نقدها و نمرات فیلم «کاخ»؛ پولانسکی از منتقدان صفر گرفت (جشنواره ونیز ۲۰۲۳)
فیلم سینمایی «کاخ» (The Palace) به کارگردانی رومن پولانسکی ۲ سپتامبر ۲۰۲۳ در هشتادمین جشنواره فیلم ونیز در بخش خارج از رقابت به نمایش درآمد و با نقدهای به شدت منفی مواجه شد تا جایی که در سایت راتن تومیتوز امتیاز صفر از صد دریافت کرد. البته دور از ذهن نیست که چنین واکنش تندی به فیلم کارگردان مطرحی چون پولانسکی کاملا مغرضانه و به واسطه حواشی مربوط به اتهاماتی باشد که برای سال‌ها این کارگردان را به دردسر انداخته است.
فیلم سینمایی «کاخ» یک کمدی سیاه است که فیلمنامه آن را پولانسکی به همراه یرژی اسکولیموفسکی و اوا پیاسکوفسکا نوشته. در این فیلم که توسط لوکا باربارسکی، وویچ گوستومچیک و ژان لوئیس پورشه تهیه شده است، الیور ماسوچی، فانی آردانت، جان کلیز، برونوین جیمز، خواکیم دی آلمیدا، لوکا باربارسکی، میلان پشل، فورتوناتو سرلینو و میکی رورک ایفای نقش می‌کنند. داستان فیلم در شب سال نوی ۱۹۹۹ اتفاق می‌افتد، جایی که یک مهمانی شام در کاخ گستاد به یک شب غیرمنتظره ختم می‌شود.
رومن پولانسکی که اکنون نودمین سال زندگی خود را پشت سر می‌گذارد یکی از کارگردان‌های مطرح (و در قید حیات) سینما است و اگر حواشی و شایعات مربوط به اتهاماتش را نادیده بگیریم، کارنامه حرفه‌ای او در زمره درخشان‌ترین کارگردانان تاریخ سینما قرار می‌گیرد. پولانسکی بیشتر به خاطر فیلم‌هایی چون «بچه رزماری» (Rosemary’s Baby)، «محله چینی‌ها» (Chinatown) و «پیانیست» (The Pianist) شهرت دارد که برای آن‌ها حداقل یک اسکار دریافت کرد. علاوه بر این‌ها و آثار تحسین‌شده دیگر، پولانسکی فیلم «افسر و جاسوس» را هم ساخته است که در هفتادوششمین جشنواره ونیز برنده جایزه ویژه هیات داوران شد. اما متاسفانه فیلم «کاخ» که احتمالا آخرین اثر این کارگردان خواهد بود، بسیار ضعیف ارزیابی شده و از منتقدان و تماشاگران نقدها و نظرات منفی دریافت کرده است.
نقدها و نمرات فیلم سینمایی «کاخ»
ورایتی- اوون گلیبرمن
همانطور که هر منتقدی به شما خواهد گفت، وقتی در یک سالن سینما در حال تماشای یک فیلم کمدی هستید، مهم نیست که فیلم چقدر بد باشد باز هم شاهد خنده حضار خواهید بود. اما در جشنواره فیلم ونیز، وقتی برای تماشای فیلم «کاخ»، کمدی پر زرق‌وبرق پولانسکی در سالنی با ۱۴۰۰ صندلی (و کاملا هم پر) نشستم، به ندرت صدای خنده‌ای از حضار شنیدم؛ شاید شش نفر. مطمئن نیستم که آیا تا به حال سالنی به این بزرگی چنین سکوت مرگباری را تجربه کرده باشد آن هم برای فیلمی که به شدت تلاش می‌کند سرگرم‌کننده باشد.
فیلم سینمایی «کاخ» تماما در کاخ گستاد، هتل مجلل معروف واقع در کوه‌های آلپ سوئیس، که پولانسکی (در یادداشت‌های مطبوعاتی) می‌گوید نزدیک به ۵۰ سال است که به آنجا می‌رود، می‌گذرد. این هتل که در سال ۱۹۱۳ افتتاح شد، یک زمین بازی برای افراد ثروتمند، مشهور و اشراف است و این همان سوژه‌ی فیلم «کاخ» است. پولانسکی گروهی از آدم‌های ثروتمند را گرد هم می‌آورد و کل فیلم را به شب سال نوی ۱۹۹۹ اختصاص می‌دهد. درست است، این شب «مشکل سال ۲۰۰۰» است که شخصیت‌هایش نگران هستند. آیا دنیا به پایان می‌رسد؟ با این حال، اکثرا همه در فیلم نگران خود هستند، چون پولانسکی، در تلاش ناکام خود برای هجوآمیز ساختن این شرایط، هر یک از شخصیت‌هایش را به خودشیفه‌های یکنواخت تبدیل کرده است. در فیلم شاهد این هستیم که هر کدام از شخصیت‌ها ظاهر می‌شوند و نگرانی‌های کوچک و خودشیفتگی منفور خود را به رخ می‌کشند و بعد فیلم به سراغ شخص دیگری می‌رود.
