۱۱ فیلم صادقانه درباره‌ی بیماری‌های روانی
یکی از اهداف مرسوم فیلم‌سازی این است که بفهمیم چگونه می‌توان به درون سر و زیر پوست مخاطب نفوذ کرد و برای این هدف، چه راهی بهتر از بازتاب حقیقی اختلالات روان‌شناختی می‌تواند باشد که میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار می‌دهند؟ اصولا صحبت از بیماری‌های روحی و روانی دشوار است، چرا که برخلاف مشکلات جسمانی، چون بیشتر در ذهن افراد می‌گذرد، نمود فیزیکی ملموس ندارد، بنابراین قابل مشاهده نیست و به رسمیت شناخته نمی‌شود. البته که بشر دوران نوین خود را پشت سر می‌گذرد و تمایل دارد نگاهی دور از تابو و تعصب به مسائل داشته باشد، اما پذیرش مشکل روحی شخصی یا مربوط به دیگری همچنان سخت است؛ شناخت و درک آن که به مراتب سخت‌تر است.
اگرچه تشخیص و درمان بیماری‌های روحی و روانی در حوزه‌ی پزشکی و روان‌شناسی قرار می‌گیرد، اما هنر و ادبیات، به طور ویژه هنرهای نمایشی و سینما، همواره می‌توانند آینه‌ای برای تماشای بهتر خود و جهان اطراف ما باشد. به هر روی، خوشبختانه انسان در مقطعی زندگی می‌کند که اهمیت آگاهی از مشکلات مربوط به سلامت روح و روان نسبت به گذشته به مراتب بیشتر شده است، اما نمی‌توان درباره‌ی میزان صداقت فیلم‌هایی که به این موضوعات می‌پردازند، مطمئن بود. چرا که تعداد فیلم‌هایی که موفق می‌شوند تصویری درست و واقعی از علائم و رفتارهای اثبات‌شده‌‌ی ناشی از بیماری‌های روحی و روانی بازتاب دهند، کم است.
حالا ما برای آنکه این میان سهم خودمان را در تلاش برای آگاهی‌رسانی درباره‌ی سلامت روح و روان ادا کنیم، تعدادی فیلم خوب و سالم را که اغلب اقتباسی از آثار ادبی هستند، گردآوری کرده‌ایم که این موضوعات را با صداقتی که سزاوار بیماری‌های روحی و روانی است، نشان می‌دهند.
۱. دفترچه‌ی امیدبخش (Silver Linings Playbook)
- محصول ۲۰۱۲
- کارگردان: دیوید او. راسل
- بازیگران: بردلی کوپر، جینفر لارنس، رابرت دنیرو، جکی ویور، جولیا استایلز
- امتیاز راتن تومیتوز: ۹۲ از ۱۰۰
پت، معلم سابق (بردلی کوپر در اولین نقشی که برایش نامزد جایزه‌ی اسکار بهترین نقش اول مرد شد)، پس از مرخص شدن از بیمارستان روانی، امیدوار است ازدواج شکست‌خورده‌اش را دوباره بسازد، تا اینکه دوستی تازه‌اش با تیفانی، بیو‌ه‌ی مبتلا به اعتیاد جنسی در حال بهبودی (جنیفر لارنس در اولین اسکار بهترین بازیگر نقش اول زن برنده‌ی خود) خیلی زود به رابطه‌ای فراتر از رابطه‌ی معمولی تبدیل می‌شود.
فیلم چطور بیماری روانی را صادقانه به نمایش می‌کشد؟ اختلال دوقطبی پت با اینکه ادعا می‌کند همیشه به نیمه‌ی پر لیوان نگاه می‌کند، باعث می‌شود گاهی کنترل خشمش را از دست بدهد، البته بیشتر به دلیل عشق نافرجام او به همسر سابق خیانتکارش است که همین باعث می‌شود چشم‌هایش را به روی احساساتش نسبت به تیفانی ببندد. شاید بتوان ادعا کرد که «دفترچه‌ی امیدبخش» اقتباس دیوید او. راسل از رمان متیو کوئیک (منتشرشده در ۲۰۰۸) بهترین اثر کارگردان و نویسنده‌ی آن است.
