عجیب‌ترین و رازآلودترین کتاب‌های تاریخ

کتاب‌ها پدیده‌های عجیبی هستند. وقتی که به آن‌ها فکر می‌کنیم، معمولاً به این نتیجه می‌رسیم که مطالعه هم یک فعالیت عجیب و غریب است. در واقع ما می‌نشینیم و به مستطیل‌های چوبی برش خورده‌ی نازکی خیره می‌شویم که نمادهای کوچکی روی آن‌ها چاپ شده و هر یک از آن‌ها نشان‌دهنده یک الگوی آوایی مشخص است، سپس با حرکت دادن چشمانمان روی این نمادهای آوایی یک روایت شفاف و واضح در ذهن ما تولید می‌شود که معمولاً برای ما لذت‌بخش و هیجان‌انگیز است.

از این منظر می‌توان ادعا که هر کتابی که تا کنون نوشته شده تا حدودی عجیب است. اما علاوه بر این رویکردهای نظری به کتاب و فرایند مطالعه، در جهان کتاب‌هایی وجود دارد که بدون شک تعجب هر خواننده‌ای که با آن‌ها برخورد داشته باشد را برمی‌انگیزند.

به این خاطر که هیچ توضیح روشنی در مورد علت نگارش آن‌ها توسط نویسنده‌هایشان وجود ندارد و از هر منظر که به آن‌ها نگاه کنید کاملاً غیرعادی و عجیب به نظر می‌رسند. در واقع کتاب‌هایی که در ادامه معرفی شده‌اند برخی از عجیب‌ترین کتاب‌های تمام دوران هستند.

برخی از این کتاب‌ها ممکن است آن‌قدر نامتعارف و عجیب باشند که شما حتی قادر به خواندن آن‌ها هم نباشید، برخی دیگر را هم ممکن است صرفاً ورق بزنید و مدام از خودتان بپرسید که این کتاب چه چیزی را سعی دارد بیان کند؟

هر چند بعضی از این کتاب‌های عجیب و غریب با هدف ایجاد سبک‌های تجربی و مترقی رمان‌نویسی خلق شده‌اند که بخت با آن‌ها یار نبوده و مخاطبین زیادی پیدا نکرده‌اند.

برخی دیگر هم شاهکارهای وسواس‌گونه‌ی نویسندگانی هستند که نگاهی منحصر به فرد به زندگی داشتند. بعضی از آن‌ها هم آن‌قدر عجیب و غریب هستند که هیچ‌کس تا به حال به طور قاطع نفهمیده است که این کتاب‌ها در مورد چه موضوعی صحبت می‌کنند، یا حتی به کدام زبان نوشته شده‌اند.

در ادامه‌ی این مقاله از دیجی‌کالا مگ، ما به بررسی ۹ مورد از عجیب‌ترین کتاب‌هایی که تا کنون توسط نویسندگان مختلف نوشته شده است می‌پردازیم. پس خود را برای کمی سردرگمی و احتمالاً کمی گیج شدن آماده کنید.

۱- کتاب گدسبی (Gadsby) اثر ارنست وینسنت رایت

گدسبی یک رمان ۵۰۰۰۰ کلمه‌ای به زبان انگلیسی است که نویسنده موقع نگارش در هیچ کجای متن آن از حرف (e) استفاده نکرده است (به جز یک‌بار آن هم در ابتدای نام کوچک خودش که در پشت جلد کتاب چاپ شده است).

با وجود اینکه در هیچ کجای متن این کتاب از کلمه‌ی (e) استفاده نشده است، اما طرح جلد این کتاب که به صورت تایپوگرافی است از تعداد زیادی حرف (e) رنگارنگ که توجه انسان را به خودشان جلب می‌کنند، تشکیل شده است.

اگر بخواهیم منصفانه این کتاب را بررسی کنیم، باید بگوییم که طرح داستان آن چندان جذاب یا حتی عجیب نیست: شخصی به نام جان گدسبی یک گروه از جوانان همشهری‌اش را دور هم جمع می‌کند و آن‌ها را سازماندهی می‌کند تا شهر زادگاهش را احیا کند.

