فیلم ترسناک «جواب منفی»؛ میراث اسپیلبرگ هنوز پابرجا است (چی ببینیم؟)

احتمالا هیچ‌کس پیش‌بینی نمی‌کرد پسرک بامزه و بااستعداد مجموعه‌ی کمدی «کی و پیل» که وسط هفته از شبکه‌ی «کمدی سنترال» پخش می‌شد، روزی به یک فیلم‌ساز شاخص تبدیل شود اما «جردن پیل» این کار را انجام داد. او با «برو بیرون» در کانون توجه قرار گرفت و با «ما» ثابت کرد موفقیت‌هایش تصادفی نبوده است. پیل حالا در سومین فیلم بلندش، یک بلاک باستر بزرگ تابستانی ساخته است که شما را سوار ماشین زمان می‌کند و به دهه‌ی هفتاد میلادی می‌برد، روزهایی که مخاطبان سینما با «جنگ ستارگان» و «برخورد نزدیک از نوع سوم»، ارزش آثار ماجراجویانه و علمی-تخیلی را بهتر درک کردند و شگفت‌زده شدند. فیلم «جواب منفی» (Nope) ادامه‌دهنده‌ی مسیری است که استیون اسپیلبرگ چند دهه قبل آغاز کرد و می‌تواند راه را برای آثار علمی-تخیلی نوآورانه‌ی پس از خود نیز هموار کند.

شهرت و بلندپروازی شما را می‌بلعد. در حقیقت، شهرت یک موجود ترسناک است، موجودی وحشی و کوه‌پیکر که فیلم جواب منفی پیرامون آن اتفاق می‌افتد. این فیلم علمی-تخیلی وسترن گاهی به وادی آثار ترسناک هم قدم می‌گذارد اما باید به یاد داشته باشید که از دو ساخته‌ی پیشین پیل فاصله دارد و تنها با هدف ترساندن ساخته نشده است بلکه می‌خواهد هیجان‌زده شوید و کمی تفکر کنید. بنابراین اگر انتظار یک فیلم ترسناک را دارید، به احتمال زیاد ناامید خواهید شد. البته فیلم در یک ساعت ابتدایی، به ساختار آثار وهم‌انگیز نزدیک است، حتی چند جامپ‌اِسکر دارد و به چند فیلم ترسناک کلاسیک ادای دین می‌کند اما در ادامه به اثر کاملا متفاوتی تبدیل می‌شود.

پیل به تلاش‌های بی‌وقفه‌ی انسان برایی رسیدن به شهرت و مسمومیت ناشی از آن می‌پردازد و داستان کلیشه‌ای فیلم پیرامون ناشناخته‌ها و موجودات فضایی با همین مضامین است که معنای تازه‌ای پیدا می‌کند. فیلم‌ساز می‌خواهد فرهنگ مدرن را به چالش بکشد و از ضعف‌های انسان امروزی صحبت کند. یکی از دغدغه‌های جامعه‌ی فعلی، علاقه‌ی شدید به پدیده‌ها و دیدنی‌ها است، ما هر روز در شبکه‌های مجازی به دنبال چیزهای باورنکردنی هستیم و این فیلم به ما یادآور می‌شود که ثبت باورنکردنی‌ها و اعتیاد به تماشای آن‌ها چه عواقبی دارد.

ساخته‌های پیل اغلب در رابطه با موشکافی روان‌شناختی شخصیت‌ها و تقلای آن‌ها برای فرار از بند و زنجیر نژادپرستی یا محرومیت است. او به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم، گرفتار شدن شخصیت‌ها در موقعیت‌های پیچیده را به‌تصویر می‌کشد اما جواب منفی نقطه‌ی مقابل «ما» و برو بیرون است. به عبارت دیگر، شخصیت‌ها زندانی نیستند و اگر بخواهند، این فرصت را دارند که از خطر دوری کنند، در نتیجه خودآگانه در شرایط فعلی قرار گرفته‌اند زیرا برای اهدافی که در سر دارند، راهی جز مخاطره‌جویی وجود ندارد.

علاوه بر این، فیلم به‌شکلی قانع‌کننده رابطه‌ی میان پدیده‌ها، ماجراجویی و وحشت را متذکر می‌شود، اینکه انگیزه‌ی ما از تماشای یک پدیده چیست و ممکن است به خاطر آن چه چیزی را از دست می‌دهیم. کافی است در فضای مجازی، به دنبال فهرست افرادی باشید که به دلیل فیلم‌برداری رویدادها یا حتی تصویربرداری از خودشان در موقعیت‌های پرخطر، جانشان را از دست داده‌اند.