۲. ویل هانتینگ خوب (Good Will Hunting)
- محصول ۱۹۹۷
- کارگردان: گاس ونسان
- بازیگران: مت دیمون، بن افلک، مینی درایور، استلان اسکارسگارد، رابین ویلیامز
- امتیاز راتن تومیتوز: ۹۸ از ۱۰۰
یک نگهبان جوان (مت دیمون، که فیلمنامه‌ی غیراقتباسی اسکاربرده‌ی این فیلم را به طور مشترک با همبازی‌اش بن افلک نوشته است) به اصرار یک استاد سرسخت MIT (استلان اسکارسگارد) که از هوش و نبوغ ریاضی او در شگفت است، از یک درمانگر بیوه (رابین ویلیامز در نقشی که برایش جایزه‌ی اسکار بهترین بازیگر نقش دوم مرد را دریافت کرد) کمک و راهنمایی بخواهد. این درمانگر در نهایت طوری به نابغه‌ی ریاضی کمک می‌کند که او هرگز انتظارش را نداشت یا نمی‌دانست به آن نیاز دارد.
فیلم چطور بیماری روانی را صادقانه به تصویر می‌کشد؟ نزدیک به پایان «ویل هانتینگ خوب»، این درام درخشان، الهام‌بخش و صمیمی گاس ون سنت است که ما متوجه می‌شویم شخصیت اصلی فیلم مت دیمون (مانند نقش ویلیامز، شان) قربانی کودک‌آزاری است و همین مانع برقراری روابط معنادار با دوستان و دوست‌دختر جدیدش (مینی درایور) و همین‌طور استفاده از توانایی‌های فکری خود برای آینده‌ای بهتر است.
۳. چارلی بارتلت (Charlie Bartlett)
- محصول ۲۰۰۷
- کارگردان: جان پل
- بازیگران: آنتون یلچین، رابرت داونی جونیور، هوپ دیویس، کت دنینگز
- امتیاز راتن تومیتوز: ۵۸ از ۱۰۰
یک نوجوان باهوش دردسرساز (آنتون یلچین که به‌تازگی از دنیا رفت) برای اولین بار به مدرسه‌ی دولتی می‌رود و امیدوار است که اینجا بالاخره دوستانی پیدا کند، اما در نهایت این خود اوست که به درمانگر شخصی و داروساز سایر همکلاسی‌هایش، که بیشتر به کمک نیاز دارند، تبدیل می‌شود. همین مسأله باعث ناراحتی مدیر مدرسه (رابرت داونی جونیور) که از قضا پدرِ دوست‌دختر جدید (کت دنینگ، ستاره‌ی فیلم‌های مارول) این پسر است، می‌شود.
فیلم چه رویکرد صادقانه‌ای نسبت به مشکلات روحی و روانی دارد؟ کمدی درام قدرنادیده‌‌ی «چارلی بارتلت» که به مسأله‌ی بلوغ می‌پردازد، زمانی پخش شد که به مسائلی همچون افسردگی، رفتار وسواس‌گونه، اعتیاد جنسی و سایر مشکلات مربوط به سلامت روح و روان از نگاه یک دبیرستانی خیلی کم پرداخته می‌شد، آن هم با یک رویکرد جسورانه‌ی واقعی و امیدبخش.
