وقتی کارگردان ۸۴ ساله فیلم نفس‌گیر می‌سازد (پیشنهادهای هنری برای آخر هفته)

با فرا رسیدن تعطیلات آخر هفته و فراغت از استرس و فشار معمول روزهای کاری، فرصت مناسبی برای استراحت و پرداختن به فعالیت‌های هنری در اختیارمان قرار می‌گیرد اما گاهی تعدد گزینه‌های پیشنهادی آن‌قدر زیاد می‌شود که عملا قیدشان را می‌زنیم یا گاهی هم از آن طرف بوم می‌افتیم و با خشک‌سالی پیشنهادهای هنری مواجه می‌شویم. دیجی‌کالا مگ در این بخش که احتمالا هر آخر هفته منتشر می‌شود، بسته‌ی پیشنهادی ویژه‌ای از فعالیت‌های هنری که می‌توانید در یک آخر هفته‌ی دل‌انگیز به همراه خانواده انجام دهید را برایتان تهیه کرده است. گزینه‌های پیشنهادی ما متناسب با سلیقه‌ی نویسنده از فیلم و کتاب و موسیقی گرفته تا پادکست و رویدادهای هنری متغیر است و هر هفته توسط یکی از اعضای گروه هنر و سینما نوشته می‌شود.

در نخستین قسمت به سراغ کتاب، موسیقی، فیلم و پادکست رفتیم. وجه تشابه همه‌ی پیشنهادها رگه‌های تاریخی است.

چی ببینیم؟

در بخش معرفی فیلم به سراغ «آخرین دوئل» (The Last Duel) تازه‌ترین اثر ریدلی اسکات می‌رویم که با وجود شکست در گیشه، یکی از مهم‌ترین آثار امسال است و از بخت‌های اصلی نامزدی اسکار در رشته‌های مختلف هم به حساب می‌آید. بسیاری از منتقدان در مورد نامزدی آدام درایور در بخش بهترین بازیگر، متفق‌القول هستند. این فیلم تاریخی خوش‌رنگ و لعاب و پرهزینه به تازگی منتشر شده و می‌توانید این آخر هفته به تماشای آن بنشینید. ریدلی اسکات که با گلادیاتور اثبات کرده گزینه مناسب و مطمئنی برای خلق شاهکارهای تاریخی است، این بار هم به سراغ ماجرایی کهن از دل فرانسه‌ی قرن چهاردهم رفته و روایتگر ماجرای آخرین دوئل قانونی است که در خاک فرانسه برگزار شد.

شوالیه ژان دو کاروژ (مت دیمون) و دوست صمیمی و باوفایش ژاک لو گری (آدام درایور) در اثر قوانین سفت و سخت و ناعادلانه‌ی فئودالی با یکدیگر خصومت پیدا می‌کنند و به دشمنان سرسخت یکدیگر تبدیل می‌شوند. تا این که همسر ژان، مارگاریت (جودی کومر) ژاک را به تجاوز متهم می‌کند.

ریدلی اسکات در مدت زمان دو ساعت و نیمه‌ی فیلم ماجراهای این دوئل تاریخی را از زاویه‌ی نگاه سه شخصیت اصلی یعنی ژان، ژاک و مارگاریت روایت می‌کند. این شیوه‌ی روایت در هر بخش نکات تازه‌ای را برای مخاطب روشن می‌کند که در بخش‌های قبل مورد بی‌توجهی قرار گرفته و از نظر راوی چندان مهم تلقی نمی‌شود اما همین جزئیات هستند که با کنار هم قرار گرفتن، ما را به سمت نتیجه‌گیری منطقی سوق می‌دهند. البته این نتیجه‌گیری با توجه به نوع نگاه به روایت‌های مختلف، در تک‌تک مخاطبان متفاوت است و این مورد از جذابیت‌های اصلی آخرین دوئل به حساب می‌آید.

