۱۰ فیلم تماشایی درباره‌ی خوشبختی؛ از انیمیشن پیکسار تا فیلم‌های کلاسیک

فیلم‌هایی که داستانی مملو از احساسات خوب دارند، در طول تاریخ سینما به‌وفور یافت می‌شوند و همه‌ی ما می‌دانیم که داشتن یک پایان خوب، تا حدی تضمین‌کننده‌ی حضور فیلم‌ها در باکس‌آفیس است. رامکام‌ها و موزیکال‌ها و کمدی‌ها و فیلم‌های فانتزی بسیاری با محوریت برآورده‌شدن آرزوها وجود دارد که همه با هدف سرگرم کردن و شاد کردن ما ساخته شده‌اند. با این حال به‌نظر نمی‌رسد که سینما چندان به ایده و مضمون واقعی و عمیق‌تری از خوشبختی – به عنوان یک وضعیت عاطفی – علاقه‌مند باشد و صرفاً به ایجاد تصاویری از خوشبختی و برانگیختن احساسات در مخاطب علاقه دارد.

به‌هر حال فیلم با درام و کشمکش رشد می‌کند و اغلب این سفر پرمخاطره به سوی خوش‌بختی، قوسی را برای روایت فراهم می‌کند. سرخوشی اغلب می‌تواند حالتی زودگذر یا صرفاً طعمه‌ای از طرف هوا و هوس‌های زندگی باشد و اغلب فیلم‌ها به‌محض رسیدن به همین سرخوشی، خیلی سریع به‌پایان می‌رسند و داستان را ادامه نمی‌دهند.

خوش‌بختی همچنین حالتی ذهنی هم هست. آیا آن‌طور که بسیاری از فیلم‌های هالیوودی نشان می‌دهند، از طریق عشق و عاشقی یافت می‌شود، یا درباره‌ی احساس تحقق اهداف یا کار و موفقیت و یا حتی از طریق زیاده‌روی‌های لذت‌طلبانه و حتی زندگی معنوی به‌دست می‌آید؟ شاید هم این‌گونه نیست و شادی و احساس خوش‌بختی فقط در قدردانی از زنده‌بودن و یک احساس رضایت ذهنی در لحظه است؟

والت‌دیزنی، یکی از تأمین‌کنندگان بزرگ رویاهای سینمایی و جادوی خوش‌بختی، پاسخ فلسفی غیرمنتظره‌ای به این پرسش بالا دارد: «خوشبختی یک حالت ذهنی است. این فقط بر اساس نوع نگاه شما به چیزها تعریف می‌شود.» با در نظر گرفتن این موضوع، در لیستی که در زیر می‌بینیم،۱۰ فیلم معرفی شده که ما را وادار می‌کند تا رابطه‌ی خود را با خوشبختی و تعریف آن به بحث و تأمل بکشیم.

۱) حالا، مسافر (Now, Voyager)

• محصول: ۱۹۴۲
• مدت زمان: ۱۱۷ دقیقه
• کارگردان:اروینگ رپر
• بازیگران: بت دیویس، پل هنراید، کلود رینز و…
• امتیاز راتن تومیتوز:۹۱ از ۱۰۰
• امتیاز کاربران IMDbبه فیلم: ۷.۹ از ۱۰

«حالا، مسافر» اغلب بابت داستان عاشقانه‌اش به یاد می‌آید. داستانی که در یک سفر دریایی التیام‌بخش در آمریکای جنوبی، بین شارلوت ویل مضطرب و جری مزدوج اما ناراحت رخ می‌دهد. اما مهم‌ترین رابطه‌ی فیلم، رابطه‌ی میان دکتر و بیمارش است. جکیث به شارلوت کمک می‌کند تا اعتمادبه‌نفس و درجه‌ای از استقلال را در مقابل مادر سلطه‌گر خود به‌دست آورد.

