مهم‌ترین زنگ خطرهای سرطان تخمدان در مراحل ابتدایی و پیشرفته
دستگاه‌ی تناسلی زنان شامل دو تخمدان است که هر کدام از آن‌ها در یک طرف رحم قرار گرفته‌اند. تخمدان‌ها مسئول تولید تخمک و هورمون‌های جنسی از جمله استروژن و پروژسترون هستند. سرطان تخمدان، یک بیماری بدخیم است که در یک یا هر دو تخمدان یا لوله‌های فالوپ (لوله‌های رحم) ایجاد می‌شود. نفخ مداوم و درد شکم یا لگن از علائم سرطان تخمدان هستند که ممکن است بعضی افراد در مراحل ابتدایی بیماری آن‌ها را تجربه کنند.
با توجه به اینکه بیماری‌های دیگری هم وجود دارند که می‌توانند این علائم را ایجاد کنند، گاهی اوقات علائم اولیه‌ی سرطان تخمدان نادیده گرفته می‌شوند. آمارها نشان می‌دهد که پزشکان فقط ۲۰ درصد موارد ابتلا به سرطان تخمدان را در مراحل اولیه شناسایی می‌کنند. هنگامی که این بیماری در مراحل ابتدایی تشخیص داده می‌شود، ۹۴ درصد بیماران حداقل تا پنج سال به زندگی خود ادامه می‌دهند.
این مقاله از دیجی‌کالا مگ به علائم سرطان تخمدان در مراحل ابتدایی و پیشرفته می‌پردازد. همچنین شما را با عوارض سرطان تخمدان و سایر بیماری‌هایی که می‌توانند علائم مشابهی ایجاد کنند، آشنا می‌کند. با ما تا انتهای این مطلب همراه باشید.
علت سرطان تخمدان چیست؟
اگرچه پزشکان مواردی را شناسایی کرده‌اند که می‌توانند احتمال ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش دهند، اما دقیقا‌ً مشخص نیست که چه چیزی باعث بروز این بیماری می‌شود. امروزه پزشکان می‌دانند که سرطان تخمدان زمانی شروع می‌شود که DNA سلول‌های داخل یا نزدیک تخمدان‌ها دچار تغییر (جهش) می‌شود. DNA یک سلول حاوی دستورالعمل‌هایی است که نحوه‌ی عملکرد آن سلول را مشخص می‌کنند.
جهش‌های ژنتیکی باعث می‌شوند که سلول‌ها به سرعت رشد کرده و تکثیر شوند و توده‌ای از سلول‌های سرطانی به نام «تومور» را ایجاد کنند. سلول‌های سرطانی می‌توانند به بافت‌های مجاور خود حمله کنند و با جدا شدن از تومور اولیه به سایر قسمت‌های بدن گسترش یابند که به این شرایط «متاستاز» می‌گویند.
عوامل خطر سرطان تخمدان
عواملی که می‌توانند خطر ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش دهند، عبارتند از:
- افزایش سن: خطر ابتلا به سرطان تخمدان با بالا رفتن سن بیشتر می‌شود. این بیماری اغلب در سالمندان تشخیص داده می‌شود.
- تغییرات ژنی ارثی: درصد کمی از سرطان‌های تخمدان از تغییرات ژنی که شما از والدین خود به ارث می‌برید، ناشی می‌شوند. ژن‌هایی که خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند عبارتند از BRCA1 و BRCA2. این ژن‌ها احتمال بروز سرطان سینه را هم بالا می‌برند.
- سابقه‌ی خانوادگی سرطان تخمدان: اگر بستگان نزدیکتان به سرطان تخمدان مبتلا شده باشند، شما بیش از دیگران در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارید.
- اضافه وزن یا چاقی: افزایش وزن خطر ابتلا به سرطان تخمدان را بالا می‌برد.
- درمان جایگزینی هورمون پس از یائسگی: درمان جایگزینی هورمون که برای کنترل علائم و نشانه‌های یائسگی استفاده می‌شود، ممکن است احتمال ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش دهد.
- اندومتریوز: در مبتلایان به این بیماری که غالباً با درد همراه است، بافتی شبیه‌ی بافتی که داخل رحم را می‌پوشاند در خارج از رحم رشد می‌کند.
- سن شروع و پایان قاعدگی: اگر قاعدگی در سنین بسیار پایین شروع شود یا فرد دیرتر از حالت عادی یائسه شود، خطر ابتلا به سرطان تخمدان بیشتر می‌شود.
