۲۰ اقتباس سینمایی برتر از آثار چارلز دیکنز که باید تماشا کنید
از میان نویسندگانی که قبل از اختراع سینما از دنیا رفته‌اند، تعداد اندکی به اندازه چارلز دیکنز فقید در دنیای فیلم برجسته شدند. این نویسنده مشهور انگلیسی در سال ۱۸۱۲ به دنیا آمد و در سال ۱۸۷۰ دنیا را ترک کرد. اولین فیلم کوتاه (اگر بتوان آن اثر را در قالب فیلم کوتاه تعریف کرد) در سال ۱۸۷۴ ساخته شد. بنابراین به وضوح امکان نداشت چارلز دیکنز حتی حدس بزند که مخاطب‌ها چطور و در چه قالبی اغلب داستان‌های او را تجربه می‌کنند و از آن‌ها لذت می‌برند. با این حال پس از این همه اقتباس متفاوت، ثابت شده ایده‌ها، داستان‌ها و شخصیت‌های چارلز دیکنز به طرز شگفت‌انگیزی سینمایی هستند و در این قالب روایی خوش می‌درخشند. که اگر این‌طور نبود، در طول یک قرن گذشته فیلم‌سازان مختلف تعداد بی‌شمار اقتباس از آثار او تولید نمی‌کردند.
حیات داستان‌های کوتاه، رمان‌ها و سایر آثار انتشاریافته دیکنز همچنان ادامه دارد، نه صرفاً به خاطر اینکه چنین نوشته‌هایی هنوز مطالعه (به معنای نقد، پژوهش و…) و خوانده می‌شوند، بلکه به علت اقتباس مداوم داستان‌های او در قالب فیلم سینمایی و سریال‌های کوتاه. تهیه کردن یک فهرست از بهترین اقتباس‌ها از آثار دیکنز به طور ناگزیری به معنای حضور چند اقتباس از یک داستان واحد در فهرست بود، اما به لطف رویکردها و دیدگاه‌های متفاوت اقتباس‌کنندگان، هر کدام از آثار حاضر در فهرست تحولات تازه و قابل توجه‌ای در منبع اقتباس ایجاد کرده‌اند که باعث می‌شود لیاقت حضور یافتن در فهرست برترین اقتباس از آثار چارلز دیکنز را داشته باشند. آنچه در ادامه می‌آید مجموعه‌ای از بهترین و برجسته‌ترین اقتباس‌های چارلز دیکنز است که از اقتباس‌های خوب شروع می‌شود و با اقتباس‌های عالی و ممتاز خاتمه می‌یابند.
۱. زندگی و ماجراهای نیکلاس نیکلبی (The Life and Adventures of Nicholas Nickleby)
- سال تولید: ۱۹۴۷
- کارگردان: آلبرتو کاوالکانتی
- بازیگران: استنلی هالووی
- امتیاز IMDb به فیلم: ۶.۹ از ۱۰
«نیکلاس نیکلبی» یا «زندگی و ماجراهای نیکلاس نیکلبی» یکی از اولین رمان‌های چارلز دیکنز بود که مانند بسیاری از آثار او در ابتدا به طور بخش‌های کوتاه سریالی منتشر شد. رمان «نیکلاس نیکلبی» از نظر روایی و موضوعی، قطعاً عناصری دارد که حس و حال دیکنزی به آن می‌دهد (چارلز دیکنز یکی از آن مؤلف‌های نادر است که سبک و سیاقش باعث شده نام او به یک صفت تبدیل شود؛ برای مثال، ممکن است شما پس از خواندن یک رمان، بگویید این رمان کاملاً دیکنزی بود). اما وقتی پای اقتباس‌ها به میان می‌آید رمان «نیکلاس نیکلبی» به خوبی باقی آثار دیکنز بازنمایی نشده است.
اقتباس سال ۱۹۴۷ از «نیکلاس نیکلبی» یکی از شناخته‌شده‌ترین اقتباس‌ها از این رمان چارلز دیکنز است که توانسته با یک روایت سر راست و تعریف خود به عنوان یک فیلم درام، به منبع اقتباس وفادار بماند. فیلم «نیکلاس نیکلبی» درباره تلاش شخصیتی با همین نام است که پس از مرگ نابهنگام پدر خانواده، می‌بایست برای تأمین مخارج خانواده‌اش تلاش کند و در این راه با چالش‌های کوچک و بزرگ رویارو شود. این حقیقت که نسخه‌ای از این داستان که در چنین فیلم قدیمی‌ای بازگو شده، همچنان تماشایی است نشان می‌دهد «نیکلاس نیکلبی» چارلز دیکنز شایسته آن است که چند اقتباس سینمایی خوش‌ساخت دیگر نیز داشته باشد.
۲. اولیور تویست (Oliver Twist)
- سال تولید: ۲۰۰۵
- کارگردان: رومن پولانسکی
- بازیگران: بن کینگزلی، جیمی فورمن، بارنی کلارک، هری ادن، لین راو، ادوارد هاردویک، مارک استرانگ، پل بروک، پیتر کاپلی، گیلیان هانا، تریسا چرچر
- امتیاز IMDb به فیلم: ۶.۸ از ۱۰
در کنار رمان «نیکلاس نیکلبی»، رمان «اولیور تویست» نیز یکی دیگر از داستان‌های بسیار مورد توجه چارلز دیکنز از اوایل دوران نویسندگی اوست. هر دو این رمان‌ها در اواخر دهه ۱۸۳۰ و به طور سریالی منتشر می‌شدند. اگر بخواهیم اقتباس‌های سینمایی این دو رمان دیکنز را مقایسه کنیم، می‌توان به جرأت گفت «اولیور تویست» اقتباس محبوب‌تری است که از قضا اخیراً الهام‌بخش یک سریال کوتاه در مقام دنباله فیلم اصلی بوده است؛ سریال «جیب‌بر حیله‌گر» (The Artful Dodger) محصول سال ۲۰۲۳.
