مخاطبان نکته‌سنج یک اشتباه تاریخی در فیلم «اوپنهایمر» پیدا کردند
دو فیلم بزرگی که همه تابستان ۲۰۲۳ انتظارشان را می‌کشیدند بالأخره اکران شدند؛ «اوپنهایمر» (Oppenheimer) به کارگردانی کریستوفر نولان و «باربی» (Barbie) به کارگردانی گرتا گرویگ. با توجه به محبوبیت نولان و ساخته‌هایش در چندسال اخیر و تعداد زیاد طرفدارانی که در انتظار اکران فیلم جدید او بودند، موفقیت «اوپنهایمر» در گیشه و فروش خوبی که داشته، چندان دور از انتظار نبود. البته این نکته را هم نباید فراموش کرد که «اوپنهایمر» با رده‌سنی R مخاطب محدودتری نسبت به «باربی» دارد و همین دلیلی بوده که باعث فروش تقریباً دو برابری «باربی» نسبت به «اوپنهایمر» شده.
«اوپنهایمر» فیلمی در ژانر زندگی‌نامه/ تاریخی است که سرگذشت دانشمندی به نام اوپنهایمر را روایت می‌کند، فیزیک‌دانی نظری که پیش از هر چیز به خاطر پیشبرد و رهبری پروژه بمب هسته‌ای شناخته می‌شود. در این فیلم فلورانس پیو نقش معشوقه و امیلی بلانت نقش همسر اوپنهایمر را بازی می‌کنند. بازیگرانی مثل مت دیمون، رابرت داونی جونیور، گری اولدمن و جاش هارتنت هم ستارگان دیگری هستند که نقش شخصیت‌های تاریخی را در این فیلم برعهده دارند.
همان‌طور که گفته شد تمرکز فیلم «اوپنهایمر» بر زندگی شخصی و حرفه‌ای این دانشمند است. در این فیلم شاهد این هستیم که اوپنهایمر چگونه در بحبوحه جنگ جهانی دوم تحقیقاتش را آغاز می‌کند و با عبور از چالش‌های بسیار پیش می‌برد. جزئیات زندگی شخصی اوپنهایمر هم در فیلم به تصویر کشیده می‌شود و حتی شاهد کشمکش درونی اوپنهایمر برای ساخت این سلاح مرگبار و نابودگر هستیم. این نکته شاید مهم‌ترین ویژگی فیلم «اوپنهایمر» باشد، همان ویژگی مهمی که ساخته‌ی نولان را به چنین اثر مهم و برجسته‌ای تبدیل کرده است. با خواندن کتاب‌های تاریخی شاید حتی بهتر از تماشای فیلم بتوان به اصل ماجرای ساخته شدن بمب اتم و نقشی که اوپنهایمر در آن ایفا کرده، پی ببریم. اما این کتاب‌ها و واقعیات تاریخیشان نمی‌توانند به سؤال‌های اخلاقی ما پاسخ دقیق یا مطلوبی بدهند. قطعاً این سوال برای همه ما پیش آمده که چطور کسی می‌تواند بمب هسته‌ای بسازد درحالی که می‌داند و مطمئن است بالأخره روزی علیه مردم یک کشور از این سلاح استفاده می‌شود. سلاحی که می‌تواند در یک لحظه صدها هزار، چه بسا میلیون‌ها نفر را از صفحه روزگار محو کند. فیلم «اوپنهایمر» شک و تردیدهای این دانشمند را به ما نشان خواهد داد با پاسخ دادن به سؤالات ذهن کنجکاو ما، این شخصیت را از سازنده مرگبارترین سلاح تاریخ، به یک انسان درست مثل ما تبدیل می‌کند.