از نکات منفی آخرین دوئل می‌توان به ریتم بیش از حد کش‌دار آن در بعضی از صحنه‌ها اشاره کرد که هرچند در فیلم‌های تاریخی تا اندازه‌ای معقول است اما ممکن است مخاطب‌های کم‌حوصله و عاشق هیجان را دل‌زده کند. این فیلم برعکس گلادیاتور مملو از صحنه‌های حماسی پر زدوخورد نیست اما اگر اندکی تحمل کنید در سی دقیقه‌ی پایانی با لحظات نفس‌گیری از یک دوئل تاریخی رو به رو خواهید شد که بدون شک تماشایی است.

در نهایت ذکر این نکته ضروری است که آخرین دوئل اثر نسبتا خشونت باری است و موضوع کلی آن هم برای کودکان و نوجوانان مناسب نیست؛ بنابراین اگر دوست دارید این آخر هفته به همراه اعضای کم سن و سال خانواده به تماشای یک فیلم سینمایی بنشینید، بی‌خیال تازه‌ترین اثر ریدلی اسکات شوید.

چی گوش بدیم؟

«آداجیو در سل مینور» (Adagio in G minor) یکی از گوش‌نوازترین قطعات موسیقی ساخته شده در طول تاریخ است که به‌مثابه سفری غم‌انگیز به بخش‌های دردمند وجودمان است، بخش‌هایی که گاهی تعمدا نادیده گرفته می‌شوند؛ با این اوصاف گوش سپردن به قطعه‌ی آداجیو در سل مینور را می‌توان تجربه‌ی عمیقا انسانی دانست که از رنج‌‌هایمان سرچشمه می‌گیرد.

افسانه‌های زیادی حوالی این قطعه‌ی گوش‌نواز وجود دارد که آن را اسرارآمیزتر می‌کند. بنا به روایات مختلف به احتمال زیاد این مرثیه‌ی نئو کلاسیک توسط آهنگساز ایتالیایی اپرا توماسو آلبینونی در قرن هجدهم میلادی ساخته شده است، با این همه هیچ سندیت تاریخی برای این احتمال وجود ندارد.

جالب است بدانید اصطلاح آداجیو (adagio) به نواختن آهسته‌ی بخشی از یک قطعه‌ی موسیقی نسبت داده می‌شود. قطعه‌ی آداجیو در سل مینور برای نخستین بار سال ۱۹۵۸ توسط آهنگساز ایتالیایی رمو جیازوتو نواخته و برای سازهای زهی، ارگ و ویولن تنظیم شده بود. جیازوتو مدعی شد این قطعه‌ی موسیقی را از دست‌نوشته‌های آلبینونی استخراج کرده و با اندکی تغییر روی صحنه آورده است. با این حال این دست‌نوشته‌ها هیچ وقت کشف نشدند.

یک داستان عاشقانه‌ی تأثیرگذار هم درباره‌ی این قطعه وجود دارد که سندیت آن هم مشخص نیست. ظاهرا آلبینونی در دوران جوانی عاشق دختر یکی از اشراف‌زادگان می‌شود اما این ماجرای عاشقانه با مخالفت پدر دختر به سرانجام نمی‌رسد و معشوقه‌ی آلبینونی خودش را در رودخانه غرق می‌کند. آهنگساز برجسته‌ی ایتالیایی هم از شدت غم و اندوه این مرثیه را می‌نویسد اما فرصت اجرای آن هیچ وقت فراهم نمی‌شود.

آداجیو در سل مینور به اندازه‌ای تأثیرگذار است که تا به حال بارها و بارها در سینما استفاده شده است. از نمونه‌های وطنی آن می‌توانیم به تیتراژ پایانی عیار ۱۴ اثر پرویز شهبازی اشاره کنیم. اما بدون شک یکی از به یادماندنی‌ترین کاربردهای این قطعه‌ی موسیقی در سکانس آتش‌سوزی در فیلم «منچستر کنار دریا» (Manchester by the sea) است که دردمندی و فروپاشی پدر خانواده با بازی کیسی افلک را به خوبی به بیننده منتقل می‌کند.

قطعه‌ای که در ابتدای این بخش استفاده شده است تنظیم متفاوتی برای ساز چنگ است. در ادامه می‌توانید شاهد سکانس تآثیرگذار منچستر کنار دریا باشید.

