فضاپیمای تیان‌ون-۱ با نزدیک شدن به مریخ کاوش سراسر آن را آغاز کرد

امیر نیک‌رو

۲۳ آبان ۱۴۰۰ | ۱۶:۳۰ ۲۳ آبان ۱۴۰۰ زمان مورد نیاز برای مطالعه: ۳ دقیقه

مدارگرد تیان‌ون-۱ چین پس از ماه‌ها پشتیبانی از مریخ‌نورد ژورونگ، مدار خود را تغییر داد تا یک کارزار سنجش از دور مریخ را آغاز کند.

این فضاپیما از ماه فوریه (اواخر بهمن) به دور مریخ می‌چرخد و در ماه می (اردیبهشت) مریخ‌نورد «ژورونگ» (Zhurong) را بر فراز «هامونه‌ی پلانتیا» (Utopia Planitia) آزاد کرد تا با موفقیت بر سطح سیاره‌ی سرخ فرود بیاید. تیان‌ون ۱ هر روز سه بار مریخ را دور می‌زند، از جمله یک بار که از بالای سر ربات شش چرخ چین می‌گذرد تا با استفاده از آنتن‌های بسیار بزرگ‌تر، امکان انتقال داده‌ها را بین آن و زمین فراهم کند.

سلفی و عکس‌هایی که موفقیت مأموریت چین بر سطح مریخ را تأیید می‌کنند

به گفته‌ی آکادمی فناوری پروازهای فضایی شانگهای، تیان‌ون-۱ روز دوشنبه‌ی گذشته ۸ نوامبر (۱۷ آبان) موتورهای خود را به‌مدت ۲۶۰ ثانیه روشن کرد و سرعت خود را ۷۸ متر بر ثانیه افزایش داد. این کار فضاپیما را از مدار ۸ ساعت و ۱۲ دقیقه با نزدیک‌ترین فاصله‌ی ۴۰۰ کیلومتری و بیشترین فاصله‌ی ۱۲ هزار کیلومتری به مداری با تناوب ۷ ساعت و ۵ دقیقه با اوج ۲۶۵ کیلومتر و حضیض ۱۰۷۰۰ کیلومتر جابه‌جا کرد.

طرح اولیه‌ی فاز مأموریت علمی «تیان‌ون-۱» (Tianwen-1) شامل یک مدار با دوره‌ی زمانی ۷ ساعت و ۴۸ دقیقه بود اما چون ژورونگ بسیار فراتر از مأموریت اولیه‌ی سه ماهه‌ی خود، همچنان به فعالیت خود ادامه می‌دهد، دانشمندان این مأموریت مداری جدید را طراحی کردند تا هم به کاوشگر امکان بدهند که به هدف خود یعنی انجام یک بررسی سراسری از مریخ دست یابد و هم بتواند همچنان به انتقال داده‌های مریخ‌نورد ژورونگ به زمین کمک کند.

مسیر حرکت مریخ‌نورد ژورونگ
Credit: Beijing Aerospace Flight Control Center

تیان‌ون ۱ حامل هفت ابزار علمی، ازجمله دوربین‌های با وضوح متوسط و وضوح بالا برای نقشه‌برداری مناطق بزرگ مریخ و ثبت تصاویر واضح‌تر و متمرکزتر از سطح سیاره است. رادار تحقیقاتی زیرسطحی مدارگرد مریخ (MOSIR) هم که یک رادار صوتی است، هم‌زمان به دنبال یخ آب زیر سطح می‌گردد. اهداف خاص این رادار، شامل دهانه‌های برخوردی، آتشفشان‌ها و دره‌ها خواهد بود.

تیان‌ون ۱ همچنین دارای یک طیف‌سنج کانی‌شناسی برای شناسایی جزئیات ترکیبات سطح، تحلیل‌گر ذرات برای مطالعات جوی و یک مغناطیس‌سنج است. مدار جدید این کاوشگر از روی قطب‌ها هم می‌گذرد و بدین ترتیب می‌تواند با گذشت زمان و چرخش سیاره، کل سطح آن را بررسی کند.

عمر طراحی فضاپیما، دو سال زمینی است اما تیان‌ون-۱ می‌تواند برای فعالیت طولانی‌مدت هم تنظیم شود. «ژو زینبو» (Zhu Xinbo) معاون طراحی این کاوشگر گفت: «در پایان سال آینده، زمانی که عمر طراحی مدارگرد به پایان می‌رسد، مأموریت‌های جدیدی را بر اساس شرایط خاص مدارگرد طراحی خواهیم کرد و سپس مدار آن را کاهش خواهیم داد.

داده‌های تیان‌ون-۱ همچنین برای اطلاع‌رسانی و برنامه‌ریزی مأموریت‌های آینده به مریخ، ازجمله تلاش بلندپروازانه‌ی چین برای آوردن نمونه از مریخ که می‌تواند خیلی زودتر از تلاش ناسا و آژانس فضایی اروپا، در سال ۲۰۲۸ پرتاب شود، استفاده خواهد شد.

در حالی که تیان‌ون-۱ در مدار به کاوش می‌پردازد، ژورونگ هم از محل فرود به سفر خود به سوی جنوب ادامه می‌دهد و در مجموع تا کنون ۱۲۵۳ متر پیموده است. این یعنی کاوشگر ۲۴۰ کیلوگرمی، از زمان پایان مقارنه‌ی خورشیدی و آغاز ارتباط با زمین و دریافت دستورها، ۷۱ متر پیش رفته است.

بر اساس نقشه‌ی مسیر جدید که توسط سازمان ملی فضایی چین (CNSA) منتشر شده است، ژورونگ اکنون پس از نزدیک شدن به یک تپه‌ی شنی کوچک به گودالی جذاب نزدیک می‌شود.

روز یکشنبه ۷ نوامبر (۱۶ آبان) مأموریت «مارس اکسپرس» (Mars Express) آژانس فضایی اروپا، نخستین تلاش خود را برای دریافت داده‌ها از ژورونگ و سپس ارسال مجدد اطلاعات به زمین به‌عنوان بخشی از پنج آزمایش مشابه با ژورونگ، انجام داد. تیم‌هایی از هر دو آژانس عملکرد این اولین آزمایش انتقال داده را ارزیابی و برای عملیات مشترک دیگر در آینده برنامه‌ریزی می‌کنند.