ذات ماندگار «اولیور تویست» باعث شده به داستانی تبدیل شود که نیاز چندانی به معرفی ندارد. اما به طور کلی داستان درباره پسر یتیمی است که در میان گروهی از تبهکاران قرار می‌گیرد و در سن بسیاری پایینی با واقعیت‌های خشن و تلخ زندگی روبه‌رو می‌شود. این اقتباس که سال ۲۰۰۵ تولید شده، شاید یکی از بهترین اقتباس‌های سینمایی از آثار ادبی نباشد، اما در مجموع خوش‌ساخت است و داستان را به درستی روایت می‌کند. این اقتباس از اثر چارلز دیکنز بیش از هر چیز دیگری به لطف بازی قابل توجه بن کینگزلی شناخته می‌شود که در «اولیور تویست» نقش فاگین را ایفا می‌کند؛ کسی که بر گروه تبهکاران جوان نظارت می‌کند، همان گروهی که اولیور تویست جوان با آن‌ها سر و کار دارد.
۳. نیکلاس نیکلبی (Nicholas Nickleby)
- سال تولید: ۲۰۰۲
- کارگردان: داگلاس مک‌گراث
- بازیگران: چارلی هونام، جیم برودبنت، کریستوفر پلامر، جیمی بل، آنا هاتاوی، الن کومینگ، تیموتی اسپال، رامالا گری، جولیت استیونسون، تام کورتنی، ناتان لین، بری هامفریز، کوین مک‌کید، ادوارد فاکس
- امتیاز IMDb به فیلم: ۷.۱ از ۱۰
به احتمال زیاد بهترین نسخه از داستان «نیکلاس نیکلبی» اقتباس سال ۲۰۰۲ از این داستان باشد. بنابراین کسانی که میلی به خواندن نسخه اصلی داستان، یعنی رمان آن ندارند، می‌توانند به تماشای این اقتباس سینمایی بنشینند و از تجربه آن لذت ببرند. این فیلم از اقتباس قبلی، یعنی «زندگی و ماجراهای نیکلاس نیکلبی» فیلم بزرگ‌تری (از نظر تولید) است و بازیگران شناخته شده‌ای نقش شخصیت‌های فرعی آن را بازی می‌کنند؛ از جمله کریستوفر پلامر، ناتان لین و جیم برادبنت.
همچنین فیلم «نیکلاس نیکلبی» یکی از اولین فیلم‌هایی است که آن هاتاوی در آن هنرنمایی کرده. به علاوه، چارلی هونام، که در سال‌های پس از تولید این فیلم به ستاره سریال تلویزیونی «فرزندان آشوب» (Sons of Anarchy) تبدیل شد، در نقش نیکلاس نیکلبی ظاهر شده است. داستان فیلم «نیکلاس نیکلبی» داستان مشاجرات خانوادگی، چالش‌های مالی و گذران عمر در سخت‌ترین شرایط است. مفاهیمی که هنوز جدی گرفته می‌شوند و در مشغله‌های ذهنی مخاطبان جا و مکانی دارد. با این وجود اقتباس سال ۲۰۰۲ از داستان «نیکلاس نیکلبی» طنز بیشتری نسبت به اقتباس‌های دیگر داستان دارد که باعث شده تعادل بیشتری بین عناصر داستانی فیلم و لحن آن به وجود بیاید.
۴. اولیور تویست (Oliver Twist)
- سال تولید: ۱۹۲۲
- کارگردان: فرانک لوید
- بازیگران: لان چینی، جکی کوگان، لوئیس سارجنت، استر رالستون، جیمز مارکوس
- امتیاز IMDb به فیلم: ۶.۶ از ۱۰
فیلم «اولیور توئیست» محصول سال ۱۹۲۲ نشان می‌دهد که حتی در نخستین روزهای سینما، فیلم‌سازان به خوبی از ذات سینمایی آثار چارلز دیکنز آگاه بودند. با توجه به اینکه این اقتباس مربوط به اوایل دهه ۱۹۲۰ می‌شود، بنابراین فیلم «اولیور تویست» یک فیلم صامت است و در رابطه با وفاداری به منبع اقتباس، تنها به کلیات آن پایبند بوده. اما با توجه به سن کم قهرمان داستان، خطرات واقعاً تأثیرگذار و جهان‌شمول بودن مضامین در هسته داستان، این فیلم هنوز هم می‌تواند مخاطب را درگیر کند. حتی بدون به زبان آمدن یک دیالوگ.
فیلم «اولیور تویست» ۱۹۲۲ علاوه بر اینکه یک اقتباس صامت و با مدت زمان ۷۰ دقیقه است، به دلیل داشتن دو تن از ستاره‌های به یاد ماندنی عصر فیلم صامت که در نقش‌های اصلی به ایفای نقش پرداخته‌اند، به یکی از برترین اقتباس‌های چارلز دیکنز تبدیل شده است. جکی کوگان که نقش قهرمان داستان را بازی می‌کند، در فیلم «پسربچه» (the kid) به کارگردانی چارلی چاپلین نقش پسربچه را بازی می‌کرد و در فیلم «خانواده آدامز» (The Addams Family) نقش عمو فستر را داشت. لان چینی نیز که به خاطر بازی در تعداد زیادی از فیلم‌های صامت و کلاسیک ژانر وحشت شناخته می‌شود، در «اولیور تویست» نقش فاگین را بازی کرده است.
