۱۵ دلیل که احساس طعم فلز در دهان را نباید شوخی بگیرید
طعم فلز در دهان که به آن «دیسژوزیا» (Dysgeusia) یا «پاراژئوزیا» (Parageusia) هم گفته می‌شود، یک نوع اختلال چشایی است. این اختلال باعث می‌شود حتی زمانی که چیزی در دهان وجود ندارد، طعم فلز را در دهانتان حس کنید. گاهی اوقات، این مشکل با احساس خستگی و کمبود انرژی همراه است.
بهداشت نامناسب دهان و دندان می‌تواند مزه‌ی فلز در دهان ایجاد کند. اما اگر به علائم دیگری مثل خستگی هم دچار هستید، ممکن است طعم فلز نشانه‌ی عوارض جانبی داروها یا ابتلا به مشکلات جدی‌تر مثل نارسایی کلیه باشد. ما در این مقاله به بررسی دلایل احتمالی بروز این مشکل و نحوه‌ی درمان آن می‌پردازیم. با دیجی‌کالا مگ همراه باشید.
دلایل احساس طعم فلز در دهان
هر عاملی که عملکرد طبیعی جوانه‌های چشایی و مسیرهای عصبی مرتبط با آن‌ها را تغییر دهد، می‌تواند به اختلال چشایی منجر شود. هر سال بیش از ۲۰۰ هزار نفر به دلیل مشکلات مربوط به حس چشایی و بویایی به پزشک مراجعه می‌کنند. عوامل زیادی در ایجاد طعم فلزی دهان نقش دارند که شایع‌ترین آن‌ها را در ادامه بررسی می‌کنیم.
۱. استفاده نکردن از نخ دندان یا مسواک
نادیده گرفتن سلامت دندانها می‌تواند به عفونت دندان یا لثه، ژنژیویت (التهاب خفیف لثه) یا پریودنتیت (التهاب مزمن لثه) منجر شود. یک بیماری شدیدتر به نام «ژنژیویت زخمی نکروزان حاد» هم وجود دارد که علائم آن به طور ناگهانی ظاهر می‌شود. تمام این بیماری‌ها می‌توانند در بروز بوی بد دهان و احساس طعم فلز نقش داشته باشند.
۲. تب یونجه
عطسه، خارش چشم‌ها و آبریزش آن‌ها و گرفتگی یا آبریزش بینی از رایج‌ترین علائم تب یونجه یا رینیت آلرژیک محسوب می‌شوند. ممکن است هنگام ابتلا به این بیماری مجاری بینی ملتهب شده و در استشمام بوی مواد غذایی دچار مشکل شوید. درنتیجه، طعم فلز را در دهان خود حس می‌کنید. تب یونجه علاوه بر طعم فلزی دهان، باعث خستگی هم می‌شود.
۳. عفونت سینوس‌ها، مجاری تنفسی فوقانی و گوش
عفونت سینوس‌ها، گوش‌ها و راه‌های هوایی فوقانی باعث التهاب و درنتیجه تغییر حس بویایی و چشایی می‌شود. حس بویایی و چشایی ارتباط تنگاتنگی با هم دارند. بنابراین هر نوع مشکلی که در سینوس‌ها، گوش‌ها و راه‌های هوایی ایجاد می‌شود می‌تواند روی جوانه‌های چشایی تاثیر داشته باشد. وقتی عفونت درمان می‌شود، دیسژوزیا هم از بین می‌رود. عفونت این قسمت‌های بدن علاوه بر طعم فلزی، باعث سردرد، تب، سرفه و درد گوش هم می‌شود.
۴. عوارض جانبی بعضی داروها
خشکی دهان، تغییر حس چشایی و خستگی از عوارض جانبی بعضی داروها محسوب می‌شود. این عوارض باعث دیسژوزیا می‌شوند. تحقیقات انجام شده روی ۱۶۴۵ نوع دارو نشان می‌دهد که ۲۸۲ عدد از آن‌ها (۱۷ درصد) باعث دیسژوزیا می‌شوند. داروهای زیر می‌توانند در ایجاد طعم فلزی دهان و خستگی نقش داشته باشند:
- بعضی آنتیبیوتیکها مثل تتراسایکلین، کلاریترومایسین و تینیدازول
- کاپتوپریل
- متفورمین
- دی سولفیرام
- آلوپورینول
- لیتیوم
- بعضی داروهای قلبی
- مکمل‌های آهن که برای درمان کمبود آهن تجویز می‌شوند.
۵. مکمل‌های ویتامین
مولتی ویتامین‌هایی که حاوی فلزات سنگین مثل روی، آهن و مس هستند، ممکن است در دهان طعم فلز ایجاد کنند. این موضوع درباره‌ی مکمل‌های دوران بارداری، مکمل‌های آهن یا کلسیم و داروهای سرماخوردگی حاوی روی هم صدق می‌کند. معمولا این مشکل بعد از پردازش دارو در بدن برطرف می‌شود.