فیلم «حالا، مسافر» که بر اساس رمان الیو هیگینز (۱۹۴۱) ساخته شده، چشم‌انداز فوق‌العاده پیشرفته‌ای از درمان سلامت روان نسبت به زمان خود ارائه می‌دهد. این فیلم از افراط در نظیره‌ی فروید برای ایجاد درمانی مبتنی بر ارزش خود و پذیرش خود، چشم‌پوشی می‌کند. در حالی که فیلم تمایلی به کناره‌گیری و نفی کامل ایده‌ی وصال و عشق به‌عنوان راهی به‌سوی خوشبختی ندارد، رخداد‌ها را جوری می‌چیند که شارلوت از چیزهای کوچک بیاموزد انواع دیگری از شادی هم وجود دارد؛ مانند دیدن زیبایی جان، به‌اشتراک گذاشتن با دیگران، داشتن اعتماد به‌نفس و شاید بیشتر از همه، دوست‌داشتن خود.

۲) روشنی‌های صحنه (Limelight)

• محصول: ۱۹۵۲
• مدت زمان: ۱۳۷ دقیقه
• کارگردان:چارلی چاپلین
• بازیگران: چارلی چاپلین، کلر بلوم، باستر کیتون و…
• امتیاز راتن تومیتوز:۹۷ از ۱۰۰
• امتیاز کاربران IMDbبه فیلم: ۸.۱ از ۱۰

«روشنی‌های صحنه» یکی از شخصی‌ترین فیلم‌های چارلی چاپلین است. این فیلم داستان یک دلقک سالخورده به نام کالورو را روایت می‌کند که زمانی به‌عنوان یک استعداد بزرگ مورد ستایش قرار می‌گرفته اما اکنون فراموش شده است. وقتی او یک رقصنده‌ی ناامید باله را از اقدام به خودکشی نجات می‌دهد، این زوج بر اساس حمایت متقابل و شناخت شکننده‌ی ارزش زندگی، پیوندی میان خود ایجاد می‌کنند. «زندگی یک چیز زیبا و باشکوه است، حتی برای یک دلقک‌ماهی.»

این فیلم در دوره‌ای ساخته شده است که چارلی چاپلین به دلیل مشکوک بودن به ارتباط با حزب کمونیست، مورد حمله‌ی مطبوعات و دست راستی‌های دنیای سیاست قرار گرفته بود. از همین رو می‌توان مبارزه‌ی او برای سرپا ماندن را درک کرد. علی‌رغم فراز و نشیب‌های احساسی «روشنی‌های صحنه» نوعی خرد و عقلانیت منحصر به فرد هم در فیلم وجود دارد که یادآور امید است. وقتی کالورو سخنان پدرش را نقل می‌کند، نشان می‌دهد که خوشبختی در شهرت یا شرایط نیست، بلکه در نوع نگاه ما به جهان است: «این‌ [با اشاره به سرش] بزرگ‌ترین اسباب‌بازی‌ای است که تا کنون ساخته شده است. راز تمام خوش‌بختی در اینجا نهفته است.»

۳) شادی (Le Bonheur)

• محصول: ۱۹۶۵
• مدت زمان: ۷۹ دقیقه
• کارگردان:انیس واردا
• بازیگران: کلر دروت، ژان کلود دروت، ساندرین دروت و…
• امتیاز راتن تومیتوز:۷۸ از ۱۰۰
• امتیاز کاربران IMDbبه فیلم: ۷.۶ از ۱۰

همراه با فیلم‌هایی مانند «خوشبختی» از تاد سولوندز یا «شاد در کنار هم» از وونگ کار وای، این فیلم از انیس واردا نشان می‌دهد که می‌توان از «خوشبختی» به‌عنوان یک مفهوم کنایه‌آمیز استفاده کرد. داستان واردا در ظاهر پر از شادی به‌نظر می‌رسد. فیلم در طبیعتی می‌گذرد که با موسیقی موتزارت صداگذاری شده. فرانسوای نجار با همسرز ترز و دو فرزندش در این دنیای بی‌رحمانه با رضایت و خوش‌بختی زندگی می‌کنند، تا این‌که او وارد رابطه‌ای با یک کارگر اداره‌ی پست می‌شود.