۵. اسکروج (Scrooged)
- سال تولید: ۱۹۸۸
- کارگردان: ریچارد دانر
- بازیگران: بیل مری، کارن آلن، جان فورسایت، جان گلاور
- امتیاز IMDb به فیلم: ۶.۹ از ۱۰
مسلماً فیلم «اسکروج» نسبت به باقی اقتباس‌های سینمایی چارلز دیکنز آزادی‌های بیشتری به خود داده و تمام و کمال به منبع اقتباس پایبند نبوده، به خصوص که این فیلم داستان «سرود کریسمس» را به اواخر دهه ۱۹۸۰ می‌آورد و به نوعی با ۱۰۰ سال جلو آوردن داستان («سرود کریسمس» در اصل در ۱۸۸۰ به وقوع می‌پیوندد) آن را به‌روزرسانی می‌کند. با این حال، همان‌طور که در ادامه این فهرست برای شما واضح‌تر و واضح‌تر خواهد شد، اقتباس‌های بسیار زیادی از «سرود کریسمس» وجود دارد، بنابراین این واقعیت که فیلم «اسکروج» از نظر لحن و محل وقوع داستان کمی متفاوت است، به طور انکارناپذیری باعث شده این اقتباس در میان انبوه اقتباس‌ها از داستان ذکر شده، برجسته‌تر شود و شادابی بیشتری داشته باشد.
بیل مری، بازیگری که همیشه می‌توان روی هنرنمایی‌اش حساب باز کرد، در «اسکروج» ۱۹۸۸ نقش فرانک کراس را بازی می‌کند که همان ابنزر اسکروج است. او فردی ناراضی است که به نظر می‌رسد خشم خود را سر دیگران تخلیه و دنیا را به مکانی تاریک‌تر و تلخ‌تر بدل می‌کند. بنابراین ارواح مختلف بر آن می‌شوند که فرانک کراس را وادار کنند نگاه دوباره‌ای به زندگی خود داشته باشد و از مسیر کنونی خارج شود. همه اتفاقات داستان نیز در شب کریسمس رخ می‌دهند. با این وجود بیل مری اسکروج را به ناچار کمی خنده‌دارتر از اغلب اقتباس‌های «سرود کریسمس» به تصویر کشیده. از آنجایی که این جنبه طنز به هسته درام داستان اصلی آسیبی وارد نکرده، این رویکرد باعث شده درنهایت «اسکروج» ۱۹۸۸ فیلم خوبی از آب دربیاید.
۶. سرود کریسمس (A Christmas Carol)
- سال تولید: ۱۹۳۹
- کارگردان: ادوین ال مارین
- بازیگران: رجینالد اوئن، جین لوکارت، کاتلین لاکهارت، تری کیلبرن، بری ماکای، دارسی کوریگان، لایونل براهام، کرافورد کنت
- امتیاز IMDb به فیلم: ۷.۵ از ۱۰
تعداد بی‌شماری اقتباس از رمان «سرود کریسمس» وجود دارد که چند تایی از آن‌ها در این فهرست نیز در میان بهترین اقتباس‌های چارلز دیکنز حاضر شده‌اند. تعداد این اقتباس‌ها آن‌قدر زیاد است که حتی یک صفحه ویکی‌پدیا مختص «اقتباس‌های سرود کریسمس» ساخته شده و این اتفاقی بی‌سابقه است. که البته با توجه به اینکه رمان «سرود کریسمس» یکی از کلاسیک‌های برجسته به شمار می‌آید و در سراسر دنیا میلیون‌ها نسخه فروخته و بارها و بارها خوانده شده، چندان تعجب‌آور نیست.
اگر راستش را بخواهید، اقتباس سال ۱۹۳۹ «سرود کریسمس» را اگر امروز تماشا کنید، ناامیدتان می‌کند و به احتمال زیاد شما را خسته خواهد کرد. این موضوع را می‌توان به سادگی مربوط به قدیمی بودن این اقتباس دانست و این حقیقت که با اقتباس‌های مدرن‌تر تحت‌الشعاع قرار گرفته است. اما در زمانه خودش، یعنی در اواخر دهه ۱۹۳۰، این اقتباس اولین اقتباس سینمایی و غیرصامت «سرود کریسمس» بود که داستان را به درستی روایت می‌کرد. تماشای این اقتباس از این جهت ارزشمند است که «سرود کریسمس» ۱۹۳۹ موفق شده در کمتر از ۷۰ دقیقه به طور تحسین‌‌آمیزی این داستان کلاسیک را به بهترین نحو ممکن به تصویر بکشد.
۷. آرزوهای بزرگ (Great Expectations)
- سال تولید: ۱۹۹۸
- کارگردان: آلفونسو کوارون
- بازیگران: ایتن هاک، گوئینت پالترو، کریس کوپر، هانک آزاریا، آن بنکرافت، رابرت دنیرو، کیم دیکنز، گابریل مان، درنا دنیرو، نیکلاس وودسان
- امتیاز IMDb به فیلم: ۶.۸ از ۱۰
اقتباس سینمایی «آرزوهای بزرگ» در سال ۱۹۸۸ درست مانند فیلم «اسکروج»، داستانی که در گذشته به وقوع می‌پیوندد را با به‌روزرسانی کرده و به زمانه مدرن آورده است. رمان «آرزوهای بزرگ» در دهه ۱۸۶۰ منتشر شد (مانند رمان‌های قبلی، به طور سریالی) و داستان از دهه ۱۸۱۰ شروع شده و جلو می‌رود.
