چگونه جوکر همچنان بزرگترین دشمن بتمن باقی مانده است؟
او یک دیوانه است و ما هم دیوانه‌وار به او علاقه داریم و همیشه از دیدن این شاهزاده‌ی دلقک روی صحنه به طرز نگران کننده‌ای لذت می‌بریم، اما دلیل این علاقه‌ی اشتباه چیست؟ شاهزاده‌ی دلقک‌های جنایتکار، با موهایی سبز و کت و شلواری بنفش که صدای خنده‌های چندش‌آورش گوش را خراش می‌دهد. روان‌پریش به ظاهر عاقلی که تفریحش رد شدن از خط قرمزهاست و از کشتن انسان‌های بی‌گناه هیچ ابایی ندارد. خانم‌ها و آقایان، احتمالا تا الان حدس زده‌اید که راجع به چه کسی حرف می‌زنیم. جوکر! مردی که چیزی برای از دست دادن ندارد و سال‌هاست که در کنار یک ابرقهرمان شنل پوش یعنی بتمن می‌درخشد و محبوبیتی هم‌تراز با او دارد. اما چه ویژگی‌هایی باعث محبوبیت این شخص دیوانه شده است؟ چطور ممکن است که یک دلقک بعد از این همه سال هنوز هم جذابیت خود را حفظ کرده باشد و از یک نقش مکمل منفی به قهرمانی کاریزماتیک تغییر مسیر بدهد؟ در این مقاله به بررسی این موضوع پرداخته‌ایم که چطور با وجود تمام آنتاگونیست‌های داستان بتمن، جوکر همچنان بزرگترین دشمن او باقی مانده است.
از کجا آمده؟ ما نیازی به پیداکردن اصل‌ونسبش نداریم!
جوکر یکی از جالب‌ترین، جذاب‌ترین و شاید بهترین شخصیت‌های تمام فیلم‌های ساخته شده بر اساس داستان‌های کمیک باشد که هربار چهره‌ی متفاوتی از خود نشان می‌دهد، بدون اینکه توضیحی درباره‌ی گذشته‌ی خود بدهد یا چیز مشخصی از زندگی‌اش بدانیم؛ بنابراین، بیننده در هر مرتبه می‌تواند داستانی متفات از این شخصیت را در ذهن خود بسازد. اما یک چیز درباره‌ی جوکر وجود دارد که هیچ‌گاه تغییرپذیر نیست، اینکه او آمده است تا گاتهام را ویران کند.
یکی از جذاب‌ترین ویژگی‌های ذاتی جوکر، همین بی‌ثباتی شخصیت اوست که باعث می‌شود از خود بپرسید: «آیا او جنایتکاری است که چون در اسید افتاده تبدیل به جوکر شده؟ آیا او یک کمدین شکست خورده بوده که بدبیاری‌های زندگی او را به اینجا رسانده؟» کسی چه می‌داند، حتی شاید او یک انسان تنها باشد که می‌خواهد سوختن جهان را تماشا کند. برای هیچ‌کدام از این سوال‌ها جوابی نیست و مخاطب هم به هیچ عنوان نمی‌تواند منشأ اصلی داستان زندگی او را پیدا کند و هرکدام از شما آزادید که به داستان مورد علاقه‌ی خود باور داشته باشید. حتی باب کین – خالق شخصیت جوکر – هم هیچ‌گاه درباره‌ی زندگی‌نامه‌ی جوکر حرفی نزده است.
البته، جوکری که جک نیکلسون سال ۱۹۸۹ در فیلم «بتمن» (Batman) تیم برتون بازی کرد بیشترین شباهت را با شخصیت اصلی او در کتاب‌های کمیک داشت، او که از ابتدای داستان یک مرد شرور بود، بعد از افتادن در مخزن مواد شیمیایی و اسید، تبدیل به دیوانه‌ای به‌نام جوکر شد که همواره پروژه‌ی بدنام کردن و نابودی بتمن را دنبال می‌کند. این دو شخصیت به عنوان نماد‌های خیر و شر درگیری‌های متعدد و اختلافات بنیادینی با یکدیگر دارند که در نهایت، همه‌ی آن‌ها با پیروزی بتمن به پایان می‌رسد. اما یک تفاوت بزرگ بین کتاب‌ها و فیلم‌های اقتباس شده وجود دارد و آن هم این است که بتمن هرگز جوکر را نمی‌کشد و این کشمکش همیشگی میان این دو فعلا ادامه خواهد داشت.