در این مرحله می‌توان انتظار کشمکش داشت، اما فرانوسا معتقد است که می‌تواند هر دو زن را به یک اندازه دوست داشته باشد و احساس می‌کند که همسرش باید در خوشبختی او سهیم باشد. همسرش هم در ابتدا قبول می‌کند. اما تراژدی در کمین است و همانطور که واردا فیلم خود را توصیف می‌کند، تبدیل به «میوه‌ی تابستانی زیبا با کرمی در درون» می‌شود. فیلم «شادی» یک مفهوم وحشتناک طعنه‌آمیز را میان می‌کشد و دنیایی را تصویر می‌کند که در آن زنان قابل تعویض هستند و حتی وحشتناک‌ترین عواقب این تعویض، سطح صاف شادی وحشتناک مردان را مختل نمی‌کند.

۴) قهرمان محلی (Local Hero)

• محصول: ۱۹۸۳
• مدت زمان: ۱۱۱ دقیقه
• کارگردان:بیل فورسیت
• بازیگران: پیتر ریجرت، برت لنکستر، دنیس لاوسن و…
• امتیاز راتن تومیتوز:۱۰۰ از ۱۰۰
• امتیاز کاربران IMDbبه فیلم: ۷.۴ از ۱۰

«قهرمان محلی» داستان مک (پیتر ریجرت)، مدیر نفت تگزاسی را روایت می کند که توسط رئیس عاشق نجوم خود (برت لنکستر) به اسکاتلند فرستاده شده است تا یک شهر ساحلی برای تأسیس یک پالایشگاه بخرد. مک که یک سرمایه‌دار سرسخت است، با افزایش عشقش به جامعه و چشم‌انداز کاری پیش رویش احساس تعارض می‌کند. بیل فورسیت برنده جایزه بفتا برای قهرمان محلی شد، و فهمیدن دلیل آن آسان است. این فیلم که با حس شوخ طبعی کارگردانی شده، گوهری همزمان تند، تلخ، کمیک و مملو از حس خوب است.

قهرمان محلی به طرز ماهرانه‌ای اشکال مختلف شادی را مورد بررسی قرار می دهد (زندگی معمولی یک ساحل نشین فیلسوف، شادی های دنیای طبیعی، دوستی و اجتماع، و یک رابطه بی زرق و برق اما دوست داشتنی و کمیک) و با این حال، فیلم همچنین به طرز زیرکانه‌ای تمامی آن‌ها را با یک پراگماتیسم بی‌سابقه درباره‌ی سرمایه‌داری، زیر سوال می‌برد؛ با محلی‌هایی که از فروش ناامید هستند و در مورد شایستگی‌های رولز در مقابل لامبورگینی بحث می‌کنند. اما وقتی مک به هیوستون باز می‌گردد و مجموعه‌ای از سنگریزه‌ها و صدف‌ها را در آپارتمان مدرن استریل خود پخش می‌کند، شکی وجود ندارد که فورسیت خودش به کدام شیوه زندگی علاقه دارد.

۵) مایل هستید برقصیم؟ (?Shall We Dance)

• محصول: ۱۹۹۶
• مدت زمان: ۱۳۶ دقیقه
• کارگردان:ماسایوکی سوو
• بازیگران: تامیو کوساکاری، کوجی یاکوشو، نائوتو تاکناکا و…
• امتیاز راتن تومیتوز:۹۱ از ۱۰۰
• امتیاز کاربران IMDbبه فیلم: ۷.۷ از ۱۰

هنگامی که شوهی (کوجی یاکوشو) کارمند حقوق‌بگیر موفق اما افسرده، رقصنده و معلم زیبای سالن رقص مای (تامیو کوساکاری) را جاسوسی می‌کند که با ناراحتی از پنجره استودیو خیره می‌شود، شیفته‌ی او می‌شود. ما در این‌جا انتظار شروع یک داستان عاشقانه را داریم. اما درام کمدی ماسایوکی سو (که بعداً با ریچارد گیر و جنیفر لوپز بازسازی شد) نه در مورد عشق است و نه صرفاً در مورد رقصیدن. بلکه در مورد خودشکوفایی در از دست دادن مهارهای شخصی، بیان ماهرانه (یا نه چندان ماهرانه) خود از طریق اجرا و انجام برخی تمرینات افزایش دهنده اندورفین است.