۶. کمبود ویتامین B12
کمبود ویتامین B12 می‌تواند علائم مختلفی مثل تنگی نفس، احساس سوزن سوزن شدن دست و پا، زرد شدن پوست و تغییرات خلقی را ایجاد کند. کمبود این ویتامین ممکن است باعث خستگی شود. چون توانایی بدن برای تولید گلبول‌های قرمز که اکسیژن را به اندام‌های مختلف منتقل می‌کنند، کاهش پیدا می‌کند. کمبود شدید ویتامین B12 روی اعصاب تأثیر گذاشته و باعث ایجاد طعم فلز در دهان می‌شود.
۷. سوء هاضمه
سوء هاضمه که با علائمی مثل سوزش معده، نفخ و ریفلاکس مشخص می‌شود، می‌تواند طعم فلز در دهان ایجاد کند. هنگامی که سوء هاضمه درمان می‌شود، این مشکل هم باید برطرف شود.
۸. بارداری
دیسژوزیا، یکی از رایج‌ترین شکایت‌های زنان در ۳ ماهه‌ی اول بارداری است. بسیاری از این زنان علاوه بر طعم فلزی دهان، دچار خستگی هم می‌شوند. در دوران بارداری، میزان هورمون‌های بدن متغیر است. نوسان هورمون‌ها می‌تواند روی جوانه‌های چشایی و توانایی درک مزه‌ها تأثیر داشته باشد.
در دوران بارداری ممکن است متوجه طعم غذاهای مورد علاقه‌تان نشوید، از بعضی غذاها یا بوها متنفر باشید، به مصرف تنقلات عجیب و غریب تمایل پیدا کنید یا در دهان خود طعم فلز حس کنید. سردرد، سرگیجه و تهوع صبحگاهی، سایر مشکلاتی هستند که بسیاری از زنان باردار تجربه می‌کنند.
۹. زوال عقل
اگرچه طعم غذاها را با زبان خود می‌چشید، اما این مغز است که به شما می‌گوید هر غذا چه طعمی دارد. دمانس (زوال عقل) می‌تواند روی قسمت‌هایی از مغز که حس چشایی را کنترل می‌کنند، تأثیر داشته باشد. هنگامی که عملکرد این بخش‌های مغز مختل می‌شود، ممکن است طعم فلز را در دهان خود حس کنید.
۱۰. درمان سرطان
هم پرتو درمانی و هم شیمی درمانی می‌توانند در دهان طعم تلخ یا طعم فلز ایجاد کرده و باعث بروز خستگی شوند. ۸۶ درصد بیمارانی که تحت شیمی درمانی و پرتو درمانی (به‌ویژه در ناحیه سر و گردن) قرار گرفته‌اند، تغییرات چشایی را گزارش کرده‌اند. مسواک زدن و تمیز نگه داشتن دهان از طریق شست‌وشوی آن با آب در رفع این مشکل مؤثر است. معمولا عوارض جانبی پرتو درمانی و شیمی درمانی موقتی بوده و بعد از پایان دوره‌ی درمان برطرف می‌شود.
۱۱. نارسایی کلیه
دیابت، فشارخون بالا، لوپوس و عفونت‌های مزمن می‌توانند به کلیه‌ها آسیب زده و به نارسایی کلیه منجر شوند. نارسایی مزمن کلیه مشکلات زیادی را ایجاد می‌کند که یکی از آن‌ها دیسژوزیا است. وقتی کلیه‌ها به‌درستی کار نمی‌کنند، مواد زائد در خون انباشته می‌شود. درنتیجه، دچار خستگی شده و در دهان خود طعم فلز حس می‌کنید.
در افراد مبتلا به بیماری‌های کلیه مشکلات دیگری مثل درد بدن، تورم و اختلال تنفس هم مشاهده می‌شود. گاهی اوقات، ممکن است کلیه‌ها به دلیل مسمومیت آسیب دیده و این علائم ظاهر شوند. به عنوان مثال، مسمومیت با سرب باعث آسیب کلیه، دیسژوزیا و خستگی می‌شود.
۱۲. دهان کاج
این بیماری که به آن «سندرم دانه کاج» هم گفته می‌شود، یک اختلال نادر است که به دلیل مصرف دانه‌ی کاج ایجاد می‌شود. ۳-۱ روز بعد از مصرف دانه‌ی کاج، یک طعم تلخ یا مزه‌ی فلزی شدید در دهانتان حس می‌کنید که چند هفته طول می‌کشد. معمولا این مشکل خود به خود برطرف می‌شود.
