خرید هیجانی چیست و چطور باید آن را متوقف کنید؟
خرید هیجانی یکی از رفتارهایی است که باعث می‌شود بیشتر از مقداری که برنامهریزی کردیم، هزینه کنیم. اگر این خریدهای هیجانی از حد بگذرند، می‌توانند مشکلات مالی زیادی برای ما ایجاد کنند. برای اینکه بدانید خرید هیجانی از کجا می‌آید و چطور می‌توانیم آن را متوقف کنیم، در ادامه با دیجی‌کالا مگ همراه باشید.
چرا خرید هیجانی می‌کنیم؟
بیایید باهم روراست باشیم؛ خرید هیجانی نوعی سرگرمی است که حداقل برای چند لحظه آن را تجربه می‌کنیم. برای خرید چند کالای ضروری مانند رب و روغن وارد فروشگاه می‌شوید، اما وقتی به صندوق می‌رسید سبد خرید شما پر از تنقلاتی است که برای خرید آن‌ها به فروشگاه نرفته بودید. این یک روند طبیعی در خرید از فروشگاه‌ها است.
هر بار که به فروشگاه مراجعه می‌کنیم، هزینه‌ی خریدمان کمی بیشتر از آن مقداری می‌شود که پیش‌بینی کرده بودیم. این مقدار هزینه‌ی اضافی در یک نوبت به کسی ضرری نمی‌رساند اما اگر دقیق‌تر بررسی کنیم و در نظر بگیریم که در طول یک سال چند نوبت به فروشگاه می‌رویم و هزینه‌های اضافی را در طول سال جمع بزنیم، مبلغ قابل توجهی خواهد شد. پس‌انداز کردن این مبالغ در طول چند سال می‌تواند برای پرداخت هزینه‌های ضروری‌تر به ما کمک کند.
خرید هیجانی چیست؟
در خرید ناگهانی، چیزی را خریداری می‌کنید که قصد خرید آن را نداشته‌اید. معمولا افراد وقتی برای خرید به فروشگاه می‌روند، فهرستی از کالاهای مورد نیازشان تهیه می‌کنند. حتی بعضی افراد این فهرست را یادداشت می‌کنند. همچنین بسیاری از افراد هزینه‌ی این خرید را هم پیش‌بینی می‌کنند یعنی به طور حدودی می‌دانند که چه مبلغی را باید بپردازند. هر خریدی که در این فهرست نباشد و هزینه‌ی آن پیش‌بینی نشده باشد، خرید هیجانی است. به عبارت دیگر، خرید هیجانی خریدی است که از قبل برای آن برنامهریزی نشده است و تصمیم‌گیری برای این خرید به صورت ناگهانی و در فروشگاه انجام می‌شود. البته خرید هیجانی همیشه درباره‌ی کالاهای کوچک و کم‌ارزش رخ نمی‌دهد، بلکه با توجه به نیاز اصلی افراد و ماهیت اجناس فروشگاهی که به آن مراجعه می‌کنند، ممکن است کالاهای گران‌بها هم با این روش خریداری شوند.
تقریبا همه‌ی افراد در این شرایط قرار گرفته‌اند و به صورت ناگهانی و فوری برای خرید تصمیم‌گیری کرده‌اند. بعضی از نظرسنجی‌ها نشان می‌دهند ۹۰ درصد افراد تجربه‌ی خرید هیجانی را دارند، البته اگر ۱۰ درصد دیگر تجربه‌ی خود را انکار نکرده باشند. شاید مردها تصور کنند که همسرانشان بیشتر به صورت هیجانی خرید می‌کنند اما مطالعه‌ای در این زمینه نشان می‌دهد مردها بیشتر به صورت هیجانی خرید می‌کنند و برای خریدهای هیجانی بیشتر هزینه می‌کنند.
چرا خرید هیجانی را تجربه می‌کنیم؟
آیا به این فکر کردهاید که چرا در خرید گرفتار تصمیم‌گیری فوری می‌شوید و هیجانی خرید می‌کنید؟ برای این کار سه دلیل اصلی زیر وجود دارد.
- احساسات خریدار
- تجربه‌های قبلی خریدار
- تفکر خریدار (او فکر می‌کند که خرید خوبی انجام داده است.)