شوهی کلاس رقص خود را از ترس آنچه ممکن است در جامعه‌ی ژاپنی خجالت‌آور به‌نظر برسد، مخفیانه و به‌دور از چشم دیگران، به هر قیمتی آغاز می‌کند. چرا که یک زندگی محترمانه (زن و فرزند و شغل ثابت و خانه) برای خوش‌حال کردن و احساس خوشبختی داشتن او کافی نبوده است. او به چیزی دیگر نیاز دارد و آن چیز، بیان خود از طریق رقص است. دیگر همکار او یعنی تومیو آئوکی کمیک‌ترین مثال فیلم را ارائه می‌دهد. او از یک کارگر میان‌سال طاس، به یک برون‌گرا در هنگام رقص تبدیل می‌شود. او ممکن است مضحک به نظر برسد، اما چه کسی به مضحک‌بودن اهمیت می‌دهد، وقتی که تانگو کردن با ذوق و شوق باعث می‌شود شما احساس زنده بودن کنید؟

۶) زندگی شگفت‌انگیز (After Life)

• محصول: ۱۹۹۸
• مدت زمان: ۱۱۸ دقیقه
• کارگردان:هیروکازو کوریدا
• بازیگران: اریکا اودا، آراتا لورا، سوسمو تراجیما و…
• امتیاز راتن تومیتوز:۸۸ از ۱۰۰
• امتیاز کاربران IMDbبه فیلم: ۷.۶ از ۱۰

هر هفته گروهی از تازه‌درگذشتگان، با هدایت مددکاران اجتماعی پس از مرگ، باید شادترین خاطره‌ی خود را برای بازسازی و فیلمبرداری انتخاب کنند تا بتوانند آن لحظه را برای ابدیت زنده کنند و همه چیز را جز آن فراموش کنند. این پیش‌فرض ساده و در عین حال مبتکرانه‌ی فیلم «زندگی شگفت‌انگیز» هیروکازو کوریدا است؛ مراقبه‌ای عمیق درباره زندگی، مرگ، خاطره و فیلم‌سازی. کوریدا این فیلم را با ترکیب مصاحبه‌های واقعی با افراد درباره‌ی خاطراتشان، در کنار صحنه‌های روایی و بازیگری – به‌همراه بداهه‌پردازی – خلق کرد که نسخه‌ای واقع‌گرایانه از برزخ را تصویر می‌کند.

«زندگی شگفت‌انگیز» از طریق مشورت با شخصیت‌ها، خاطره را به عنوان محوری برای حسِ بودن ما برجسته می‌کند، و شادی را به همان اندازه که به تجربیات گذشته متکی است، به حال هم پیوند می‌دهد. خاطرات شاد از بازدید دیزنی‌لند تا نشستنی ساده روی یک نیمکت با یکی از عزیزان متغیر است، اگرچه برخی برای یافتن خاطره‌ای شاد از میان ناامیدی‌های یک عمر تلاش می‌کنند. برای یک مددکار اجتماعی، کشف اینکه او به طور غیرمنتظره‌ای در شادترین خاطره شخص دیگری ظاهر شده است، کلید رضایت خودش می‌شود. «زندگی شگفت‌انگیز» یک فیلم فلسفی است که این سوال را مطرح می کند: کدام خاطره را انتخاب می کنید؟

۷) املی (Amélie)

• محصول: ۲۰۰۱
• مدت زمان: ۱۲۲ دقیقه
• کارگردان:ژان پیر ژونه
• بازیگران: اودری تاوتو، متیو کسویتز، جمل دوبوزه و…
• امتیاز راتن تومیتوز:۸۹ از ۱۰۰
• امتیاز کاربران IMDbبه فیلم: ۸.۳ از ۱۰