۱۳. اختلالات سیستم عصبی مرکزی
جوانه‌های چشایی سیگنال‌هایی را از طریق اعصاب مغزی به مغز ارسال می‌کنند. مغز و نخاع سیستم اعصاب مرکزی را تشکیل می‌دهند. آسیب‌دیدگی این سیستم در اثر سکته مغزی، ضربه به سر یا فلج بلز (فلج بل) می‌تواند به خستگی و اختلال چشایی منجر شود. از سایر علائم اختلالات سیستم عصبی مرکزی می‌توان به گیجی، اختلال بینایی، سردرد و آبریزش دهان اشاره کرد.
۱۴. مواد شیمیایی
اگر به واسطه‌ی شغل خود در معرض گازهای فلزی مثل زینک اکساید قرار بگیرید، ممکن است حس چشایی شما تغییر کند. جوشکارها در معرض ابتلا به یک اختلال به نام «تب بخار فلز» قرار دارند. این بیماری با علائمی مثل تشنگی شدید و ایجاد طعم فلز در دهان مشخص شده و معمولا بعد از ۱۲-۶ ساعت از بین می‌رود.
۱۵. جراحی مغز
به ندرت، حس چشایی بعد از جراحی مغز و خارج کردن تومور تغییر می‌کند. ممکن است این مشکل از عوارض عمل جراحی باشد. گاهی اوقات هم آسیب‌دیدگی اعصاب به اختلالاتی مثل فلج بلز و درنتیجه طعم فلزی دهان منجر می‌شود. فلج بلز به طور موقت باعث بی‌حس شدن اعصاب صورت می‌شود.
تشخیص علت بروز طعم فلز در دهان
اگر به علائمی مثل خستگی و طعم فلزی دهان دچار شده‌اید، باید با پزشک مشورت کنید. پزشک درباره علائم شما و سابقه پزشکی‌تان سوالاتی می‌پرسد. با توجه به پاسخ‌های شما، پزشک کل بدن یا نواحی خاصی از آن را معاینه می‌کند. همچنین ممکن است از شما بخواهد که آزمایش خون و سیتی‌اسکن (CT) انجام دهید. گاهی اوقات، شما به متخصص گوش، حلق و بینی ارجاع داده می‌شوید.
درمان طعم فلزی دهان
درمان دیسژوزیا به علت زمینه‌ای بروز آن بستگی دارد. اگر بارداری یا درمان سرطان در بروز طعم فلزی دهان نقش داشته باشند، این مشکل بعد از مدتی برطرف می‌شود. اگر بیماری خاصی به دیسژوزیا منجر شده باشد، با درمان آن بیماری اختلال چشایی هم برطرف می‌شود. در سایر موارد، باید رژیم غذایی فرد یا داروهای مصرفی او تغییر کند. همیشه قبل از تغییر داروهای خود با پزشک مشورت کنید.
درمان‌های خانگی برای برطرف کردن طعم فلز در دهان
شما می‌توانید با عمل به نکات زیر طعم فلز را در دهانتان کاهش دهید:
- خوردن مرکبات یا نوشیدن آبمیوه مثل آب پرتقال یا آب لیموترش
- مکیدن یک تکه آبنبات لیمویی قبل از خوردن غذا
- استفاده نکردن از ظروف فلزی برای پخت و صرف غذا
- نوشیدن چای گیاهی
- مصرف ماست
- نوشیدنی آب کافی
- مسواک زدن دندانها و زبان قبل از خوردن غذا
- شست‌وشوی دهان قبل از غذا با آب نمک، جوش شیرین یا دهانشویه‌ی ضد باکتری
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟
اختلال چشایی می‌تواند باعث افزایش یا کاهش حجم غذای مصرفی شود یا تمایل شما را برای مصرف قند یا نمک افزایش دهد. این تغییرات غذایی احتمال ابتلا به دیابت و بیماری قلبی را افزایش می‌دهد. همچنین در صورت ابتلا به این بیماری‌ها، مصرف زیاد قند یا نمک می‌تواند شرایط شما را بدتر کند.
اگر علاوه بر طعم فلز، علائم دیگری مثل خستگی را هم تجربه می‌کنید، باید به پزشک مراجعه کنید تا علت اصلی بروز مشکل مشخص و بهترین روش درمانی برای شما انتخاب شود.
سخن پایانی
دلایل مختلفی در بروز طعم فلزی دهان نقش دارند. بارداری یا مصرف دارو می‌تواند به طور موقت حس چشایی را مختل کند. اما گاهی اوقات، بیماری‌ها حس چشایی را تغییر داده و طعم فلز در دهان ایجاد می‌کنند. بنابراین برای اینکه علت دقیق بروز این مشکل مشخص شود، باید با پزشک مشورت کنید.
منابع: webmd, medicalnewstoday