۴. مزایای گوشه‌گیر بودن (The Perks Of Being A Wallflower)
- محصول ۲۰۱۲
- کارگردان: استفان چبوسکی
- بازیگران: اما واتسون، لوگان لرمن، ازرا میلر
- امتیاز راتن تومیتوز: ۸۵ از ۱۰۰
یک دبیرستانی سال‌اولی درونگرا (لوگان لرمن) که بچه‌ی درسخوانی است و دوستان زیادی ندارد، در ورود به مدرسه‌ی جدید با یک سال‌بالایی جذاب (اما واتسون) و برادر ناتنی دگرباش‌اش (ازرا میلر) آشنا می‌شود. این خواهر و برادر ناتنی وقتی متوجه می‌شوند پسر تازه‌وارد دوست صمیمی‌اش را به خودکشی از دست داده است، تصمیم می‌گیرند جوری با او رفتار کنند که احساس تعلق بکند. در ادامه، بین این پسر و دختر ارتباط عاطفی شکل می‌گیرد، اما به دلایلی بین گروه اختلاف می‌افتد و مشکلات روانی پسر درونگرا که در بچگی عمه‌ی محبوبش را از دست داده است، بابت این جدایی از دوستان جدیدش زنده می‌شود.
این فیلم چه نگاه صادقانه‌ای به بیماری روانی دارد؟ وقتی داستان‌های مربوط به سلامت روان از نگاه جوانانه در جریان اصلی رایج‌تر شد، «مزایای گوشه‌گیر بودن»، به نویسندگی و کارگردانی اقتباسی استفان چبوسکی از رمان خودش، یکی از فیلم‌های بود که به دلیل کند و کاو تأثیرگذار و عمیقش در تأثیرات آسیب‌زای سوء استفاده، روابط عاشقانه‌ی زورکی و از دست دادن عزیزان بیشتر از آثار دیگر با تحسین و توجه مواجه شد.
۵. تا استخوان (To The Bone)
- محصول ۲۰۱۷
- کارگردان: مارتی نوکسون
- بازیگران: لیلی کالینز، کیانو ریوز، الکس شارپ، کری پرستون
- امتیاز راتن تومیتوز: ۷۰ از ۱۰۰
دختری جوان (لیلی کالینز) که به رغم نگرانی‌های کلامی خانواده‌ی نابهنجارش، بیماری بی‌اشتهایی خود را انکار می‌کند، با یک گروه حامی تحت اداره‌ی پزشکی (کیانو ریوز) آشنا می‌شود که با روش‌های غیرمتعارف خود، دختر را تشویق می‌کند با مشکل خود روبه‌رو شود و خودش مسیر رسیدن به سلامتی را هموار کند.
فیلم چه نگاه صادقی به بیماری روانی دارد؟ درام محصول نتفلیکس «تا استخوان» به نویسندگی و کارگردانی زنی که خود در جوانی از اختلال خوردن رنج می‌برد و با حضور زنی در نقش اول که او هم در جوانی از اختلال خوردن رنج می برد، تصویری کاملا واقعی و موثق از رنج بردن از اختلال خوردن غذا ارائه می‌کند.
۶. دختر، از هم‌گسیخته (Girl, Interrupted)
- محصول ۱۹۹۹
- کارگردان: جیمز منگولد
- بازیگران: وینونا رایدر، آنجلینا جولی، بریتانی مورفی، الیزابت ماس، جرد لتو
- امتیاز راتن تومیتوز: ۵۳ از ۱۰۰
زنی جوان (وینونا رایدر) که به اجبار والدینش در بیمارستانی روانی زندگی می‌کند، آنجا با دختری (آنجلینا جولی در نقش برنده‌ی اسکار خود) آشنا می‌شود که تمایلات خودویرانگرش، تلاش‌های او را برای درک و کنار آمدن با مشکلاتش منحرف می‌کند.
چطور بیماری روانی را صادقانه به تصویر می‌کشد؟ در اواخر دهه‌ی ۱۹۶۰، برای سوزانا کایسن که یک بطری آسپرین را با ودکا خورد، تشخیص اختلال شخصیت مرزی داده شد و او به مدت هجده ماه در آسایشگاهی روانی بستری شد. او بر اساس همین تجربه، کتاب خاطراتش را نوشت که بعدها الهام‌بخش فیلم «دختر، از هم‌گسیخته» شد و موفقیت زودهنگام و تحسین‌برانگیزی را برای جیمز منگولد، کارگردان ایندیانا جونز ۵ (Indiana Jones 5) که خود آشکارا با مشکلاتی همچون اجتماع‌گریزی، آسیب رساندن به خود و خودکشی دست و پنجه نرم می‌کند، رقم زد.