شخصیتی که هیث لجر فقید از جوکر در فیلم «شوالیه تاریکی» (The Dark Knight) کریستوفر نولان به ما نشان داد کمی متفاوت‌تر بود، زیرا بیننده چیزی از داستان زندگی جوکر نمی‌دانست، هیچ پیش زمینه‌ای از او در دسترس نبود و انگار از ناکجاآباد آمده بود، اما باز هم تنها هدفش خلاصه در نابودی بتمن و زیر سؤال بردن تمام اعتقادات او می‌شد. جوکر با ایجاد هرج‌ومرج و ناآرامی‌های چشمگیر، قصد داشت بر شهر حاکم شود، بتمن را تحت فشار قرار داده و او را شکست دهد. گویی جوکر هرگز نمی‌میرد و فقط از یک‌جا به بعد، بتمن او را به حال خود رها می‌کند؛ درست مانند دیالوگ تاریخی جوکر رو به شوالیه تاریکی: «فکر کنم قراره من و تو این کار رو تا ابد انجام بدیم» که به تمام اقتباس‌هایی که از این شخصیت در سینما وجود دارد و خواهد داشت اشاره می‌کند.
یک عالمه جوکر!
در تاریخ سینما، بازیگران نام‌آشنای زیادی نقش سخت و پرجزئیات جوکر را بازی کرده‌اند: مارک همیل، سزار رومرو، راجر استون برنر، جرد لتو، خواکین فینیکس و بری کیوگان که هرکدام از آن‌ها، با گریم، استایل و خنده‌های خاص خود به جوکر جان بخشیدند و متناسب با فضای فیلم تصویری منحصربه‌فرد و البته دوگانه از این شخصیت در ذهن طرفدارانش ساختند که با تماشای آن یا عاشقش می‌شوید یا از آن متنفر خواهید شد.
حتی بداخلاق‌ترین و هیستیریک‌ترین ورژن از این شخصیت با بازی جرد لتو در فیلم «جوخه‌ی انتحار» (Suicide Squad) که سال ۲۰۱۶ منتشر شد، سبکی متمایز و متناسب با شرایط این فیلم داشت، شخصیتی که به هیچ عنوان برایش مهم نبود که مردم او را دوست داشته باشند یا نه. شخصیت جوکر در این فیلم به عنوان مردی روان‌پریش، ترسناک، عاشق خشونت و اسلحه است که صاحب یک باشگاه شبانه در شهر بود؛ قالبی کاملاً متفاوت از این شخصیت که تا به حال در هیچ‌کدام از فیلم‌هایش دیده نشده است. در کل، چهارچوب شخصیتی خاصی برای او وجود ندارد و در مجموع، جوکر نماد یک ناهنجاری روانی و مشکل اجتماعی است نه شخصیتی مشخص! صرف‌نظر از شخصیت جذابش، کسی نمی‌خواهد در گاتهامی که او حضور دارد زندگی کند، زیرا چه متوجه بشوید چه نه، او قطعاً در حال ترتیب دادن نقشه‌ای است که زندگی شما و بتمن را جهنم کند.
جوکر یکی از دلایلی است که زندگی در گاتهام برای افراد غیرمنطقی به نظر می‌رسد، زیرا او دیوانه‌ای است که کینه‌ای عمیق نسبت به این شهر و علاقه‌ی خطرناکی به دشمن سرسخت خود یعنی بتمن دارد و از راه‌های غیرقابل تصور و وحشیانه‌ای برای نشان دادن آن استفاده می‌کند، با تمام این‌ها اما وقتی فیلم‌ها و کتاب‌های کمیک درباره‌ی بتمن و جوکر را می‌بینیم و می‌خوانیم گاتهام هنوز هم ساکنان زیادی دارد.