چی بخونیم؟

ما آدم معمولی‌ها شباهت زیادی به هم داریم و تنها رنگ و لعاب مان کمی متفاوت است؛ یک روز جنگجو، یک روز تسلیم، روز دیگر عاشق و شوریده حال، گاهی سَیاس و گاهی هم همان توده‌ی متحرک مردم. ما قصه‌گوهای خوبی هستیم که داستان‌های معمولی‌مان در تار پود تاریخ گم می‌شوند و آنچه از روزگارمان باقی می‌ماند مشتی خاطره‌ی رنگ پریده است که میان داستان‌های پرطمطراق فاتحان، فرصتی برای خودنمایی ندارند و این دور باطل تا ابد ادامه دارد.

گاهی یکی از ما آدم معمولی‌ها تصمیم می‌گیرد تکه‌هایی از این داستان‌های گمشده را از دل تاریخ بیرون بکشد و روایتگر روزگاری باشد که بر ما رفته. رضا جولایی در کتاب پاییز ۳۲ راوی خوش‌سخنی است که با گره زدن خیال و واقعیت، به قصه‌های واماندگانِ محکوم به فنا جان می‌دهد.

اگر به داستان‌های تاریخی علاقه‌مندید که حتما نام رضا جولایی و آثاری مثل سوءقصد به ذات همایونی، شب ظلمانی یلدا و شکوفه‌های عناب را شنیده‌اید اما اگر تاریخ را به کلاس‌های کسل‌کننده‌ی مدرسه و متون سنگین و نامفهوم گره می‌زنید و با این استدلال هیچ علاقه‌ای به روایت‌های تاریخی ندارید، باید بگوییم داستان‌های جولایی مناسب شما است و دقیقا متوجه نمی‌شوید از کدام صفحه‌ی کتاب با تاریخ آشتی کردید و این همه رفیق شدید!

پاییز ۳۲ سال ۱۳۹۸ توسط نشر چشمه راهی بازار شد و جولایی که پیش‌تر به‌عنوان رمان‌نویس شناخته می‌شد، ثابت کرد از عهده‌ی نگارش داستان‌های کوتاه هم به همان خوبی برمی‌آید. این کتاب مجموعه‌ای از هشت داستان است که وجه تشابه همه‌ی آن‌ها بازه‌ی زمانی است که در آن اتفاق می‌افتند؛ دهه‌ی ۳۰ و ۴۰ شمسی و تنیده شدن زندگی عادی مردم به حوادث سیاسی و تحولات اجتماعی.

«ریگ جن»، «فصل بادهای یخ‌زده»، «هجوم»، «شامگاه برفی»، «سبز پری، زرد پری»، «پاییز ۳۲»، «سحرگاه بیست و هشتم» و «همه‌ی جهان‌های ممکن» اسامی داستان‌های کوتاه این کتاب هستند اما اگر بخواهم یکی از آن‌ها را به صورت ویژه پیشنهاد کنم بدون شک «ریگ جن» انتخاب اولم است. این داستان در منطقه‌ای واقع در کویر لوت و در دهه‌ی ۴۰ شمسی اتفاق می‌افتد و گروه تحقیقاتی را دنبال می‌کند که برای سر درآوردن از سلسله حوادثی غیرعادی راهی این منطقه می‌شوند. ویژگی‌های منحصربه‌فرد جغرافیایی در کنار روایتی کمی تا اندازه‌ای سورئال، ریگ جن را برای من به تجربه‌ای نامعمول، دل‌انگیز و البته سینمایی تبدیل کرده است. در بخشی از این داستان می‌خوانیم:

هدف ما کوه دق و قلعه‌ی متروکه‌ی بالای آن است که به قلعه‌ی ازبک مشهور است. این قلعه سابقه‌ی تاریخی مفصل و غم‌انگیزی دارد. بنا بر روایات به سال ۶۷۱ هجری گروهی از قبایل شمال شرقی دریای خزر بعد از هجوم مغولان به سرزمینشان، می‌گریزند و در این قلعه‌ی باستانی پناه می‌گیرند. خود قلعه تاریخچه‌ی قدیمی‌تری دارد و احتمالا در دوره‌ی پارتیان بنا شده است. چندی بعد لشکری از مغولان به این منطقه هجوم آورده و قلعه را به محاصره درمی‌آورند. محاصره به درازا می‌کشد و سرانجام، زمانی که آب و آذوقه‌ی حصاریان به اتمام می‌رسد، برای رهایی از سرنوشتی که در انتظارِ زن و فرزندشان بوده است دست به خودکشی می‌زنند. نخست زنان و کودکان را می‌کشند. بعد مردان به چند گروه تقسیم می‌شوند و هر گروه، ‌گروه دیگر را گردن می‌زند تا نوبت به دو نفر آخر می‌رسد و آن‌ها برحسب قرعه یکی را مأمور کشتن نفر دیگر می‌کنند و نفر آخر…

در نهایت اگر بنا به هر دلیلی فرصت مطالعه‌ی نسخه‌ی فیزیکی کتاب را ندارید پیشنهاد می‌کنیم از نسخه‌ی صوتی پاییز ۳۲ با صدای خانم احترام برومند غافل نشوید. این کتاب صوتی توسط رادیو گوشه منتشر شده و انتخاب مناسبی برای زمان استراحت، پس از یک روز کاری شلوغ است.

چه فعالیت هنری انجام بدیم؟

این روزها بازار پادکست‌ها حسابی داغ است و بسیاری ترجیح می‌دهند متناسب با حال و احوالشان یکی از این پیشنهادهای شنیداری را انتخاب کنند. در این قسمت تصمیم گرفتیم به سراغ راوکست به‌عنوان یکی از شنیدنی‌ترین پادکست‌های روایی چند سال اخیر برویم.

این پادکست توسط ایمان نژاد احد روایت می‌شود. اگر به وب‌سایت راوکست مراجعه کنید، در اولین نگاه چشمتان به جمله‌ی «تاریخ فقط وقایع را ثبت می‌کند اما داستان‌ها حقایق را…» می‌خورد؛ با این اوصاف طبیعتا رسالت راوکست روایت گوشه‌هایی از حقایق تاریخی است که در گذر زمان رنگ باخته.

در این که نگارنده‌ی این مقاله به تاریخ علاقه و ارادت ویژه‌ای دارد، هیچ شکی نیست اما از آنجایی که تاریخ به معنای واقعی کلمه تکرار می‌شود، همه‌ی ما نیاز داریم تا کم و بیش از حوادث مختلفی که در دوره‌های مهم تاریخی به وقوع پیوستند، مطلع باشیم تا رویکردمان در مواجهه با مشکلات زندگی امروزی منطقی، متعادل و دور از تنش‌های ناشی از جو حاکم باشد. با این اوصاف چه چیزی بهتر از یک پادکست حرفه‌ای که وقایع تاریخی را به زبان خیلی خیلی ساده و با شیوه‌ای شبیه روایت داستان توضیح می‌دهد. راوکست دقیقا همان تجربه‌ی جذاب شنیداری است که هم حال و هوای قصه‌های شبانه را دارد و هم سفری دل‌انگیز به زمان‌های دور است.

راوکست برای من تجربه‌ی شنیدنی دل‌انگیزی است که با پایان هر اپیزود احساس می‌کردم حداقل یک بخش از داستان شباهت عجیبی به روزگاری دارد که در آن زندگی می‌کنم و هر بار به این جمله‌ی کلیشه‌ای که «تاریخ تکرار می‌شود» بیش‌ازپیش ایمان می‌آوردم.

این پادکست را می‌توانید روی برنامه‌های مختلف پاد گیر و البته فیدیبو بشنوید. همچنین اپیزودهای مختلف در وب‌سایت راوکست هم قرار می‌گیرد و در کنار گوش دادن به روایت‌ها می‌توانید به مطالب تکمیلی و مقالات مختلف هم سری بزنید. در پایان به‌عنوان پیشنهاد ویژه روایت سه قسمتی جنگ‌های صلیبی را اصلا از دست ندهید.

پیشنهاد شما برای این آخر هفته چیست؟