فیلم «اوپنهایمر» مسائل مناقشه‌برانگیز زیادی دارد. وقتی کسی درباره سازنده بمب هسته‌ای فیلم می‌سازد و از شخصی مثل اوپنهایمر تصویری انسانی نمایش می‌دهد، طبیعتاً توقع انتقاداتی که قرار است متوجه او شود را هم خواهد داشت. اما با وجود موضوع حساس فیلم، هم مخاطبان و هم منتقدان عاشق «اوپنهایمر» شده‌اند. فیلم «اوپنهایمر» در سایت روتن تومیتوز امتیاز ۹۴ از ۱۰۰ را کسب کرده است که امتیاز بسیار بالا و خوبی است. همزمان شدن اکران «اوپنهایمر» و «باربی» هم باعث شده واژه «باربنهایمر» (ترکیبی از اسم دو فیلم) ترند شود و همین امر به خودی خود باعث شده هر روز به تعداد کسانی که برای تماشای «اوپنهایمر» بلیت می‌خرند افزوده شود و به فروش فیلم کمک کند.
معمولاً فیلم‌های نولان حتی بعد از پایان یافتن فیلم هم شما را رها نخواهد کرد. به این معنا که بعد از تماشای فیلم و اتمام آن، شما را راحت نخواهد گذاشت. تا مدت‌ها بعد یا ذهنتان درگیر مفاهیم که فیلم به تصویر کشیده خواهد بود یا درباره پیچیدگی‌های آن با دوستان‌تان بحث می‌کنید تا به درک درست‌تری از وقایع فیلم برسید. «اوپنهایمر» هم دقیقاً همین ویژگی را دارد. شاید بعضی از هواداران روی صحنه‌های رمانتیک و عاشقانه فیلم (که به طرز سنت شکنانه‌ای برای نولان «اوپنهایمر» چند تایی از این صحنه‌ها دارد) زیادی تمرکز کرده باشند، اما عده دیگری هم هستند که درگیر لحظه‌ی به خصوصی دیگری از فیلم شده‌اند. صحنه‌ای از «اوپنهایمر» که در سال ۱۹۴۵ به وقوع می‌پیوندد، باعث شده تماشاگران نکته‌سنج و تیزبین فیلم به احتمال وجود یک اشتباه تاریخی بزرگ در این فیلم پی‌ببرند.
طبیعی است که اغلب مخاطبان متوجه اشتباهات فنی یا تاریخی فیلم‌ها نمی‌شوند، کسی برای نکته‌سنج بودن به سالن سینما نمی‌رود. اما هر فیلمی مخاطبان تیزبینی دارد که کوچک‌ترین جزئیات اشتباه هم از چشم‌شان دور نمی‌ماند. درباره «اوپنهایمر» این دسته از مخاطبان شامل افرادی می‌شود که تاریخ جنگ جهانی دوم و آمریکا را خوب می‌دانند، اطلاعات موثقی از آن دوره دارند و با ریزترین جزئیاتش آشنا هستند.
اما سؤال اینجاست که اشتباه تاریخی فیلم «اوپنهایمر» دقیقاً چیست؟ اشتباهی شبیه به اشتباه سریال «بازی تاج و تخت» در آخرین فصل سریال است که با لیوان‌های قهوه استارباکس حسابی خودشان را خجالت‌زده کردند؟ یا شاید این اشتباه چیزی باشد که داستان فیلم را تحت تأثیر قرار می‌دهد؟ از کارگردانی مثل نولان بعید است مرتکب چنین اشتباهاتی بشود، اما هر چیزی بار اولی دارد، و این ممکن است اولین اشتباه نولان باشد. در ادامه هر آنچه درباره اشتباه تاریخی فیلم «اوپنهایمر» می‌دانیم به شما خواهیم گفت.
اشتباه تاریخی فیلم «اوپنهایمر» چیست؟
همان‌طور که پیش‌تر گفته شد، در صحنه‌ای که در سال ۱۹۴۵ می‌گذرد، اوپنهایمر میان جمعیتی ایستاده است که پرچم ایالات متحده آمریکا را در دست دارند. اما نکته اینجاست که این پرچم، پرچم اشتباهی است.