تهیه‌کنندگان فیلم «املی» که نامزد پنج جایزه اسکار شده و بیش از ۱۷ برابر بودجه‌ی اولیه‌ی ۱۰ میلیون دلاری خود درآمد داشته، احتمالاً یکی دو چیز در مورد شادی و خوش‌بختی می‌دانند. این داستان عجیب و غریب از یک جوان تنها و خونگرم پاریسی با تخیلی زنده، هم مخاطبان داخلی و هم بین‌المللی را برانگیخت. هنگامی که املی (آدری توتو) جعبه ای قدیمی از یادگاری‌های دوران کودکی شخصی را پیدا می‌کند، تصمیم می‌گیرد صاحب اصلی آن جعبه را پیدا کند و آن را پس دهد. او خود را وقف انجام کارهای خوب به نفع دیگران خواهد کرد، چرا که این کار باعث شادی او می‌شود.

طرح املی «لحظه ای عالی» را فراهم می کند، و او متوجه می‌شود که شادی بزرگ می‌تواند ناشی از شادی‌های کوچک دیگران باشد. اما فیلم جذاب ژان پیر ژونه‌ی کارگردان، صرفاً نشانه‌ای برای نوع‌دوستی نیست. این فیلم همچنین لذت را در روزمره می بیند (احساس رضایت‌بخش ترکیدن یک کرم بروله یا فرو بردن دست در دانه). همچنین یک داستان عاشقانه‌ی زیبا را هم به تصویر می‌کشد که طی آن، املی نیمه‌ی گمشده‌ی هم‌فکرش را پیدا می‌کند. با همه‌ی این‌ها اما، شاید مهم‌ترین نکته‌ی فیلم حس شگفت‌انگیز املی از مواجهه و بودن در جهان باشد.

۸) بی‌غم (Happy-Go-Lucky)

• محصول: ۲۰۰۸
• مدت زمان: ۱۱۸ دقیقه
• کارگردان:مایک لی
• بازیگران: سلی هاوکینگز، ادی مارسان، سموئل روکین و…
• امتیاز راتن تومیتوز:۹۳ از ۱۰۰
• امتیاز کاربران IMDbبه فیلم: ۷ از ۱۰

فیلم «بی‌غم» مایک لی، شاید بیشتر از هر فیلم دیگری در این لیست آگاه است که همه‌چیز به نگرش و طرز برخورد ما با مسائل برمی‌گردد. پاپی (سالی هاوکینز)، معلم خوش‌بین مدرسه ای در لندن است. او آن‌قدر بی‌خیال است که عصبانی‌کننده می‌شود. او حتی در مواجهه با دزدیده‌شدن دوچرخه‌اش هم با لبخند و خونسردی عمل می‌کند و آن‌قدر با خجالت بیگانه است که تابوی شهر لندن را می‌شکند؛ یعنی با غریبه‌ها صحبت می‌کند. اما پاپی نسبت به مشکلات دیگران بی‌احساس نیست. وقتی که او با مربی رانندگی ناامن و نژادپرست ادی مارسان، یعنی اسکات روبه‌رو می‌شود، برای مدتی روحیه‌ی شاد و مثبتش خدشه می‌یابد. به‌خصوص آن هنگام که اسکات با حسادت و عصبانیت با او برخورد می‌گرد.

اسکات فلاکت خود در پشت تئوری‌های توطئه و ناسزاگویی درباره‌ی فرهنگ‌های دیگر پنهان می‌کند، اما او به‌وضوح تنها و پر از خشم خودویرانگر است. از سوی دیگر پاپی در یک حباب منزوی زندگی نمی‌کند. او مشکلات جهان را می‌پذیرد و در جاهایی که می‌تواند، مسئولانه عمل می‌کند (مثلاً در نقش یک معلم). اما به‌طور کلی، چشم‌اندازی مثبت پیش رو می‌بیند؛ همانگونه که دوست او در پایان فیلم می‌گوید: «خب شما خودتان شانستان را در زندگی می‌سازید. مگر نه؟»

۹) درون و بیرون (Inside Out)