کسانی که با فیلم‌های بعدی آلفونسو کوارون آشنا باشند، خوب می‌دانند کوارون از آن کارگردان‌هایی نیست که به منبع اقتباس تمام و کمال وفادار بماند و همیشه در داستان تغییراتی ایجاد می‌کند. آلفونسو کوارون فیلم «هری پاتر و زندانی آزکابان» (Harry Potter and The Prisoner of Azkaban) را نیز کارگردانی کرده و آنجا هم به سهم خود تغییرات قابل توجه‌ای در رمان ایجاد کرده است. اقتباس ذکر شده از «آرزوهای بزرگ» با وجود این تغییرات موفق شده داستان گذر عمر یک مرد جوان که تازه با بزرگسالی و بلوغ روبه‌رو شده را به خوبی روایت کند. آن دسته از مخاطبان که با تماشای داستان «آرزوهای بزرگ» در دهه ۱۹۹۰ کنار می‌آیند، به احتمال زیاد از این اقتباس سینمایی لذت خواهند برد.
۸. دیوید کاپرفیلد (David Copperfield)
- سال تولید: ۱۹۳۵
- کارگردان: جرج کیوکر
- بازیگران: دبلیو. سی. فیلدز، لوئیس استون، مورین اوسیلیوان، فردی بارتالومیو، لیونل باریمور، لایونل بلمور، بازیل راتبون، مج اوانز، هربرت ماندین، مرلین نولدن
- امتیاز IMDb به فیلم: ۷.۴ از ۱۰
درست بیش از یک قرن قبل از اینکه دیوید کاپرفیلد شعبده‌باز (نام واقعی او دیوید ست کاتکین است که به نام دیوید کاپرفیلد شهرت پیدا کرد) به دنیا بیاید، چارلز دیکنز رمان «دیوید کاپرفیلد» را نوشت که این کتاب بین سال‌های ۱۸۴۹ و ۱۸۵۰ منتشر شد. این داستان دیکنز به اندازه رمانی مانند «سرود کریسمس» صاحب اقتباس‌های بی‌شمار نشده، اما به سهم خود تعداد عادلانه‌ای از اقتباس‌های سینمایی نصیبش شده است.
مانند باقی رمان‌های دیکنز، «دیوید کاپرفیلد» را نیز می‌توان مختصر و مفید، در مقام یک داستان دوران بلوغ خلاصه کرد، اگرچه زندگی شخصیت اصلی در بزرگسالی نیز به طور کامل کاوش می‌شود؛ بنابراین «دیوید کاپرفیلد» مطلقاً درباره بزرگ شدن نیست، اما بزرگ شدن بخشی از داستان است. از آنجایی که رمان «دیوید کاپرفیلد» بیش از ۶۰۰ صفحه دارد، زندگی طولانی و پرحادثه قهرمان داستان در اقتباس ۱۹۳۵ خلاصه شده است، وگرنه مدت زمان آن بیشتر از ۲ ساعت می‌بود. با این وجود فیلم «دیوید کاپرفیلد» همچنان یک نسخه جذاب و از نظر داستانی منجسم از داستان اصلی به شمار می‌آید که موفق شده بخش‌های ضروری داستان را حفظ کند.
۹. داستان دو شهر (A Tale of Two Cities)
- سال تولید: ۱۹۵۸
- کارگردان: رالف توماس
- بازیگران: دیرک بگارد، پل گرس، آلفی بیس، سسیل پارکر، کریستوفر لی، دومینیک بوشرو، دونالد پلیسنس، دانکن لمانت، اریک پولمان، ایان بانن، لئو مک‌کرن، روزالی کراچلی، ساشا پیتویف
- امتیاز IMDb به فیلم: ۷.۱ از ۱۰
یک اقتباس قوی در اواخر دهه ۱۹۵۰ از اثر مورد احترام دیگری از چارلز دیکنز. اقتباس سال ۱۹۵۸ از «داستان دو شهر» به طور کلی فیلم خوبی است، حتی اگر به همه ثابت کرده باشد «داستان دو شهر» یکی از سخت‌ترین داستان‌های دیکنز برای اقتباس کردن است. وقایع «داستان دو شهر» همان‌طور که از نام آن مشخص است، در دو شهر لندن و پاریس رخ می‌دهد. داستان مملو از عشق، دل‌شکستگی، بی‌عدالتی و باقی عناصر دراماتیک داستانی است که همه و همه با شروع انقلاب (در فرانسه) به عنوان یک امر اجتناب‌ناپذیر، اتفاق می‌افتند.
با توجه به اینکه این اقتباس در دهه ۱۹۵۰ ساخته شده، طبیعی است که نتوانسته باشد به طور کامل عناصر تاریک و خشونت‌آمیزتر رمان را به درستی به تصویر بکشد، اما فیلم «داستان دو شهر» با وجود همه محدودیت‌هایی که دارد، ضمن نمایش مضامینی که حضورشان در داستان ضرورت دارد، روایت خوب و کارآمدی از منبع اقتباس ارائه می‌دهد. علاوه بر همه این‌ها، فیلمی که بازیگری همچون دیرک بگارد بی‌نظیر دارد را سخت می‌توان به انحراف کشاند. بگارد در «داستان دو شهر» نقش سیدنی کارتن را بازی می‌کند که به عقیده بسیاری این اجرای فوق‌العاده یکی از برگ‌های برنده این اقتباس است.