اما عدم استفاده از حرف (e) در سرتاسر کتاب، نویسنده را مجبور به انتخاب کلماتی واقعاً عجیب و غریب کرده که در خیلی از موارد برای مخاطب نامفهوم و گنگ است، مانند زمانی که رایت مجبور است یک عروسی را بدون استفاده از کلمات عروسی (Wedding)، متأهل (Married)، عروس (Bride) یا ازدواج (Marriage) توصیف کند.

• ۲۷ گام مهم برای شکل دادن به سبک نگارش حرفه‌ای منحصربه‌فرد (کارگاه نویسندگی خلاق ۱)

۲- کتاب آفریقای الفبایی (Alphabetical Africa) اثر والتر آبیش

نویسنده در فصل اول این کتاب فقط از کلماتی استفاده می‌کند که با حرف «الف» شروع می‌شوند (آیا می‌توانید حدس بزنید که این کتاب چگونه ادامه پیدا می‌کند؟). فصل دوم آن تنها شامل کلماتی است که با حروف «الف» و «ب» آغاز می‌شوند. نویسنده در فصل سوم این کتاب کلماتی را به آن اضافه می‌کند که با «پ» شروع می‌شوند و این روند تا رسیدن به حرف «ی» در فصل میانی کتاب ادامه پیدا می‌کند.

بعد از رسیدن به حرف «ی» نویسنده شروع به حذف حروف در هر فصل به ترتیب معکوس می‌کند. مثلاً در فصل بعد از حرف «ی» نویسنده کلماتی که با این حرف آغاز می‌شوند را حذف می‌کند، در فصل بعدش کلماتی را که با حرف «هـ» آغاز می‌شوند و این روند ادامه پیدا می‌کند تا زمانی که در فصل آخر برای بار دوم فقط کلماتی باقی می‌مانند که با حرف «الف» آغاز می‌شوند.

فرایند نگارش این کتاب قطعاً یک تمرین جذاب و مفید برای هر نویسنده‌ای محسوب می‌شود، اما اگر واقع‌بین باشیم طرح داستانی آن جذابیت چندانی ندارد و مفاهیم عمیقی را هم قرار نیست به مخاطب منتقل کند. در حقیقت این کتاب روایت چند نفر است که نام همه‌ی آن‌ها با حرف «الف» آغاز می‌شود و در طی داستان در سراسر آفریقا پرسه می‌زنند، فراتر از این درک مفاهیم و موضوعات دیگر کتاب واقعاً سخت و نامفهوم است.

• سایه‌نویسی، حرفه‌ای مبتنی بر سکوت و رازداری (کارگاه نویسندگی خلاق ۳)

۳- کتاب دست‌نوشته‌های وُینیچ (Voynich Manuscript)، نویسنده ناشناس

در واقع هیچ‌کس نمی‌داند کتاب دست‌نوشته‌های وُینیچ درباره‌ی چه موضوعی و توسط چه کسی نوشته شده است یا اینکه حتی این کتاب به چه زبانی نوشته شده است. تمام صفحات این کتاب به یک زبان ناشناخته نوشته شده که توسط طرح نگاره‌هایی عجیب و غریبی از گل‌های مختلف تزئین شده است.

برخی از محققین معتقدند که دست‌نوشته‌های وُینیچ یک کتاب راهنما برای گیاهان دارویی است که در قرون‌وسطا نگاشته شده. برخی دیگر آن را یک مرجع طلسم‌های جادوگری می‌دانند. برخی هم آن را یک کتاب بی‌محتوا و فریبنده برای جلب‌توجه تلقی می‌کنند. عده‌ای هم آن را یک کتاب با ظاهری جادویی برای کودکان می‌دانند که در آن دوره برای فرزندان اقشار مرفه جامعه تولید می‌شده است.