- باردار نشدن: زنانی که هرگز باردار نمی‌شوند، ممکن است بیش از سایر افراد در معرض ابتلا به این سرطان قرار داشته باشند.
مهم‌ترین علائم سرطان تخمدان در مراحل ابتدایی چیست؟
علائم اولیه‌ی سرطان تخمدان ممکن است خیلی واضح نباشند. در مراحل ابتدایی، توده‌های بدخیم به تخمدان‌ها یا لوله‌های فالوپ محدود شده و به سایر اندام‌های بدن گسترش پیدا نکرده‌اند. به همین دلیل، احتمالاً سرطان تخمدان در مراحل ابتدایی هیچ علامتی ایجاد نمی‌کند. در صورت بروز علائم معمولاً موارد زیر مشاهده می‌شود:
- نفخ
- درد لگن یا شکم
- مشکل در غذا خوردن یا احساس سیری سریع
- نیاز مکرر یا فوری به دفع ادرار
علائمی که احتمال وقوع آن‌ها در مراحل اولیه کمتر است، عبارتند از: تغییر قاعدگی، درد هنگام رابطه‌ی جنسی، خستگی، کمردرد، ناراحتی معده یا یبوست. وقوع این علائم لزوما‌ً به معنی ابتلا به سرطان تخمدان نیست. چون بسیاری از بیماری‌ها می‌توانند این علائم را ایجاد کنند. با این حال، اگر فرد به سرطان تخمدان مبتلا باشد، معمولاً علائم دائمی و متفاوت از حالت عادی هستند. بهتر است در صورت مشاهده‌ی هر یک از علائم فوق برای انجام بررسی‌های بیشتر به پزشک مراجعه کنید.
علائم سرطان تخمدان پیشرفته کدامند؟
سرطان پیشرفته‌ی تخمدان به این معنی است که سلول‌های سرطانی به قسمت‌های دیگر بدن مانند شکم، غدد لنفاوی، روده‌ها یا نواحی دیگر گسترش یافته‌اند. بیماران به احتمال زیاد در این مرحله متوجه‌ی علائم سرطان تخمدان می‌شوند. علاوه بر علائمی که در مراحل اولیه ایجاد می‌شوند، افراد مبتلا به سرطان تخمدان پیشرفته ممکن است موارد زیر را هم تجربه کنند:
۱. علائم گوارشی
سرطان تخمدان می‌تواند آن قدر پیشرفت کند که باعث ایجاد اختلال در هضم غذا شود. اگر در مراحل بعدی بیماری به روده‌ها سرایت کند، ممکن است باعث تورم شکم، یبوست، حالت تهوع یا درد شود.
۲. آسیت
این علامت زمانی رخ می‌دهد که سرطان به شکم و کبد گسترش پیدا می‌کند و باعث تجمع مایعات زیادی در شکم می‌شود. آسیت ممکن است به از دست دادن اشتها، سوء هاضمه، سوزش سر دل، حالت تهوع و تنگی نفس منجر شود. پزشکان می‌توانند این مایع اضافی را تخلیه کنند تا مشکلات بیمار کاهش یابد.
۳. کاهش یا افزایش وزن
فرد مبتلا به سرطان تخمدان در صورت تجمع مایع در شکم ممکن است ناخواسته وزن اضافه کند. از سوی دیگر، در صورت کاهش اشتها احتمال دارد دچار کاهش وزن ناخواسته شود که تحت عنوان «کاشکسی سرطان» شناخته می‌شود. کاشکسی سرطان شامل کاهش اشتها، کاهش وزن و از دست دادن توده‌ی عضلانی می‌شود.
۴. خستگی
با پیشرفت سرطان تخمدان، سلول‌های سرطانی انرژی مصرف می‌کنند که این موضوع به خستگی مفرط منجر می‌شود.
عوارض سرطان تخمدان چیست؟
اگر سرطان تخمدان متاستاز دهد و به سایر اندام‌ها گسترش یابد، می‌تواند عملکرد سایر قسمت‌های بدن را مختل کند و درنتیجه به بروز عوارض متعدد منجر شود. درمان‌های سرطان تخمدان مانند شیمی‌درمانی یا جراحی هم می‌توانند عوارض طولانی‌مدت به همراه داشته باشند. مهم‌ترین عوارض این بیماری عبارتند از:
۱. عفونت
در طول شیمی‌درمانی، بیماران در برابر عفونت‌ها آسیب‌پذیرتر هستند. ویروس‌ها، باکتری‌ها و قارچ‌هایی که روی اغلب افراد تأثیر خفیف دارند، ممکن است در این بیماران باعث بروز عفونت‌های جدی شوند.