۱۰. علامت‌چی (The Signalman)
- سال تولید: ۱۹۷۶
- کارگردان: لارنس گوردون کلارک
- بازیگران: برنارد لوید، رجینالد جساپ، کارینا ویث، دنهولم الیوت
- امتیاز IMDb به فیلم: ۷.۶ از ۱۰
فیلم «علامت‌چی» محصول سال ۱۹۷۶ یک پدیده نادر است؛ اقتباسی از داستانی متعلق به دیکنز که اقتباس‌های متعدد ندارد. به احتمال زیاد علت آن، این است که منبع اقتباس در حقیقت یک داستان کوتاه است و تنها می‌توان در قالب فیلم کوتاه آن را اقتباس کرد. این اقتباس از داستان «علامت‌چی» کمتر از ۴۰ دقیقه است. این‌طور که پیداست این فیلم کوتاه به اندازه کافی حق مطلب را ادا کرده، چرا که واقعاً هیچ فیلم‌ساز دیگری احساس نکرده می‌تواند اقتباس بهتری از این داستان بسازد.
علاوه بر همه این‌ها، اقتباس سال ۱۹۷۶ از داستان کوتاه «علامت‌چی» را می‌توان ترسناک‌ترین اقتباس از آثار دیکنز خطاب کرد (به شرط اینکه انیمیشن عجیب و غریب و ناراحت‌کننده «سرود کریسمس» محصول سال ۲۰۰۹ را حساب نکنیم). داستان «علامت‌چی» در اطراف یک تونل راه‌آهن رخ می‌دهد، تونلی که ممکن است به تسخیر یک روح در آمده باشد. در طول داستان ما شاهد عذاب روانی شخص علامت‌چی هستیم که آنجا مستقر است. داستان «علامت‌چی» به خوبی نشان می‌دهد چطور حتی احتمال حضور یک پدیده فراطبیعی می‌تواند روان انسان را تحت فشار قرار دهد و حتی احتمال رویارویی با آن، روحیه یک شخص را درهم بشکند. اقتباس «علامت‌چی» فضاسازی خوبی دارد، به عنوان یک فیلم در ژانر وحشت، آهسته عمل می‌کند و اجازه می‌دهد ترس رفته رفته زیر پوست مخاطب برود، و البته راهی بسیار جذاب و درگیرکننده برای به لرزه درآوردن بیننده خود پیدا می‌کند. فیلم کوتاه «علامت‌چی» هم اقتباسی از داستانی متفاوت و منحصر به فرد است، و هم خود موفق شده در میان اقتباس‌های دیکنز، به اثر برجسته‌ای تبدیل شود.
۱۱. سرود کریسمس (A Christmas Carol)
- سال تولید: ۱۹۸۴
- کارگردان: کلایو دانر
- بازیگران: جرج سی. اسکات، فرانک فینلی، ادوارد وودوارد
- امتیاز IMDb به فیلم: ۷.۸ از ۱۰
اقتباس سال ۱۹۸۴ از «سرود کریسمس» درنهایت همان «سرود کریسمس»ای هست که می‌شناسیم، با این تفاوت که این اقتباس یک بازیگر شگفت‌انگیز را در نقش شخصیت اصلی خود دارد. وقتی از اقتباس‌های «سرود کریسمس» صحبت می‌کنیم، اغلب اوقات آنچه باعث می‌شود این فیلم‌های سینمایی موفق شوند یا شکست بخورند، هنر بازیگر نقش اصلی فیلم است. بنابراین با توجه به اینکه جرج سی. اسکات افسانه‌ای در اقتباس سال ۱۹۸۴ نقش‌آفرینی کرده، قابل درک است که برخی معتقدند اقتباس ذکر شده در میان انبوه اقتباس‌های موجود، بهترین باشد.
به جز جرج سی. اسکات، باقی عناصری که این نسخه از داستان را پدید آورده‌اند، ویژگی متمایزکننده‌ای ندارند. داستان رستگاری یک پیرمرد و یک رقابت کریسمسی بین ارواح مختلف برای کمک به او، در این نسخه از داستان کاملاً سرراست از آب درآمده، نه چندان کمدی به خصوصی در کار است، نه خبری از صحنه‌های موزیکال است و نه شخصیت‌های ماپتی. گفتنی است که این نسخه از «سرود کریسمس» یک فیلم تلویزیونی است، به همین خاطر تولید آن به اندازه تولید اقتباس‌های سینمایی پرهزینه نبوده. شاید به همین خاطر باشد که این نسخه، با ماهیت ساده خود باعث شد صمیمی‌تر، گرم‌‌تر و خودمانی‌تر باشد. ویژگی‌هایی که در کنار بازی بازیگر بی‌نظیر نقش اصلی، باعث می‌شود مخاطب به راحتی با فیلم ارتباط برقرار کند و از از تجربه آن لذت ببرد.
۱۲. زندگی شخصی دیوید کاپرفیلد (The Personal History of David Copperfield)
- سال تولید: ۲۰۱۹
- کارگردان: آرماندو یانوچی
- بازیگران: دو پتل، آنورین برنارد، پیتر کاپالدی، مورفید کلارک، هیو لوری، تیلدا سوینتن، بن ویشاو، پل وایتهاوس
- امتیاز IMDb به فیلم: ۶.۴ از ۱۰
تازه‌ترین فیلم اقتباس شده پرمخاطب از «دیوید کاپرفیلد» ممکن است همچنین بهترین فیلم اقتباس شده از این رمان باشد: «زندگی شخصی دیوید کاپرفیلد» محصول سال ۲۰۱۹. این اقتباس برای آنکه نام خود را به عنوان رمان نزدیک‌تر کند، از کلمات بیشتری استفاده کرده. اما در حقیقت عنوان اصلی کتاب بسیار طولانی‌تر است: «زندگی شخصی، ماجراجویی‌ها و مشاهدات دیوید کاپرفیلد جوان از بلاندرستون راکری» که البته نسخه‌های ترجمه شده فارسی آن به «سرگذشت دیوید کاپرفیلد» یا «دیوید کاپرفیلد» اکتفا کرده‌اند.