جوکر همان چیزی است که ما می‌خواهیم
بطور قطع یکی از دلایلی که باعث محبوبیت جوکر برای نویسندگان، کارگردانان و مخاطبان شده، ویژگی‌های مبهم شخصیت اوست. جوکر تنها شخصیتی است که انتظار تکراری بودن را از او نداریم و هربار می‌توان خلاقیت کارگردان را در استفاده از پتانسیل بالای او در گریم، لباس و شخصیت‌پردازی متفاوتش مشاهده کرد که بسته به میزان آمادگی بازیگر در ایفای این نقش در هر فیلم، طرفداران بیشتری را به خود جذب می‌کند.
هرکسی دوست دارد روایت خود را از ویژگی‌های مسموم کننده‌ی این شخصیت در ذهنش بسازد، ویژگی‌هایی که حتی به بازیگرانی که این نقش را برعهده می‌گیرند هم رحم نمی‌کند. جوکر درست مانند شخصیت مکبث در دنیای ابرقهرمانان است زیرا نه تنها شما از به زبان آوردن نام این شخصیت امتناع می‌کنید، بلکه گویی نفرین این نقش بازیگران آن را هم در بر می‌گیرد و آن‌ها را هم تحت تاثیر قرار می‌دهد.
اگر یک جست‌وجوی آنلاین ساده انجام دهید، خواهید دید که چطور بازیگران برای درک این شخصیت و اجرای این نقش از خود بیخود شدند، تا جایی که حتی رفتارهای بخصوصی قبل، حین و حتی بعد از فیلمبرداری از خود نشان دادند، گویی نفرینی در این شخصیت وجود دارد که دامن هرکسی که زیاد به آن فکر کند را خواهد گرفت. اما بارها ثابت شده، تنها زمانی که بازیگر کاملا در نقش خود به عنوان جوکر فرو می‌رود و تمام و کمال خودش را وقف آن می‌کند شاهد اجرای بی‌نظیر و تاریخی از او خواهیم بود. نمونه‌ی متاخرش هم خواکین فینیکس که برای بازی شگفت‌انگیزش در نقش جوکر برنده‌ی جایزه‌ی اسکار شد.
یکی از بزرگترین معضلات فیلم‌های ابرقهرمانانه و کمیک این است که مردم از دیدن داستان‌های تکراری آن‌ها خسته شده‌اند و در پی یافتن شخصیت‌های چندلایه، طرح‌های پیچیده و فرازونشیب‌های داستانی متفاوت در این آثار هستند؛ با این وجود، یک چیز همیشه ثابت می‌ماند، آن هم شخصیت جوکر است. ما هرگز از او خسته نمی‌شویم، زیرا تفاوت‌های زیادی بین نحوه‌ی بازی بازیگران و درک آن‌ها از این شخصیت در هر فیلم وجود دارد که باعث به حاشیه رفتن رفتارهای کلیشه‌ای و داستان‌های تکراری از این شخصیت می‌شود. جذابیت و محبوبیت این شخصیت آنقدر زیاد است که کارگردان فیلم بتمن سال ۲۰۲۲ مت ریوز، در تکه‌ای چند ثانیه‌ای پس از تیتراژ فیلم خود لحظاتی، هرچند کوتاه را به این شخصیت اختصاص داد که در زمان خود سروصدای بسیاری به پا کرد و این سؤالات را در ذهن بیننده ایجاد کرد که: آیا در فیلم بعدی، بتمن با جوکر درگیر خواهد شد؟ آیا جوکر در فیلم بعدی حضور دارد؟ چه نقشی به او داده خواهد شد؟ چه کسی نقش او را بازی می‌کند؟ این‌بار به چه شکلی ظاهر می‌شود؟
جوکر ترکیب سحرآمیز و عجیبی از فریب و زندگی با نیرنگ و حیله است و تقریباً همیشه شهرت خود را به عنوان یک فریبکار درجه یک حفظ کرده است. محبوبیت و جذابیت این شخصیت آنقدر زیاد است که حتی اگر «بتمن: موزیکال برادوی» را هم بسازند، بازیگر نقش جوکر بسیار بیشتر از کسی که نقش بتمن را بازی می‌کند توسط تماشاگران تشویق می‌شود؛ این نظر و عقیده‌ی شخصی ما نیست، بلکه عین واقعیت است، واقعیتی عظیم که با موهای سبز و کت و شلوار بنفشش جلو شما ایستاده است و با سری کج تماشایتان می‌کند.
منبع: movieweb
