دال با نقاشی‌های خارق‌العاده توسط تصویرگر کوئنتین بلیک همراه است، بنابراین هر فیلم‌سازی که به این تخیل ۱۹۶۴ نزدیک می‌شود باید این کار را با دقت انجام دهد چرا که خوانندگان کودک از قبل دقیقا می‌دانند که شخصیت‌های شگفت‌انگیز فیلم باید چه شکلی باشند.
دال خود از طرفداران نسخه موزیکال ۱۹۷۱ با بازی جین وایلدر در نقش ویلی وانکا نبود؛ شکلات‌ساز مرموزی که به بچه‌های خوش‌شانسی که بلیت‌های طلایی در شکلات‌های وانکا پیدا می‌کردند، تور گردش در کارخانه می‌داد. اما نسل‌ها از تصویرسازی کارخانه عجیب وانکا، با رودخانه‌هایی از شکلات، درختان آب نبات و انبوهی از اومپا-لومپاهای نارنجی رنگ که خطوط تولید را مدیریت می‌کنند، خوشحال شده‌اند. تیم برتون در سال ۲۰۰۴، با بازی جانی دپ در نقش وانکا، با ترکیب احساسات تاریک خود در این داستان آن را به تصویر کشید . با این حال، برای بسیاری، جایگزین کردن خاطرات شیرین فیلم وایلدر با برتون دشوار بود.
۸. آلیس (Alice)
- کارگردان: یان شوانکمایر
- بازیگران: کامیلا پاور، کریستینا کوهوتاوا، کریس ون هوتن
- محصول: ۱۹۸۸
- امتیاز IMDb به فیلم: ۷.۵ از ۱۰
آلیس از اینکه کنار خواهرش در ساحل نشسته بود و کاری برای انجام دادن نداشت خسته شده بود. یکی دو بار به کتابی که خواهرش می‌خواند نگاه کرد، اما هیچ عکس یا گفت و گویی در آن نبود، آلیس فکر کرد، « بدون عکس یا گفت و گو، کتاب چه فایده‌ای دارد؟»
– ماجراهای آلیس در سرزمین عجایب اثر لوییس کارول (۱۸۶۵)
وقتی آلیس خرگوش سفید را در نسخه ۱۹۸۸ رمان لوییس کارول یان شوانمکایر می‌بیند و سپس دنبال می‌کند، در ساحل نیست. در عوض، در اتاق بازی او، یک خرگوش که از کاه و خاک اره پر شده در یک ویترین ناگهان تکان می‌خورد، مقداری از خاک اره درون خود را می‌ریزد، از محفظه شیشه‌ای خود خارج می‌شود و به زودی با سرعت در یک زمین گل‌آلود ناپدید می‌شود، و آلیس به تعقیب او در یک ماجراجویی جذاب می‌پردازد.
روح داستان کارول، توسط شوانکمایر در شاهکار ترسناک و کمی غریب برای کودکان با بازی کریستینا کوهوتوا جوان با عروسک‌ها و اسباب‌بازی‌ها در یک مغازه اسباب‌بازی ترکیب، و به شکل درخشانی دوباره تصور می‌شود. زندگی این انیماتور اهل چک، اصل داستان کارول را از حالت افسانه‌ای که اکثر اقتباس‌های دیگر فیلم آن را ترجیح می‌دهند، دور کرده و به قلمروی سورئال و واقعا هراس‌آور رویای بیداری منتقل می‌کند. مانند جمله‌ای که در تیتراژ آغازین با صدای او گفته می‌شود: «چشم‌هایت را ببند وگرنه چیزی نخواهی دید.»
۹. شاهزاده خانم کوچک (A Little Princess)
- کارگردان: آلفونسو کوارون
- بازیگران: لیزل متیوس، لیام کانینگهام، ونسا لی چستر
- محصول: ۱۹۹۵
- امتیاز IMDb به فیلم: ۷.۷ از ۱۰
زمانی در یک روز تاریک زمستانی، آنگاه که مه زرد غلیظ و سنگین خیابان‌های لندن را پوشانده بود که لامپ‌ها و ویترین مغازه‌ها مانند شب با چراغ گازی روشن می‌شدند، دختر کوچکی با ظاهری عجیب به همراه پدرش در تاکسی نشسته بود و به آرامی از کنار معابر می‌گذشتند.