«زندگی شخصی دیوید کاپرفیلد» برخلاف باقی آثار کارگردان فیلم، یعنی آرماندو یانوچی، آن‌قدرها روی کمدی تمرکز نکرده است، نه مانند سریال‌های کمدی مانند «معاون رئیس جمهور» (Veep) و «ضخامت آن» (The Thick of It). اما این فیلم به سهم خود تا حدی از کمدی تسکین‌دهنده بهره گرفته و یک نسخه سرگرم‌کننده و جذاب از داستان ارائه داده. همچنین در «زندگی شخصی دیوید کاپرفیلد» یکی از بهترین اجراهای دو پتل را می‌توان مشاهده کرد که در نقش شخصیت اصلی ظاهر شده.
۱۳. اسکروج (Scrooge)
- سال تولید: ۱۹۷۰
- کارگردان: رونالد نیم
- بازیگران: آلبرت فینی، الک گینس، ادیث ایوانز، کنت مور، لورنس نیسمیت، دیوید کالینگز، گوردون جکسون، کی والش، روی کینیر، درک فرانسیس
- امتیاز IMDb به فیلم: ۷.۵ از ۱۰
اقتباس‌های مختلف از رمان «سرود کریسمس» تحت عنوان «سرود کریسمس» منتشر شده‌اند، اما دسته‌ای از آن‌ها نیز هستند که با نام شخصیت اصلی، یعنی «اسکروج» شناخته می‌شوند. این اقتباس که سال ۱۹۷۰ انتشار یافته، به دسته دوم تعلق دارد و کمی از منبع اقتباس فاصله گرفته، چرا که این بار داستان در قالب موزیکال روایت می‌شود، آن هم یک موزیکال جذاب و تماشایی.
این اقتباس موزیکال بسیار رنگارنگ، کاملاً عجیب و غریب و تا حد زیادی خودنماست. آلبرت فینی در نقش شخصیت اصلی فیلم هنر خود را به نمایش گذاشت و تا می‌توانست از فرصت بازی کردن در نقش یک شخصیت بدعنق که در عین حال همذات‌پنداری با آن آسان است، لذت برد. اقتباس ۱۹۷۰ «اسکروج» به احتمال زیاد خانوادگی‌ترین اقتباس از این داستان باشد، اقتباسی که بیشترین صحنه‌های موزیکال را دارد و از نظر لحن سبک‌تر از باقی اقتباس‌ها به حساب می‌آید (اگرچه پرمخاطب‌ترین فیلم «سرود کریسمس» نزد کودکان هنوز چند دهه‌ای با تولید فاصله داشت).
۱۴. اولیور! (Oliver)
- سال تولید: ۱۹۶۸
- کارگردان: کارول رید
- بازیگران: الیور رید، ران مودی، شانی والیس، مارک لستر، جک وایلد، هری فیلدر، ونزلی پیتی
- امتیاز IMDb به فیلم: ۷.۴ از ۱۰
فیلم «اولیور!» محصول سال ۱۹۶۸ از این جهت که تاکنون تنها اقتباس چارلز دیکنز بوده که برنده بهترین فیلم در جایزه اسکار شده، اهمیت بسیار زیادی دارد. اگرچه این نسخه‌ای از داستان است که به عنوان یک فیلم موزیکال شناخته می‌شود، به هیچ وجه نمی‌توان گفت لحن آن نسبت به داستان اصلی سبک‌تر است. درواقع این حقیقت که تعدادی صحنه موزیکال عجیب و غریب در سراسر فیلم وجود دارد، باعث شده جنبه‌های تاریک فیلم حتی تاریک‌تر به نظر برسند.
بنابراین می‌توان این نقد را به «اولیور!» وارد کرد که از نظر لحن انسجام ندارد، اما دیگران طیف گسترده احساسی فیلم را نقطه قوت آن می‌دانند. در هر صورت، این امر باعث شده این اقتباس متمایز باشد و جایگاه ویژه‌ای بین اقتباس‌های «اولیور تویست» پیدا کند. با همه این‌ها، این فیلم در مقام یک فیلم موزیکال به طور کلی تأثیرگذار واقع شده و به احتمال زیاد برای آن دسته از مخاطبان که از موزیکال‌های قدیمی لذت می‌برند، به شدت جذاب باشد. گفتنی است که «اولیور!» تا قبل از برنده شدن فیلم «شیکاگو» (Chicago) در سال ۲۰۰۲، آخرین فیلمی بود که برنده جایزه بهترین فیلم از جایزه اسکار شده بود.
۱۵. داستان دو شهر (A Tale of Two Cities)
- سال تولید: ۱۹۳۵
- کارگردان: جک کانوی
- بازیگران: رونالد کولمن، بازیل رتبون، الیزابت آلن، بلانس یورکا، جان دیویدسون، رجینالد اوئن، والتر کتلت، جیمی اوبری، می بیتی، سی. مانتگیو شا، وینتر هال
- امتیاز IMDb به فیلم: ۷.۸ از ۱۰
اگرچه ایده و مضامین «داستان دو شهر» همچنان به شیوه‌های غیرمنتظره‌ای الهام‌بخش فیلم‌سازان امروزی است، اما برای یافتن بهترین اقتباس از این داستان دیکنز باید به دهه ۱۹۳۰ برگردیم. همان‌طور که پیش‌تر گفته شد، اقتباس از این رمان کار دشواری است، اما فیلم «داستان دو شهر» محصول سال ۱۹۳۵ بهترین کار را انجام می‌دهد و از باقی اقتباس‌های این کتاب سبقت می‌گیرد. این اقتباس به ویژه در تقابل رویدادهای مختلفی که در دو شهر لندن و پاریس رخ می‌دهند، موفق ظاهر شده است.