همانند دیگر ساخته‌های پیل، مباحث نژادی اینجا هم حضور پررنگی دارد. «اِمرالد هی‌وود» (کیکه پالمر) و «اوجِی» (دنیل کالویا) که می‌خواهند با ثبت تصویر یک سفینه‌ی فضایی، به شهرت و ثروت برسند، تنها سیاه‌پوستانی هستند که در هالیوود، اسب‌ تربیت می‌کنند. پیل که فیلم را هم‌زمان، در انتقاد و تحسین صنعت سینما ساخته است، این شخصیت‌ها را به اولین تصویر متحرک تاریخ مرتبط می‌کند که در سال ۱۸۷۸ توسط «ادوارد مایبریج» ساخته شد و سوارکاری یک اسب‌سوار سیاه‌پوست را برای لحظاتی نشان می‌داد. در فیلم، دو شخصیت اصلی از نوادگان همان اسب‌سوار هستند. هدف پیل از پیوند این رویدادها واضح است: اولین مردی که در تاریخ سینما جلوی دوربین ظاهر شد، یک سیاه‌پوست بود اما هیچ‌کس نام وی را نمی‌داند، همان‌طور که بخش اعظمی از تاریخچه‌ی سیاه‌پوستان فراموش شده است و این‌روزها شاید کمتر کسی را پیدا کنید که از زحمات و فداکاری‌های سیاه‌پوستان در مسیر خلق هنر اطلاعات کاملی داشته باشد.

پیل در یکی از مصاحبه‌هایش به همین نکته اشاره می‌کند: «ما اولین ستاره‌ی تاریخ سینما را داریم و او یک سیاه‌پوست است که نمی‌شناسیم. از زوایای مختلف، فیلم [جواب منفی] پاسخی به آن فیلم [کوتاه مرد اسب‌سوار] است». بدین سبب هنگامی که یک «یوفو» از راه می‌‎رسد، اِمرالد و اوجی می‌خواهند به هر قیمتی تصویر آن را ضبط کنند تا شهرت از دست رفته را بار دیگر به‌دست بیاورند؛ آن‌ها حاضر هستند برای جبران گذشته، در مقابل یک پدیده‌ی خطرناک قرار بگیرند. مضامین مرتبط با سیاه‌پوستان شاید برای همه‌ی مخاطبان جذاب نباشد، خوشبختانه اگر آن را کنار بگذاریم، فیلم حرف‌های دیگری هم برای گفتن دارد.

«ریکی پارک» (استیون ین) ملقب به «ژوپ» دیگر شخصیت کلیدی فیلم است. او که مدیریت یک پارک تفریحی وسترن را برعهده دارد، در کودکی ستاره‌ی یک سیت‌کام پرطرفدار تلویزیونی بوده است اما یک حادثه‌ی تراژیک باعث می‌شود تا آینده‌اش عوض شود. پیل آن‌طور که باید، پیچیدگی‌های رابطه‌ی خواهر و برادر قصه را بررسی نمی‌کند اما با جزئیات کامل، گذشته‌ی ژوپ را زیر ذره‌بین قرار می‌دهد.

ما در قالب فلش‌بک، می‌بینیم که چه بر سر ژوپ آمد و چگونه به انسان متفاوتی تبدیل شد. ژوپ حالا پدیده‌های ترسناک را به چشم سرگرمی می‌بیند و می‌خواهد آن‌ها را با دیگران به اشتراک بگذارد. با به‌کارگیری ژوپ، جردن پیل نگاهی متفاوت به فرهنگ سلبریتی‌های مدرن و تاثیرات سرمایه‌داری دارد و این شخصیت را بی‌واسطه با مضامین موردنظرش پیرامون شهرت هم‌سو می‌کند، اگرچه مرتبط کردن سرگذشت وی با قصه‌ی اصلی شاید برای همه‌ی تماشاگران فیلم قانع‌کننده نباشد.

• نقد فیلم «جواب منفی»؛ جردن پیل ناممکن‌ها را ممکن می‌سازد

فیلم «جواب منفی» برای چه کسانی جالب خواهد بود؟

طرفداران آثار علمی-تخیلی، موجودات فضایی، فیلم‌های هیولایی، ساخته‌های کلاسیک استیون اسپیلبرگ و فیلم‌های قدیمی‌تر «ام‌. نایت. شیامالان»، کسانی که با چرخش‌های غیرمنتظره‌ی داستانی و تغییر ژانر مشکلی ندارند، آن‌هایی که می‌خواهند بدانند جردن پیل در سومین فیلم بلندش چه کرده است و سینمادوستانی که به بررسی مضمونی آثار علاقه‌مند هستند از تماشای جواب منفی لذت خواهند برد. این فیلم بی‌تردید مشکلات خود را دارد و به‌هیچ‌وجه یک اثر سینمایی بی‌نقص به حساب نمی‌آید اما برای جاه‌طلبی‌ها و بلندپروازی‌هایش، ارزش حداقل یک بار تماشا را خواهد داشت.

شناسنامه‌ی فیلم «جواب منفی» (Nope)

نویسنده و کارگردان: جردن پیل
بازیگران: دنیل کالویا، کیکه پالمر، استیون ین، براندون پریا، کیث دیوید
امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۸۲ از ۱۰۰
امتیاز متاکریتیک به فیلم: ۷۷ از ۱۰۰
خلاصه داستان: پس از مرگ پدر، «اوجی» و «اِمرالد» از حضور یک شیء ناشناس پرنده در اطراف محل زندگی خود آگاه می‌شوند و تصمیم می‌گیرند تا با ضبط تصویر آن، به ثروت و شهرت برسند.