در سال ۱۹۴۵ ایالات متحده آمریکا، شامل ۴۸ ایالت می‌شد؛ در این سال ایالت‌های آلاسکا و هاوایی هنوز به آمریکا نپیوسته بودند. به نقل از شبکه CNN اولین پرچم ۵۰ ستاره آمریکا، در سال ۱۹۶۰ به اهتزاز درآمده است. بنابراین وقتی فیلم «اوپنهایمر» از پرچم آمریکا با ۵۰ ستاره در سال ۱۹۴۵ استفاده کرده، درواقع دچار یک اشتباه تاریخی بزرگ شده است و دو ایالت را چندین سال زودتر از واقعیت به ایالات متحده آمریکا پیوست کرده است. عده زیادی از هواداران «اوپنهایمر» در شبکه‌های اجتماعی از این سوتی تاریخی انتقاد کرده‌اند. هرچند این اشتباه چیزی از ارزش‌های «اوپنهایمر» کم نمی‌کند، به هر حال یک اشتباه تاریخی، هرچقدر هم بزرگ، تا وقتی روی داستان فیلم تأثیر نگذارد، آن‌قدرها مهم نیست. مهم جذابیت و عمق مفاهیم و دیدگاه‌هایی است که در فیلم بازگو می‌شود و بر مخاطب تأثیر می‌گذارد. هنوز هم با وجود این نقص تاریخی، «اوپنهایمر» یکی از بهترین آثار کریتسوفر نولان است.
البته وجود چنین نقصی ثابت می‌کند ساخت یک فیلم تاریخی خوب و دقیق چه دشواری‌هایی دارد و یک کارگردان و نویسنده کاربلد، به چه جزئیات ریزی می‌بایست توجه کند تا فیلم هیچ نقص تاریخی نداشته باشد.
البته صبر داشته باشید، بگذارید فوری نولان را به بی‌توجهی و اشتباه متهم نکنیم. احتمال دیگری هم وجود دارد که هنوز درباره‌اش صحبت نکرده‌ایم. برخی از طرفداران نولان و تماشاگران فیلم «اوپنهایمر» معتقدند مسئله پرچم ۵۰ ستاره‌ای عامدانه بوده است و از آنجایی که «اوپنهایمر» در حقیقت ۲ خط داستانی دارد، ممکن است نظریه آن‌ها درست هم باشد. یکی از خطوط داستانی فیلم به سال ۱۹۴۵ و ساخته شدن اولین بمب هسته‌ای اختصاص دارد، اما خط داستانی دیگر در سال ۱۹۵۴ به وقوع می‌پیوندد و درواقع اوپنهایمر را در زمان حال فیلم نشان می‌دهد، زمانی که این دانشمند بدنام مجوزهای امنیتی خود برای کمیسیون انرژی هسته‌ای ایالات محتده آمریکا را به دلیل تمایلات کمونیستی و مشکوکش از دست داده است.
با وجود اینکه سال ۱۹۵۴ هم همچنان پرچم ۵۰ ستاره پرچم رسمی آمریکا نشده بود، اما ممکن است نولان و عوامل فیلم «اوپنهایمر» عامدانه این پرچم را در فیلم نشان داده باشند تا به مخاطب نشان بدهند در حقیقت، کل فیلم دارد از دید اوپنهایمر در آخرین سال‌های زندگی‌اش روایت می‌شود. از آنجایی که اوپنهایمر تا سال ۱۹۶۷ در قید حیات بود و اضافه شدن دو ایالت آلاسکا و هاوایی را به چشم دید، احتمال درست بودن این نظریه وجود دارد.
احتمالاً میان طرفداران نولان و فیلم‌هایش، و حتی دوست‌داران فیلم‌های تاریخی، این موضوع همچنان ادامه خواهد داشت و تا مدت‌ها درباره‌اش بحث خواد شد. اما واضح است که فیلم «اوپنهایمر» فیلمی ارزشمند و دیدنی است که جز این یک مورد خاص (که ممکن است عامدانه باشد)، اثر تاریخی با جزئیاتی هم از آب درآمده.
منبع: Men’sHealth