احساسات ما باعث می‌شوند هیجانی خرید کنیم
احساسات نقش مهمی در خریدهای ما دارند. عادت‌هایی که در هزینه کردن داریم تحت تأثیر احساسات شخصی ما شکل می‌گیرند. برای نمونه، بعضی از افراد بعد از گذراندن یک روز سخت و برای اینکه احساس بهتری داشته باشند خریددرمانی را انتخاب می‌کنند. توجیه این افراد این است که چند خرید کوچک چیز مهمی نیست ولی می‌تواند راهکاری برای درمان احساسات ناخوشایند باشد. آن‌ها این کار خودشان را زیاده‌روی در خرید نمی‌دانند.
صبر کنید! درباره‌ی این موضوع کمی بیشتر فکر کنید. تصمیم‌گیری بر اساس احساسات و بدون دخالت تفکر شرایط ایدئالی برای ترغیب شما به خریدهای هیجانی فراهم می‌کند. فروشندگان شرایط شما را درک می‌کنند و می‌خواهند از این شرایط به نفع خودشان استفاده کنند. آن‌ها به امید اینکه افکار شما را به هم بریزند با تبلیغات خودشان احساسات شما را تحریک می‌کنند تا مجبور شوید هیجانی خرید کنید.
تجربه‌های قبلی باعث می‌شوند هیجانی خرید کنیم
اگر خرید هیجانی و ولخرجی برای شما مشکلاتی ایجاد کرده است، شاید به این دلیل باشد که هرگز روش صحیح مدیریت هزینه‌ها را یاد نگرفته‌اید. بر اساس یک نظرسنجی در سال ۲۰۱۹، اینکه افراد با چه روشی هزینه‌ها را مدیریت می‌کنند دو دلیل اصلی دارد؛ روش والدین برای مدیریت هزینه‌ها و وضعیت اقتصادی خانواده در سنین رشد افراد.
اگر به این فکر کنید که والدین شما چگونه درآمدهایشان را خرج می‌کردند، پایه و اساس باورهای خودتان درباره‌ی خرج کردن را درک می‌کنید. اگر متأهل هستید و با همسرتان درباره‌ی مدیریت هزینه‌ها اختلاف دارید، با این بررسی می‌توانید ریشه‌ی اختلافات را پیدا کنید. به احتمال زیاد، شما و همسرتان تجربه‌های کاملا متفاوتی در این زمینه کسب کردهاید و با دیدگاه‌های متفاوتی درباره‌ی مدیریت هزینه‌ها نظر می‌دهید.
اینکه فکر می‌کنیم خرید خوبی است باعث می‌شود هیجانی خرید کنیم
همه‌ی ما این دلیل را به خوبی درک می‌کنیم چرا که همگی به دنبال فروش‌هایی با شرایط ویژه هستیم. مطمئنا هیچ کسی فرصت تخفیف یا ارسال رایگان را به‌راحتی از دست نمی‌دهد. بعضی از نظرسنجی‌ها نشان می‌دهند بیش از ۵۰ درصد از افرادی که در فروش‌های ویژه خرید می‌کنند، خرید آن‌ها هیجانی است.
باید بدانید که این فروش ویژه در واقع یک راهکار کاملا عملی و موفق برای بازاریابی است. وقتی فکر کنید که می‌توانید خرید خوبی داشته باشید، به احتمال زیاد خرید می‌کنید و این دقیقا همان چیزی است که فروشندگان و مدیران فروشگاه‌ها روی آن حساب می‌کنند. متأسفانه این یک حقیقت است؛ ما در این شرایط فریب می‌خوریم.
چگونه خریدهای هیجانی را متوقف کنیم؟
چگونه باید خرید هیجانی را کنار بگذارید؟ کافی است به این ۱۳ توصیه عمل کنید تا بتوانید وسوسه‌ی ولخرجی کردن را کنار بگذارید.
۱. برای هزینه‌ها سقفی در نظر بگیرید و به آن پایبند باشید
هنگامی که می‌خواهید به خرید بروید هزینه‌ها را برآورد کنید و برای آن‌ها سقفی تعیین کنید. البته بر اساس برنامهریزی عمل کردن مهم‌تر از برنامهریزی کردن است. تعیین سقفی برای هزینه‌ها یک عصای جادویی نیست که مانع ولخرجی کردن شما باشد. باید به آن پایبند باشید تا به نتیجه برسید.