با این حال متخصصان حوزه‌ی زبان‌های باستانی و رمزنگاری سال‌ها سعی کرده‌اند که از مفاهیم پنهان شده در متن و نگاره‌های این کتاب پرده بردارند ولی تا کنون در این زمینه به موفقیتی دست نیافته‌اند. تنها چیزی که با قطعیت درباره‌ی این کتاب می‌دانیم این است که در اوایل قرن پانزدهم نگاشته شده و هر کسی که آن را نوشته است، مهارتش در کشیدن گل‌ها افتضاح بوده است.

• احساسات و عواطف را چگونه توصیف کنیم؟ (کارگاه نویسندگی خلاق ۲)

۴- کتاب بیداری فینگان (Finnegan’s Wake) اثر جیمز جویس

جیمز جویس، را اکثراً به خاطر کتابش اولیس می‌شناسند، کتابی که شهرتش به خاطر سخت بودن خواندنش است. اما با اولیسه با تمام سختی‌اش برای مخاطب در مقابل کتاب بیداری فینگان مثل یک کتاب کودک است.

محتوای این کتاب، بستگی به این دارد که مخاطب چگونه آن را تأویل کند، یعنی به عنوان سرآمد دستاوردهای تمدن بشری به آن نگاه گند یا صرفاً چند صد صفحه حرف و حدیث بی‌ربط.

جملات این کتاب نیمه‌کاره کتاب به پایان می‌رسند و جمله‌ی بعدی با پایان همان جمله نیمه تمام شروع می‌شود، و تمام محتویات آن ترکیبی است از کاربرد زبان‌های مختلف در سطوح مختلفی از منطق رؤیا و عالم خواب است. به عنوان مثال این یکی از جملات این کتاب است که ممکن است برای شما جذاب باشد:

«بابابادالغراغتکممینارروننکننبرونتوننروننتوونتونتوننترووارروناونسکاونتوهوووهوردننتورنوک!»

• راهنمای نگارش متن و ساختاربندی محتوایی پادکست (کارگاه نویسندگی خلاق ۵)

۵- کتاب در برابر طبیعت (Against Nature) اثر جوریس کارل هیزمنز

مردی پوسته لاک پشت خود را با جواهرات می‌پوشاند و با این کارش باعث مرگ لاک‌پشت بیچاره می‌شود. این شاید درست‌ترین روایتی باشد که می‌شود از طرح داستانی کتاب در برابر طبیعت به مخاطب ارائه داد.

این کتاب در مورد زندگی یک اشراف‌زاده‌ی فرانسوی است که در کل کتاب صرفاً اشراف‌زاده‌ی فرانسوی ناامید می‌شود. زندگی او تقریباً به طور کامل در یک خانه روستایی عجیب و غریب می‌گذرد که همه‌ی جزئیات آن با دقتی افراطی توصیف شده است. در مورد این کتاب واقعاً شخصیت یا دیالوگ یا حتی طرح داستانی دیگری وجود ندارد. این کتاب در حقیقت صرفاً شرحی است از زندگی این مرد در خانه‌ی مجللش و لاک‌پشت مرده‌اش.

• تحلیل مخاطب در نویسندگی؛ اهداف و شیوه‌ی اجرا (کارگاه نویسندگی خلاق ۴)

۶- کتاب آموزش رقص برای هنرجویان مسن (Dancing Lessons for the Advanced in Age) اثر بوهومیل هرابال

شخصیت اصلی این کتاب که یک پیرمرد است در ساحل به سراغ چند زن جوان که حمام آفتاب می‌گیرند می‌رود و برای آن‌ها شروع به قصه گفتن در مورد زندگی‌اش و ماجراجویی‌هایش به‌عنوان یک کفاش و همچنین فتوحات عاشقانه‌اش می‌کند.

تمام این کتاب و کل این ماجراها در یک جمله اتفاق می‌افتند. کتاب آموزش رقص برای هنرجویان مسن، دارای روایتی چندان منطقی نیست و به معنای واقعی کلمه یک جمله غول‌پیکر است. اما حداقل به زبانی انسانی و قابل تشخیص نوشته شده است و برای مخاطب قابل خواندن است.