۲. انسداد روده
اگر تومور به روده گسترش پیدا کند، ممکن است به‌طور جزئی یا کامل روده را مسدود کند. این موضوع باعث بروز درد شدید و استفراغ می‌شود و ممکن است به جراحی نیاز داشته باشد.
۳.سوراخ شدن روده‌ی بزرگ
درمان‌های هدفمند سرطان ممکن است به دیواره‌ی پوششی روده‌ی بزرگ آسیب برسانند. در این شرایط احتمالاً بیمار به جراحی نیاز پیدا می‌کند.
۴. انسداد مجاری ادراری
اگر تومورها به سیستم ادراری سرایت کنند، ممکن است باعث مسدود شدن لوله‌هایی شوند که ادرار را از کلیه‌ها به مثانه منتقل می‌کنند. در صورتی که این انسداد درمان نشود، می‌تواند باعث آسیب کلیه شود. جراح با قرار دادن یک لوله‌ی باریک به نام «استنت» شرایطی را فراهم می‌کند که ادرار محل انسداد را دور زده و از بدن خارج شود.
۵. پلورال افیوژن
هنگامی که سرطان به ریه‌ها گسترش می‌یابد، مایع بین دیواره‌ی ریه‌ها و دیواره‌ی قفسه‌ی سینه جمع می‌شود که پزشکان به آن «پلورال افیوژن» (Pleural effusion) می‌گویند. در این شرایط، ممکن است لازم باشد که پزشک با استفاده از سوزنی که از طریق دیواره‌ی قفسه‌ی سینه وارد می‌شود، مایع را تخلیه کند.
معمولاً درمان سرطان تخمدان شامل برداشتن تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ و رحم می‌شود. هدف از انجام این کار این است که تا حد ممکن سلول‌های سرطانی از بدن خارج شوند. با برداشتن رحم و تخمدان‌ها یائسگی شروع می‌شود که می‌تواند به بروز طیف وسیعی از علائم منجر شود. پس از این جراحی فرد دیگر نمی‌تواند باردار شود.
علائم کدام بیماری‌ها مشابهی علائم سرطان تخمدان است؟
بیماری‌های زیادی وجود دارند که می‌توانند علائم سرطان تخمدان را ایجاد کنند، از جمله:
- کیست‌های تخمدان: کیست‌های تخمدان، کیسه‌های پر از مایعی هستند که روی تخمدان‌ها ایجاد می‌شوند. علائم کیست تخمدان شبیه‌ی علائم سرطان تخمدان است، اما به‌طور مداوم مشاهده نمی‌شود. چراکه بیشتر کیست‌ها با هر چرخه‌ی قاعدگی ظاهر می‌شوند و سپس از بین می‌روند. بعضی از انواع کیست‌ها می‌توانند بدخیم شوند، اما اکثر آن‌ها بی‌ضرر هستند و خود‌به‌خود از بین می‌روند.
- سندرم روده‌ی تحریک‌پذیر (IBS): بعضی از علائم این بیماری گوارشی شایع از جمله درد شکم، تغییر اجابت مزاج و نفخ مشابهی علائم سرطان تخمدان است. معمولاً علائم IBS در واکنش به بعضی غذاها یا سایر محرک‌ها مانند استرس، بهتر یا بدتر می‌شود.
- عفونت مجاری ادراری (UTI): عفونت مجاری ادراری زمانی رخ می‌دهد که باکتری با ورود به سیستم ادراری به بروز درد و احساس سوزش در هنگام ادرار کردن منجر می‌شود.
- فیبروم‌های رحمی: فیبروم‌ها توده‌هایی هستند که در داخل یا روی دیواره‌های رحم ایجاد می‌شوند و می‌توانند باعث درد، یبوست، مشکل در ادرار کردن، احساس نفخ و طولانی شدن مدت قاعدگی شوند.
- اندومتریوز: اندومتریوز وضعیتی است که باعث می‌شود یک بافت شبیه‌ی پوشش داخلی رحم در خارج از رحم رشد کند. درد لگن، پریودهای سنگین یا دردناک، درد در حین رابطه‌ی جنسی و تغییر اجابت مزاج از علائم این بیماری محسوب می‌شوند.