در واقع شما به تنظیم بودجه‌ی ماهیانه نیاز دارید و باید برای هزینه‌های ماهیانه برنامهریزی کنید. در این برنامه مشخص کنید که در طول ماه برای چه مواردی هزینه می‌کنید و برای هر کدام چقدر هزینه می‌کنید. اگر هزینه‌ای پیش آمد که در این بودجه‌ی ماهیانه ردیفی برای آن وجود ندارد برای خرید آن هزینه نکنید. شاید ساده به نظر برسد اما کمی دشوارتر از آن چیزی است که فکر می‌کنید. البته می‌توانید اینگونه خرید کنید اما کمی به زمان نیاز دارید.
۲. به خودتان اجازه‌ی خرج کردن بدهید
این توصیه نقطه‌ی مقابل توصیه‌ی قبلی نیست؛ باید برنامهریزی کنید و بر اساس برنامه هزینه کنید. اما در این برنامه باید برای خریدهای سرگرم‌کننده و سقف هزینه‌ی آن‌ها هم برنامهریزی کنید. برای خودتان و اگر متأهل هستید برای همسرتان در بودجه‌ی ماهیانه یک ردیف با عنوان خریدهای تفریحی ایجاد کنید.
البته در تخصیص بودجه‌ی ماهیانه به این خرید‌ها زیاده‌روی نکنید. سقفی که برای آن‌ها تعیین می‌کنید به درآمد شما بستگی دارد اما باید منطقی و به متناسب سایر هزینه‌ها باشد.
نوبت بعدی که برای خرید به فروشگاه مراجعه می‌کنید و کالایی نظر شما را جلب می‌کند، کافی است سقف هزینه‌ای که برای خریدهای سرگرم‌کننده تعیین کردهاید را در نظر بگیرید و بدون عذاب وجدان خرید کنید. از آن‌جایی که شما قبلا بخش کوچکی از درآمدتان را به این خرید اختصاص داده‌اید، این خرید یک خرید هیجانی نیست.
۳. قبل از خرید، یک روز (یا حتی بیشتر) صبر کنید
هنگامی که برای یک خرید هیجانی وسوسه می‌شوید، یک روز یا بیشتر به خودتان فرصت دهید تا هیجان شما فروکش کند. بعد از اینکه ذهنتان آرام شد و دیدگاهی منطقی پیدا کردید، از خودتان بپرسید که آیا واقعا به آن کالا نیاز دارید یا اگر هزینه‌ی آن را پرداخت کنید در سایر هزینه‌ها با مشکل مواجه نمی‌شوید. این راهکار به شما کمک می‌کند با چشمانی باز و عاقلانه‌تر خرید کنید.
مراقب فروش ویژه‌ای باشید که فقط برای ۲۴ ساعت ارائه می‌شود. عجله نکنید و اجازه ندهید شمارش معکوس شما را وسوسه کند تا در فروش ویژه شرکت کنید. شاید الان فرصت خوبی برای پرداخت این هزینه نباشد. مطمئن باشید اینگونه طرح‌ها تکرار می‌شوند. بهترین کاری که می‌توانید انجام دهید این است که برای نوبت بعدی پس‌انداز کنید.
۴. هنگام خرید، از روی فهرست خرید کنید
در برنامه‌ی ماهیانه‌ای که تنظیم کردهاید، برای خرید کالاهای ضروری برنامهریزی کردهاید و برای این هزینه‌ها سقفی تعیین کردهاید. در هر نوبت که می‌خواهید به خرید بروید این برنامه‌ی کلی را بررسی کنید. هزینه‌هایی که در نوبت‌های قبلی خرید پرداخت کردهاید و مقداری که می‌توانید در نوبت‌های بعدی هزینه کنید را در نظر بگیرید. در آخر یک فهرست خرید تهیه کنید و وقتی به فروشگاه می‌روید بر اساس آن خرید کنید. قبل از اینکه به فروشگاه بروید، باید تصمیم بگیرید که چه چیزهای می‌خواهید بخرید و چقدر می‌خواهید هزینه کنید. همراه داشتن این فهرست و خرید از روی آن می‌تواند احتمال تسلیم شدن شما در برابر ولخرجی را کاهش دهد.