• ۷ نکته درباره‌ی زبان‌شناسی که هر نویسنده‌‌ای باید بداند (کارگاه نویسندگی خلاق ۶)

۷- داستان دختران ویویان (The Story of the Vivian Girls) اثر هنری دارگر

هنری دارگر یک سرایدار بود که در شیکاگو مشغول به کار بود و هیچ وقت چیزی در مورد خودش و زندگی شخصی‌اش بروز نمی‌داد. او هرگز در مدت حیاتش در حضور هیچ کس به علاقه‌اش به هنر نویسندگی یا نوشتن کتاب اشاره‌ای نکرده بود.

اما درست پس از مرگ دارگر، صاحب‌خانه او اثر مهم او، یعنی داستان دختران ویویان، که تحت عنوان «قلمروی خیال» هم شناخته می‌شود، را در خانه‌ی محقرش پیدا کرد. این کتاب که در غالب چندین جلد نگاشته شده شامل ۱۵۰۰۰ صفحه داستان‌های ماجراجویی عجیب و خارق‌العاده است که با بیش از ۳۰۰ تصویر از کودکان و موجودات نیمه انسانی تزیین شده است. برخی از این تصاویر هم به شکل کلاژ هستند.

• چگونه برای اینستاگرام، توییتر، لینکدین و… بیوگرافی حرفه‌ای بنویسیم؟ (کارگاه نگارش خلاق ۷)

۸- کتاب اینگونه است (How It Is) اثر ساموئل بکت

کتاب اینگونه است در واقع یک رمان است درباره مردی که در میان گل‌ولای‌ها می‌خزد. او در مسیر خزیدنش در میان گِل‌ها با مرد دیگری هم ملاقات می‌کند که او هم کارش خزیدن در در میان گل‌ولای است و آن‌ها باهم دوست می‌شوند. سپس مرد دیگر مسیرش را عوض می‌کند و از او جدا می‌شود و او دوباره در میان گل‌ولای‌ها تنها می‌شود، اما این بار دیگر بدون خزیدن.

این کتاب در واقع سرگذشت یک مرد است که زندگی‌اش به طور کامل در میان گل‌ولای می‌گذرد. علاوه بر این موضوع چیز بیشتری در این کتاب نخواهید یافت. آیا به نظر شما ساموئل بکت و جیمز جویس با هم دوست بوده‌اند؟

• منابع الهام عجیب نویسندگان بزرگ؛ از خوابیدن در سردخانه تا مواد مخدر

۹- کتاب کُدکس سرافینیانوس (Codex Seraphinianus) اثر لوئیجی سرفینی

خیلی از طرفداران این کتاب تنها به این دلیل عاشق آن هستند که این کتاب صرفاً عجیب و مرموز است. کتاب کُدکس سرافینیانوس در واقع دایره المعارفی برای یک دنیای خیالی است که به زبانی ساختگی نوشته شده است.

این کتاب هم یک نمونه‌ی دیگر از متونی است که تابه‌حال هیچ کس نتوانسته نوشته‌های آن را رمزگشایی کند. اما آیا واقعاً این کتاب به زبان رمز نوشته شده؟ یا اینکه محتویات آن فقط مشتی چرندیات بی‌معنی است؟ آیا بیگانگان آن را نوشته‌اند؟ همه‌ی این گزینه‌ها محتمل است!

اما علاوه بر متون عجیب و غریب این کتاب شامل تصاویر سورئال زیبایی هم می‌باشد: مثلاً مراحل ادغام و تبدیل شدن دو انسان به یک تمساح، میوه‌هایی که از آن‌ها خون می‌چکد، ماهی‌هایی که چشم‌های انسان‌ها نیز هستند، به‌علاوه بسیاری چیزهای دیگر که توصیف آن‌ها دشوار است. این کتاب واقعاً عجیب است، اما چشمان هر خواننده و بیننده‌ای را مسحور خود می‌کند.

علاوه بر کتاب‌هایی که در این مقاله معرفی شد، شما تابه‌حال با چه کتاب‌های عجیب یا رازآلودی برخورد داشته‌اید؟