۷. ذهن زیبا (A Beautiful Mind)
- محصول ۲۰۰۱
- کارگردان: ران هاوارد
- بازیگران: راسل کرو، جنیفر کانلی، اد هریس، پل بتانی، کریستوفر پلامر
- امتیاز راتن تومیتوز: ۷۴ از ۱۰۰
یک ریاضی‌دان باهوش و مشهور، اما از نظر اجتماعی دچار چالش (راسل کرو) بعد از آنکه متوجه می‌شود به اختلالی روانی مبتلاست، رابطه‌ی خود با همسر (جنیفر کانلی، در نقش برنده‌ی اسکار او) و زندگی حرفه‌ای‌اش را در معرض خطر می‌بیند و همین باعث می‌شود همه‌چیز زندگی‌اش را زیر سؤال ببرد.
فیلم چگونه درباره‌ی بیماری روانی صادق است؟ یکی از فیلم‌های الهام‌بخش دیگر درباره‌ی سلامت روان که بر اساس داستانی واقعی ساخته شده است، «ذهن زیبا» برنده‌ی بهترین فیلم اسکار سال ۲۰۰۱ است. این فیلم با اینکه مسلما به بعضی از جنبه‌های زندگی جان نش رنگ خیالی سینمایی می‌دهد، اما همچنان در نمایش توهمات وحشتناک و حتی واقعیت‌های تلخی و خشنی که مبتلایان به اسکیزوفرنی پارانویید با آن روبه‌رو هستند، موفق عمل می‌کند.
۸. هوانورد (The Aviator)
- محصول ۲۰۰۴
- کارگردان: مارتین اسکورسیزی
- بازیگران: لئوناردو دی‌کاپریو، کیت بلانشت، کیت بکینسل، الک بالدوین، جود لا، آلن آلدا، جان سی رایلی
- امتیاز راتن تومیتوز: ۸۶ از ۱۰۰
هاوارد هیوز، میلیاردر برجسته و تهیه‌کننده‌ی سینما (لئوناردو دی کاپریو در دومین نقشی که برایش نامزد جایزه‌ی بهترین بازیگر نقش اول مرد اسکار شد) در اواخر دهه‌ی ۱۹۲۰ تا اواسط دهه‌ی ۱۹۴۰ با شرکت هواپیماسازی رقیب Pan Am، به اتهام سودجویی در جنگ و اختلالات شدید نامشخص مربوط به سلامت روان دست و پنجه نرم می‌کند.
فیلم چقدر درباره‌ی بیماری روانی صادق است؟ «هوانورد» فیلم زندگینامه‌ای جذاب مارتین اسکورسیزی اگرچه در روایت زندگی هاوارد هیوز دست به خلاقیت‌های آزادانه نزده است، در به تصویر کشیدن سقوط این شخصیت واقعی از صنعتگری پیشگام به گوشه‌نشینی بدنام در جدالی ناتوان‌کننده با اختلال وسواس فکری اجباری، در زمانی که این بیماری هنوز به‌درستی ثبت و تعریف نشده بود، بسیار اثرگذار عمل می‌کند.
۹. هنوز آلیس (Still Alice)
- محصول ۲۰۱۴
- کارگردان: ریچارد گلتزر، واش وستمورلند
- بازیگران: جولیان مور، الک بالدوین، کریستن استورات
- امتیاز راتن تومیتوز: ۸۵ از ۱۰۰
یک استاد موفق زبانشناسی (جولیان مور در اولین نقش برنده‌ی جایزه‌ی بهترین بازیگر نقش اول زن اسکارش) پس از تشخیص زودهنگام بیماری آلزایمر در پنجاه سالگی، تلاش می‌کند خانواده‌اش را نزدیک نگه دارد و حواسش را بیشتر جمع کند تا ذهنش از هم نپاشد.