۵. مراقب پیام‌های تبلیغاتی باشید
به ویژه در شرایط کنونی و با توجه به شیوع ویروس کرونا، به روش‌های مختلف پیام‌های تبلیغاتی دریافت می‌کنیم. فروشندگان مختلف طرح‌هایی را برای فروش ویژه‌ی محصولاتشان ارائه می‌دهند و از هر طریقی برای اطلاع‌رسانی درباره‌ی آن اقدام می‌کنند؛ از پیامک گرفته تا ایمیل.
ممکن است حتی در شرایطی که به هیچ وجه قصد خرید ندارید و کاملا به برنامه‌ی خودتان پایبند هستید، این پیام‌های تبلیغاتی شما را وسوسه کنند و پیگیری آن‌ها کافی است تا یک خرید هیجانی انجام دهید. اگر نمی‌توانید این پیام‌های تبلیغاتی را نادیده بگیرید، بد نیست برای مدتی از لغو اشتراک استفاده کنید.
۶. وقتی احساساتی هستید خرید نکنید
اجازه ندهید تحت تأثیر احساسات عادت‌های خرید شما شکل بگیرند. اینکه روز خوب یا بدی را گذرانده‌اید و بخواهید برای پاداش یا درمان به صورت هیجانی خرید کنید، یک عادت منطقی نیست. در هر شرایطی که هستید، جشن گرفته‌اید یا تلاش می‌کنید که احساس بهتری داشته باشید، زمانی که احساساتی هستید و نمی‌توانید خوب فکر کنید چیزی نخرید.
۷. تنها به خرید نروید
اگر همسرتان یا یکی از دوستانتان این مسؤولیت را بر عهده بگیرد که در خرید شما را همراهی کند و هر جا تصمیم اشتباهی برای خرید گرفتید هشدار دهد، همراهی او می‌تواند به شما کمک کند تا ولخرجی نکنید. قبل از اینکه به خرید بروید با همراهتان صحبت کنید و به او بگویید که چه چیزهایی می‌خواهید بخرید و از او بخواهید اگر برای خرید چیز دیگری اقدام کردید به شما تذکر دهد. فقط زمانی برای یک خرید برنامه‌ریزی‌نشده اقدام کنید که دلایل شما برای این خرید همراهتان را قانع کند.
۸. فقط به اندازه‌ای که نیاز دارید پول همراه داشته باشید
اگر قبل از رفتن به خرید، کالاهایی که می‌خواهید بخرید و هزینه‌ای که باید برای آن‌ها پرداخت کنید را مشخص کنید، می‌توانید فقط به اندازه‌ای که برای این خرید نیاز دارید پول همراه داشته باشید. اگر از کارت‌های بانکی استفاده می‌کنید، می‌توانید سقف هزینه‌ی تعیین‌شده را به یکی از کارت‌ها انتقال دهید و بقیه‌ی کارت‌ها را همراه خود به فروشگاه نبرید.
اگر به برنامه‌ی خودتان پایبند باشید و پول اضافی هم همراه نداشته باشید، نمی‌توانید هیجانی خرید کنید. این توصیه را جدی بگیرید؛ هر چه پول بیشتری همراه داشته باشید بیشتر وسوسه می‌شوید.
۹. مقایسه کردن را کنار بگذارید
اگر خودمان را با دیگران مقایسه کنیم، وارد یک بازی می‌شویم که هرگز در آن برنده نخواهیم شد. افرادی که همیشه داشته‌ها و کمبودهای خودشان را با دیگران مقایسه می‌کنند، دائما ناراضی هستند. باید دیدگاهتان را تغییر دهید و مقایسه را کنار بگذارید. هر یک از ما چیزهای ارزشمندی در زندگی داریم و باید برای داشتن آن‌ها سپاس‌گذار باشیم. به جای بررسی خرید دیگران و تصمیم‌گیری بر اساس آن، تنها بر اساس نیازهای خودتان خرید کنید.