سختی‌های اقتباس از رمان «داستان دو شهر» به کنار، محدودیت‌هایی که در گذشته برای تولید یک فیلم سینمایی چه از نظر مدت زمان و چه از جنبه‌های دیگر، وجود داشت، باعث شد نسخه ۱۹۳۵ به اجبار قید برخی از جنبه‌های داستان را بزند یا آن‌ها تلطیف کند. اما به طور کلی این اقتباس، بهترین چیزی است که می‌توان برای «داستان دو شهر» تصور کرد. علاوه بر این، «داستان دو شهر» ۱۹۳۵ از اغلب فیلم‌های هم‌‌عصر خود بهتر است و حتی برای مخاطب مدرن هم حرف‌هایی برای گفتن دارد. این فیلم پس از اکران نیز مورد استقبال گسترده‌ای قرار گرفت و نامزدی بهترین فیلم را در جایزه اسکار دریافت کرد؛ اگرچه برنده این جایزه نشد.
۱۶. خانه متروک (Bleak House)
- سال تولید: ۲۰۰۵
- کارگردان: جاستین چدویک و سوزانا وایت
- بازیگران: آنا مکسول، کری مولیگان، دنیس لاسن، جیلین اندرسون، چارلز دنس
- امتیاز IMDb به فیلم: ۸.۳ از ۱۰
از آنجایی که تعداد سریال‌های کوتاه بریتانیایی خوش‌ساخت زیاد است، همیشه ممکن است سریال کوتاه خوبی مانند «خانه متروک» میان انبوه آن‌ها گم شود. اما «خانه متروک» نباید نادیده گرفته شود. می‌توان به جرأت گفت که سریال کوتاه «خانه متروک» به بهترین شیوه ممکن نشان داد آثار چارلز دیکنز چطور می‌بایست در قالب سریال اقتباس شوند. بهترین توصیفی که می‌توان از یک سریال کوتاه کرد، توصیف آن به شکل یک فیلم سینمایی بسیار طولانی است. توصیفی که درباره «خانه متروک» کاملاً صادق است؛ با کیفیت بالای تولید و اجراها، این سریال کوتاه در حد و اندازه یک فیلم سینمایی ظاهر شده.
از آنجایی که داستان «خانه متروک» گسترده است و شخصیت‌های زیادی دارد، طول سریال بدون شک موجه است. از ابتدا نیز مشخص بود که این داستان طولانی و پرجزئیات چارلز دیکنز مناسب یک اقتباس سینمایی و فیلم بلند نیست، بلکه اقتباس از این داستان می‌بایست در قالب یک سریال کوتاه باشد. بخش اعظم داستان حول یک پرونده حقوقی طولانی می‌چرخد که شامل اختلافات درباره املاک و وصیت‌نامه‌ها می‌شود. مانند بسیاری از اوقات در زندگی واقعی، زمانی که پای پول در میان است، مردم هیچ تمایلی به عقب‌نشینی ندارند و از هر راهی که بتوانند برای تصاحب آنچه حق خود می‌پندارند، اقدام خواهند کرد؛ بدون آنکه به عواقب آن توجهی داشته باشند. «خانه متروک» ریتم کندی دارد و روایت آن تیره و تاریک است. یک سریال کوتاه با روایت قوی که اگر حوصله به خرج بدید و آن را تماشا کنید، پشیمان نخواهید شد.
۱۷. سرود کریسمس (A Christmas Carol)
- سال تولید: ۱۹۵۱
- کارگردان: برایان دزموند هرست
- بازیگران: آلستر سیم، جک وارنر، کتلین هریسون، مروین جانز
- امتیاز IMDb به فیلم: ۸.۱ از ۱۰
با توجه به تعداد زیاد فیلم‌های «سرود کریسمس» و این واقعیت که بهترین‌های این اقتباس‌ها چیزهای متفاوتی برای ارائه دارند، وقتی قرار است بهترین اقتباس «سرود کریسمس» چارلز دیکنز را انتخاب کنیم، نمی‌توان به توافق نظر رسید؛ هر کس مطابق با سلیقه خاص خود دست به انتخاب خواهد زد. با این همه، اگر می‌خواهید برداشتی سرراست از داستان تماشا کنید، که اساساً یک درام شخصیت‌محور است که عناصر خارق‌العاده و فراطبیعی دارد، پس می‌توان گفت بهترین اقتباس برای شما، اقتباس سال ۱۹۵۱ است.
شاید آلستر سیم به اندازه سایر بازیگرانی که نقش ابنزر اسکروج را بازی کرده‌اند نام آشنایی نباشد، اما این مانع از این نمی‌شود که یکی از بهترین تصویرها را از این شخصیت داستانی ارائه داده باشد. در اقتباس ۱۹۵۱ تعادل خوبی بین خصلت‌های ظالمانه و صفات همذات‌پندارانه اسکروج وجود دارد. این نسخه از «سرود کریسمس» مخصوص کسانی است که سرراست‌ترین روایت را می‌خواهند و هیچ علاقه‌ای به حواس‌پرتی‌های معمول ندارند.
۱۸. اولیور تویست (Oliver Twist)
- سال تولید: ۱۹۴۸
- کارگردان: دیوید لین
- بازیگران: الک گینس، کی والش، فرانسیس ال سالیوان، دایانا دورس
- امتیاز IMDb به فیلم: ۷.۸ از ۱۰
آخرین فیلم‌ها در کارنامه دیوید لینِ کارگردان از نظر اندازه و وسعت، چشم‌گیرند. حماسه‌های سینمایی با سبک و سیاق قدیمی که اغلب برنده جایزه شده‌اند. با این حال، قبل از اینکه او در مقام کارگردان به این مسیر قدم بگذارد، دو فیلم نسبتاً موفق ساخت که هر دو اقتباس‌هایی از داستان‌های چارلز دیکنز بودند. در حقیقت، هر دو فیلم را می‌توان در زمره بهترین اقتباس‌ها از دیکنز در نظر گرفت. یکی از این دو فیلم، اقتباسی از داستان «اولیور تویست» محصول سال ۱۹۴۸ است که می‌توان آن را بهترین اقتباس از این رمان چارلز دیکنز خطاب کرد.