– شاهزاده خانم کوچک اثر فرانسیس هاجسون برنت (۱۹۰۵)
آلفونسو کوارون، کارگردان مکزیکی، با چرخشی به سبک گوتیک جنوبی از «آرزوهای بزرگ» (Great Expectations) دیکنز (۱۹۹۸) تا یکی از تحسین‌برانگیزترین آثار مجموعه هری پاتر، «هری پاتر و زندانی آزکابان» (Harry Potter and the Prisoner of Azkaban) (2004)، به وضوح علاقه‌ای به ماجراجویی کودک‌محور دارد. علیرغم موفقیت تجاری نسبتا ناچیزش، اولین فیلم انگلیسی زبان تحسین شده‌ی او با نام « شاهزاده خانم کوچک»، هنوز به عنوان یکی از بهترین فیلم‌های او باقی مانده است.
رمان قرن بیستم فرانسیس هاجسون برنت، داستان دختر جوان ثروتمندی به نام سارا را روایت می‌کند که از هند بازگردانده شده تا در لندن تحصیل کند و بعدا متوجه می‌شود که وقتی بی‌پول می‌ماند رفتار محترمانه با او به ظلم و قلدری تبدیل می‌شود. کوارون با انتقال داستان از لندن به نیویورک، به داستان یک منش رئالیستی شگفت‌انگیز و جادویی می‌دهد و صفحه نمایش را با درخشش کهربایی و خانه عروسکی می‌پوشاند. همانطور که جانت ماسلین در نیویورک تایمز نوشت: «دیدن سارا که در یک شب برفی که در اتاق زیر شیروانی‌اش به سرور می‌چرخد، و از احساساتی که با منظره‌ای هیجان‌انگیز در پنجره‌ای مجاور احضار می‌شود، شادی می‌کند، به این معنی است که بدانیم یک فیلم کودکانه چقدر می‌تواند دوست‌داشتنی باشد.»
۱۰. قلعه‌ی متحرک هاول (Howl’s Moving Castle)
- کارگردان: هایائو میازاکی
- صداپیشه‌ها: کریستین بیل، بیلی کریستال، جین سیمونز
- محصول: ۲۰۰۴
- امتیاز IMDb به فیلم: ۸.۲ از ۱۰
در سرزمین اینگاری، جایی که چیزهایی مانند چکمه‌ها و شنل‌های نامریی واقعا وجود دارد، زندگی در خانواده‌ای که بزرگترین فرزند از سه کوک دیگر باشی، یک بدبیاری تمام عیار است. اگر هر سه نفر به دنبال اقبال تو باشند، همه می‌دانند که تو اولین کسی هستی که بیشتر از همه شکست خواهی خورد.
– قلعه متحرک هاول اثر دایانا وین جونز (۱۹۸۶)
پادشاهی اینگاری که از تخیل نویسنده بریتانیایی دایانا وین جونز برآمده است، یکی از فریبنده‌ترین جهان‌های فانتزی در ادبیات مدرن کودکان به شمار می‌رود. در شهر عجیب دنیای قدیم مارکت چیپینگ، سوفی، بزرگترین فرزند از بین سه کودک دیگر، چشم‌اندازهایی برای آینده‌ی خود دارد تا اینکه با جادوگر مرموز هاول روبرو شود. سوفی که توسط جادوگر شرور زباله جمع‌کن تبدیل به یک زن مسن شده است، به دنبال کمک از هاول برای برطرف کردن نفرین است.
پروازهای فانتزی وین جونز در سال ۲۰۰۴ تطابق بی‌نظیری با انیمه‌ی جادویی هایائو میازاکی از استودیو جیبلی داشت. در میان بسیاری از تصاویر خلق شده‌ی به یاد ماندنی فیلم، خود قلعه هاول است که میازاکی آن را به شکل یک سطل زنگ زده‌ی بزرگ و پرنده که روی پاهایش غرش می‌کند و در دره‌ها خرناس می‌کشد به تصویر کشیده، بیش از همه چشم‌ها را به خود خیره می‌کند.
منبع: ۲.bfi
پس ۲۰۰۰ فرسنگ زیر دریا کو