۱۰. کمتر در شبکه‌های اجتماعی حضور داشته باشید
اگر اهل مقایسه هستید، شبکه‌های اجتماعی می‌توانند مشکلات شما را بیشتر کنند. اگر دنبال کردن پست‌ها، ویدیو‌ها و استوری‌های دیگران باعث می‌شود بیشتر مقایسه کنید و با مشکلات مرتبط با آن مواجه شوید، علت را حذف کنید. البته منظور این نیست که به طور کلی در شبکه‌های اجتماعی حضور نداشته باشید اما به ویژه وقتی که روی افکار و احساسات شم تأثیر می‌گذارند، برای مدتی استفاده از آن‌ها را محدود کنید.
از طرفی دیگر، حتی اگر در دام مقایسه گرفتار نشوید، واقعیت این است که شبکه‌های اجتماعی تابلوهای بزرگ تبلیغاتی هستند که شما را به خرید هیجانی تشویق می‌کنند. بسیاری از فروشندگان برای تبلیغ محصولاتشان از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند. همچنین ظرفیت این شبکه‌ها در بازاریابی باعث شده بسیاری از افراد عادی هم در این شبکه‌ها به فروشنده تبدیل شوند. این افراد می‌دانند که به راحتی و با یک لمس کوچک می‌توانند دیده شوند. آن‌ها می‌خواهند پولی را که با سختی به دست آوردید خیلی راحت خرج کنید.
برای اینکه فریب نخورید، کافی است کمتر ببینید یا کمتر حضور داشته باشید.
۱۱. چالش خرج نکردن ایجاد کنید
گاهی اوقات برای اینکه به برنامه‌های خودتان بیشتر پایبند باشید، به ایجاد چالش‌ها نیاز دارید. اگر نمی‌توانید بر اساس بودجه‌ی ماهیانه خرید کنید و همچنان ولخرجی می‌کنید یک چالش خرج نکردن برای خودتان ایجاد کنید. برای نمونه، به مدت یک هفته هیچ خرید خارج از لیستی انجام ندهید و حتی اگر خرید ضروری ندارید به هیچ وجه در یک فروشگاه حاضر نشوید. در این مدت باید اینگونه فکر کنید که هیچ پولی برای خرج کردن در موارد برنامه‌ریزی‌نشده ندارید.
۱۲. درآمدتان را در کارتی نگه دارید که رمز دوم ندارد
این توصیه برای افرادی است که در فروشگاه‌های اینترنتی دچار خرید هیجانی می‌شوند. این افراد نباید شرایط راحتی را برای خرید آنلاین فراهم کنند. بعد از اینکه بودجه‌ی ماهیانه را تنظیم کردید و سقف هزینه‌های مختلف مشخص شد، هزینه‌ی خریدهایی را که ضروری هستند و باید آن‌ها را به صورت اینترنتی انجام دهید به کارتی انتقال دهید که رمز دوم دارد. درآمد ماهیانه‌ی خود را در کارتی نگه دارید که برایش رمز دوم نگرفته‌اید.
۱۳. اهداف مالی خود را فراموش نکنید
هر کسی برای بخشی از درآمدش برنامهریزی می‌کند تا به اهداف خاصی برسد؛ از پرداخت اقساط یک وام مسکن گرفته تا داشتن پس‌اندازی برای آینده. اگر در برابر خریدهای هیجانی تسلیم شوید، نمی‌توانید به این اهداف برسید. ولخرجی کردن پس‌اندازها را نابود می‌کند. هنگامی که برای خرید هیجانی وسوسه می‌شوید، کمی بیشتر فکر کنید و اهداف مالی خودتان را مرور کنید. اگر این اهداف را در نظر بگیرید، به این راحتی‌ها گرفتار خرید هیجانی نمی‌شوید.
معرفی کتاب
خرج کردن برای بیشتر افراد یک تجربه‌ی سرگرم‌کننده و دوست‌داشتنی است اما این احساس خوشایند مدت زیادی دوام نمی‌آورد. اگر می‌خواهید درباره‌ی روش‌های صحیح مدیریت هزینه‌ها و ریشه‌یابی عادت‌های خودتان در خرید بیشتر بدانید به کتاب Know Yourself, Know Your Money مراجعه کنید. نویسنده‌ی این کتاب خانم Rachel Cruze است که ما در نوشتن این مقاله از نظرات و توصیه‌های ایشان استفاده کردیم.
منبع: Ramseysolutions