فیلم چه نگاه صادقانه‌ای به بیماری روانی دارد؟ این فیلم که بر اساس رمانی نوشته‌ی لیزا ژنووا، عصب‌شناس مشهور، ساخته شده است، روایت دست اول صریح و گاه آزاردهنده‌ای را از، از دست دادن حافظه و در نهایت از دست دادن حس شخص بر اثر بیماری آلزایمر، به قول شخصیت اول فیلم «جهنم»، به تصویر می‌کشد.
۱۰. جواهرات تراش‌نخورده (Uncut Gems)
- محصول ۲۰۱۹
- کارگردان: برادران سفدی
- بازیگران: آدام سندلر، جولیا فاکس، آیدینا منزل
- امتیاز راتن تومیتوز: ۹۲ از ۱۰۰
یک صاحب جواهرفروشی در نیویورک (آدام سندلر، در نقشی که باید نامزد جایزه‌ی اسکار بهترین بازیگر نقش اول مرد می‌شد) پس از تصاحب یک عقیق کمیاب و بسیار ارزشمند فکر می‌کند به ثروتی می‌رسد که زندگی‌اش را از این رو به آن رو می‌کند، اما مجموعه‌ای از تصمیمات خودخواهانه و نادرست پشت سر هم باعث می‌شود که این اتفاق نیفتد.
فیلم چقدر درباره‌ی بیماری روانی صادق است؟ در «جواهرات تراش‌نخورده» که تمرینی استادانه در سوق دادن شخصیت، طرح داستان و مخاطبان به محدودیت‌های استرس‌زا، به نویسندگی و کارگردانی دونفره‌ی جاش و بنی سافدی است، مهم نیست که بدهی قهرمان فیلم چقدر بیشتر می‌شود، چقدر مخاطرات بالا می‌رود و شانس به نفع او چقدر بعید به نظر می‌رسد، اعتیاد تزلزل‌ناپذیر هاوارد راتنر به قمار همچنان بر خویشتن‌داری او برای آنکه جلو از دست دادن همه‌چیز را بگیرد، پیروز می‌شود.
۱۱. دیوانه از قفس پرید (One Flew Over The Cuckoo’s Nest)
- محصول ۱۹۷۵
- کارگردان: میلوش فورمن
- بازیگران: جک نیکلسون، لوئیز فلچر، دنی دویتو، کریستفور لوید، مایکل داگلاس
- امتیاز راتن تومیتوز: ۹۴ از ۱۰۰
یک محکوم (جک نیکلسون در اولین نقش برنده‌ی اسکار بهترین بازیگر نقش اول مرد خود) که خودش را به دیوانگی زده است تا به زندان نرود، در یک بیمارستان روانی بستری می‌شود. آنجا در عوص تبدیل به صدایی برای بیماران آن آسایشگاه می‌شود که قربانی آزار و اذیت ناعادلانه‌ی پرستار سادیستی، میلدرد راچد (لوئیز فلچر، برنده‌ی جایزه‌ی اسکار) هستند.
فیلم چه نگاه صادقانه‌ای به بیماری روانی دارد؟ شاید بتوان ادعا کرد که در عالم سینما نمادین‌ترین، صادقانه‌ترین و نسبتا ترسناک‌ترین تصویر از آسایشگاه‌های روانی را در اقتباس استادانه‌ی میلوش فورمن از رمان «پرواز بر فراز آشیانه‌ی فاخته» (که ما با نام «دیوانه از قفس پرید» می‌شناسیم) اثر کن کیسی می‌بینیم که سعی دارد بیماران روانی را به انسانی‌ترین شکل، با نشان دادن رفتار غیرانسانی که در طول تاریخ محکوم به آن بوده‌اند، به تصویر بکشد.
منبع: cinemablend