از آنجایی که این فیلم بریتانیایی تنها چند سال پس از جنگ ویران‌گر جهانی ساخته شده، شاید داستانی که پیشاپیش تیرگی‌ها و تلخی‌های خودش را داشت، تیره‌تر و تلخ‌تر روایت شد و خشونت زمانه روی آن تأثیر به سزایی گذاشت. «اولیور تویست» ۱۹۴۸ یک فیلم تکان‌دهنده و مملو از صحنه‌هایی است که تن آدم را می‌لرزاند. شاید به لطف همین عناصر سخت و ناسازگار داستان باشد که باعث می‌شود در انتها، پایان نسبتاً خوش (حداقل برای شخصیت اصلی داستان) آن احساس خوبی به مخاطب بدهد.
۱۹. سرود کریسمس ماپت (The Muppet Christmas Carol)
- سال تولید: ۱۹۹۲
- کارگردان: برایان هنسون
- بازیگران: مایکل کین، استیون مکینتاش، جری نلسن، فرانک اوز، دوید رادمن، استیو وایتمایر
- امتیاز IMDb به فیلم: ۷.۸ از ۱۰
خالص‌گرایان چارلز دیکنز (کسانی که معتقدند آثار او باید عیناً اقتباس شود، بدون هیچ تغییر و حذف و اضافه‌ای) معتقدند نباید ماپت‌ها را به اقتباس‌های «سرود کریسمس» راه داد، اما حتی آن‌ها هم واقعاً به این عقیده دل نبسته‌اند، نه بعد از «سرود کریسمس ماپت» که سال ۱۹۹۲ منتشر شد. ماپت‌ها همیشه سرگرم‌کننده، به طرز بامزه‌ای احمقانه، عجیب و غریب و تا حد بسیار زیادی دوست‌داشتنی بوده‌اند و هستند. مهم نیست چقدر جوان یا پیر هستید، شما از ماپت‌ها خوش‌تان خواهد آمد. در «سرود کریسمس ماپت» اغلب شخصیت‌های داستان ماپت‌اند. البته نقش ابنزر اسکروج را مایکل کین بازی می‌کند، یک نقش‌آفرینی فوق‌العاده خوب که باعث می‌شود مخاطب باور کند او ی‌تواند در دنیایی مملو از ماپت وجود داشته باشد.
در فیلم «سرود کریسمس ماپت» کمدی و آواز نقش بسیار پررنگ‌تری (نسبت به باقی اقتباس‌ها) ایفا می‌کنند، اما وقتی این نسخه ماپتی از داستان سعی می‌کند قلب شما را به درد بیاورد، ناکام نمی‌ماند و کار خود را به بهترین نحو ممکن به ثمر می‌رساند؛ که نتیجه آن جنبه‌های غافلگیرانه و غم‌انگیز فیلم است. با این وجود بخش اعظم فیلم خنده‌دار و بامزه است. لازم است دوباره به اجرای فوق‌العاده کین اشاره کرد. اگر بگوییم او بهترین اسکروج را به مخاطبان «سرود کریسمس» ارائه داده، پر بیراه نگفته‌ایم.
۲۰. آرزوهای بزرگ (Great Expectations)
- سال تولید: ۱۹۴۶
- کارگردان: دیوید لین
- بازیگران: جان میلز، جین سیمونز، والری هابسن، الک گینس، مارتیتا هانت، فینالی کوری، فرانسیس ال سالیوان، برنارد میلز، تورین تاچر، او. بی. کلارنس
- امتیاز IMDb به فیلم: ۷.۸ از ۱۰
فیلم «آرزوهای بزرگ» سال ۱۹۴۶ نه تنها بهترین نسخه از «آرزوهای بزرگ» است، بلکه می‌توان آن را بهترین اقتباس از آثار چارلز دیکنز خطاب کرد. مانند «اولیور تویست» سال ۱۹۴۸، کارگردان خوبی مانند دیوید لین همیشه می‌تواند در ساخت یک داستان بی‌نظیر مؤثر واقع شود. البته لین به تنهایی این موفقیت بزرگ را به دست نیاورد، بسیاری از بازیگران برجسته بریتانیایی نیز به سهم خود در این درخشش تأثیرگذار بودند. بازیگرانی از جمله جان میلز، جین سیمونز و الک گینس جوان.
این نسخه از «آرزوهای بزرگ» درباره پسر یتیمی به نام پیپ است که به دست فردی مرموز به یک مرد جوان تبدیل می‌شود، آن هم درست زمانی که در حال تجربه فراز و نشیب‌های دوران بلوغ است. «آرزوهای بزرگ» ۱۹۴۶ به لطف همه اجراهای درجه یک، شخصیت‌های زنده و پویایی ارائه می‌دهد و احساسات مخاطب را برانگیخته می‌کند. این اقتباس به طرز ماهرانه‌ای داستان را از روی صفحات کتاب به پرده سینما منتقل کرده و می‌توان آن را نمونه کاملی از یک اقتباس سینمایی خطاب کرد. با این اوصاف، اگر بگوییم «آرزوهای بزرگ» ۱۹۴۶ بهترین اقتباس از آثار چارلز دیکنز است، حرف منصفانه‌ای زده‌ایم.
منبع: Collider