- بیماری التهابی لگن: این بیماری جدی و مهم باعث التهاب اندام‌های تناسلی می‌شود. در بیشتر موارد، عفونت‌های منتقله از راه جنسی دلیل بروز التهاب هستند.
آیا ممکن است از ابتلای خود به سرطان تخمدان بی‌اطلاع باشید؟
بله، ممکن است دچار سرطان تخمدان شده باشید، اما از این موضوع مطلع نباشید. پزشکان از چهار مرحله برای طبقه‌بندی پیشرفت سرطان تخمدان استفاده می‌کنند. در مرحله‌ی یک سرطان تخمدان، سلول‌های سرطانی فقط در یک یا هر دو تخمدان یا لوله‌های فالوپ وجود دارند. این مرحله از بیماری می‌تواند علائم ایجاد کند، اما همیشه با بروز علامت همراه نیست.
تشخیص زودهنگام سرطان تخمدان امکان‌پذیر است. اما برخلاف سرطان دهانه‌ی رحم که از تست پاپ اسمیر برای غربالگری آن استفاده می‌شود، هیچ آزمایش غربالگری قابل اعتمادی برای تشخص سرطان تخمدان در مراحل ابتدایی وجود ندارد. انجام معاینات منظم لگن می‌تواند به متخصصان زنان در تشخیص تغییرات ایجاد شده کمک کند.
در افرادی که بیش از دیگران در معرض ابتلا به سرطان تخمدان قرار دارند، ممکن است بتوان به کمک سونوگرافی ترانس واژینال یا آزمایش خون خاص علائم اولیه‌ی بیماری را تشخیص داد. در افراد دارای جهش‌های ژنی BRCA، افراد مبتلا به سندرم‌های ژنتیکی خاص و افراد دارای سابقه‌ی خانوادگی سرطان تخمدان احتمال بروز این بیماری بالا است.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در صورتی که هر یک از علائم سرطان تخمدان را مشاهده کردید، باید با پزشک صحبت کنید. این موضوع به‌ویژه هنگامی که علائم خصوصیات زیر را از خود نشان می‌دهند، از اهمیت زیادی برخوردار است:
- پایدار و همیشگی هستند.
- بعد از ۵۰ سالگی ایجاد شده‌اند.
- به تازگی ایجاد شده‌اند یا عادی به نظر نمی‌رسند.
به گفته‌ی انجمن سرطان آمریکا، چنانچه علائم بیش از ۱۲ بار در ماه رخ می‌دهند، زمان آن فرا رسیده است که به پزشک مراجعه کنید. همچنین اگر به بیماری خاصی مبتلا هستید و علائم این بیماری به‌طور غیرعادی تغییر کرده است، باید به پزشک اطلاع دهید. به عنوان مثال، در صورت ابتلا به اندومتریوز احتمال دارد که به نوع خاصی از سرطان تخمدان مبتلا شوید. بنابراین، اگر علائم این بیماری بدتر شد یا متوجه‌ی بروز علائم جدید شدید، باید برای انجام بررسی‌های بیشتر به پزشک مراجعه کنید.
سرطان تخمدان با سرعت‌های متفاوتی رشد و پیشرفت می‌کند. بعضی از انواع این بیماری ممکن است خیلی سریع رشد کنند و طی یک سال از مراحل اولیه به مراحل پیشرفته برسند. سرطان اپیتلیال تخمدان که شایع‌ترین نوع این بیماری است، می‌تواند در عرض چند هفته تا چند ماه گسترش یابد.
کلام پایانی
علائم اولیه‌ی سرطان تخمدان همیشه واضح نیستند. بعضی از بیماران ممکن است به مشکلاتی مانند نفخ مداوم، درد لگن یا شکم و احساس سیری سریع هنگام غذا خوردن دچار شوند. با این حال، همه‌ی افراد در مراحل ابتدایی بیماری این علائم را مشاهده نمی‌کنند. در صورت بروز هر گونه علائم غیرعادی باید با پزشک صحبت کنید. اگرچه ممکن است این علائم از ابتلا به بیماری‌های دیگری ناشی شوند، اما مهم است که با مراجعه‌ی سریع به پزشک علت بروز آن‌ها مشخص و درمان مناسب شروع شود.
منابع: medicalnewstoday, mayoclinic