• محصول: ۲۰۱۵
• مدت زمان: ۱۰۲ دقیقه
• کارگردان:پیت داکتر
• بازیگران: فیلیس اسمیت، ریچارد کایند، ایمی پوئلر و…
• امتیاز راتن تومیتوز:۹۳ از ۱۰۰
• امتیاز کاربران IMDbبه فیلم: ۷ از ۱۰

انیمیشن برنده اسکار پیکسار بیشتر زمان خود را صرف تلاش برای بازگرداندن شادی به قهرمان جوان خود، رایلی (با صداپیشگی کیتلین دیاس) می‌کند. رایلی در سر خود به همراه پنج احساس جان‌دار و متحرک زندگی می‌کند: شادی، غم، خشم، ترس و انزجار. پس از اینکه رایلی با خانواده‌اش به سانفرانسیسکو نقل مکان می‌کند – جایی که کلم بروکلی روی پیتزا می‌ریزند – خاطرات اصلی و “جزایر شخصیت” او مختل می‌شوند و در خطر نابودی قرار می‌گیرند، و جوی (امی پولر) از تأثیر غم و اندوه (فیلیس اسمیت) و نتایج فاجعه‌باری که می‌توان با خود به‌بار بیاورد، می‌ترسد.

فیلم «درون و بیرون» به کارگردانی پیت داکتر، که به طور گسترده با روانشناسان در مورد چگونگی تأثیر احساسات انسانی بر روابط بین فردی مشورت کرده است، فیلمی جسورانه و هوشمند است که عملکرد درونی ذهن انسان را به تصویر می کشد. به ویژه، فیلم محو شدن و تغییر خاطرات را با تغییر شرایط به تصویر می‌کشد و یادآور می‌شود که غم و اندوه به اندازه‌ی شادی نقش ارزشمندی در زندگی ما دارد و احساسات متضادی را به‌تصویر می‌کشد که همزمان در درون ما وجود دارند. چه موجودات گیج کننده ای هستیم. شادی ما به چنین ترکیب پیچیده ای از احساسات متکی است.

۱۰) لاورز راک (Lovers Rock)

• محصول: ۲۰۲۰
• مدت زمان: ۶۸ دقیقه
• کارگردان:استیو مک‌کویین
• بازیگران: مایکل وارد، کادیم رمزی، کدار ویلیامز استرلینگ و…
• امتیاز راتن تومیتوز:۹۸ از ۱۰۰
• امتیاز کاربران IMDbبه فیلم: ۷.۵ از ۱۰

فیلم «لاورز راک» اثری از  استیو مک‌کوئین است که بخشی از مجموعه‌ی «تبر کوچک» این کارگردان تلقی می‌شود. این اثر که توسط پیتر بردشاو، منتقد گاردین، ستوده شده و توسط نادین دلر منتقد، «مطالعه‌ای در شادی سیاهان» توصیف شده، مستندگونه‌ای آشکار از دوران «پارتی‌های بلوز» است (میهمانی‌هایی که به جای کلاب‌ها، در خانه‌ها برگزار می‌شده).

«لاورز راک» که در محدوده‌ی چنین مهمانی‌ای در لدبروک گروو در سال ۱۹۸۰ اتفاق می‌افتد، داستان عاشقانه‌ای نوظهور را به‌تصویر می‌کشد، اما قدرت واقعی آن در تصویر صمیمی از رقصیدن است، با قطعاتی طولانی‌مدت از افراد خوش‌گذرانی که درگیر ریتم، لبخند و آواز خواندن هستند و با هم یک بیان جمعی از شادی نشان می‌دهند.

در لحظاتی خاص، مثلاً در جایی که «بازی احمقانه» جانت کی منجر به یک آکاپلای خودبه‌خودی می‌شود، فیلم مک‌کوئین به فضای ماورایی‌ای دست می‌یابد که به رقصندگان اجازه می‌دهد تا از تنش‌های روزمره‌ی زندگی‌شان فرار کنند و پناهگاهی نزدیک به خلسه‌ی معنوی را تجربه کنند؛ به نظر می‌رسد این کلیسای آن‌ها است، با آیین‌های شادی‌بخش مخصوص به‌خودش.

منبع: BFI