هیچ چیز در این فیلم خنده‌دار نیست. نه تقلای مداوم مدیر هتل، آقای کامف (با بازی الیور مازوچی)، برای آرام کردن کودکان به ظاهر بزرگ شده که مهمان او هستند، نه پنگوئن زنده‌ای که وارد هتل می‌شود و مدام در اطراف سرگردان است. یکی از نکات مهم فیلم این است که اگرچه داستان «کاخ» در ۲۵ سال پیش می‌گذرد، اما تنها به یک درصد جامعه انتقاد می‌کند، چون قرار است در سال ۲۰۲۳ شما آن‌ها را مورد نقد قرار دهید. پولانسکی می‌خواهد یک کمدی تجاری بسازد. با این حال، او فیلم را با یک نکته نقض‌کننده به پایان می‌رساند، آنقدر بی‌ربط که به نظر من به طرز عجیبی منفعل-تهاجمی است. در آخرین برداشت، سگ مارکیز را می‌بینیم که روی پنگوئن می‌افتد و به شیوه‌ای عجیب اما آگاهانه، به عنوان استعاره‌ای از جنایتی عمل می‌کند که هنوز پولانسکی را آزار می‌دهد. حتی در ۹۰ سالگی، او می‌خواهد «پسر بد» باشد. اما در «کاخ» او فقط یک فیلمساز بد است.
گاردین- زان بروکس
آخرین فیلم پولانسکی، این کارگردان ۹۰ ساله که در بخش خارج از رقابت جشنواره فیلم ونیز شرکت می‌کند، یک فیلم بسیار مسخره است که با گفتگو درباره آرماگدون شروع و به رابطه سگ با پنگوئن ختم می‌شود. برداشت پایانی فیلم سینمایی «کاخ» یادآور «جیک را فراموش کن، اینجا محله چینی‌ها است» یا ساختمان داکوتا در پایان «بچه رزماری» است؛ اما نه به شکل خوبی.
خیلی آسان است که بگوییم پولانسکی یک نیروی تحلیل‌رفته است، سایه‌ای کم‌رنگ از فیلمساز فوق‌العاده با استعداد دهه‌های ۱۹۶۰ و ۷۰. فیلم قبلی او، «افسر و جاسوس» در سال ۲۰۱۹، استوار و ارزشمند بود، داستان تاریخی تاثیرگذار که ماجرای دریفوساست را روایت می‌کرد. اما «کاخ» وحشتناک است؛ نخ‌نما و عاری از لذت، انزجار را با برانگیختگی اشتباه می‌گیرد. واضح است که پولانسکی از دنیا و افرادی که اینجا به ما نشان می‌دهد شوریده است. اما فیلم او هرچه باشد طنز نیست.
ددلاین- دیمون وایز
باورش سخت است که حالا بیش از ۶۰ سال از همکاری رومن پولانسکی با یرژی اسکولیموفسکی برای فیلم هیجان‌انگیز لهستانی ۱۹۶۲، «چاقو در آب» (Knife in the Water) می‌گذرد. اما حتی سخت‌تر می‌توان باور کرد که این دو غول سینمای بین‌المللی اخیرا دوباره با هم متحد شده‌اند تا سلول‌های خاکستری مغزشان را روی هم بگذارند و با «کاخ»، وحشتناک‌ترین و کسل‌کننده‌ترین نمایش مضحک از دوران اوج کمدی دهه ۷۰ بریتانیا، به میادین بازگردند. حتی اگر برای یک لحظه غوغای پیرامون وضعیت جنجالی پولانسکی به عنوان یک فراری از چنگال عدالت را فراموش کنید، تمرکز روی این واقعیت که جشنواره فیلم ونیز، به واسطه حکمت بی‌پایان خود این فیلم وحشتناک را برای حضور در جشنواره می‌پذیرد و به نوعی آن را تایید می‌کند و شایسته یک جایگاه معتبر در بخش خارج از رقابت‌ها می‌داند کار دشواری است.
هیچ چیز در این فیلم خنده‌دار نیست؛ کنایه‌های ناپسند، شوخی‌های بی‌معنا درباره آلزایمر، و برخی طنزهای بی‌شرمانه وجود دارد که به اعماق بی‌شرمی سقوط می‌کند و تمامی هم ندارند. پولانسکی در سن ۹۰ سالگی ممکن است در واقع خود را با فیلمی بازنشسته کرده باشد که احتمالا هرگز در هیچ کشور انگلیسی‌زبانی رونمایی نخواهد شد. طرفداران پولانسکی می‌توانند آن را پیدا کنند و اگر موفق شوند، سزاوار هر چیزی هستند که به دست می‌آورند.
هالیوود ریپورتر- جوردن مینتزر
به عنوان یک طرفدار، نوشتن درباره فیلم جدید رومن پولانسکی مثل مواجهه با میدان مینی از سوالات بی‌پاسخ است؛ آیا با توجه به سابقه جنایی کارگردان و شهرت لکه‌دارشده، می‌توان این فیلم را مثل بقیه قضاوت کرد؟ آیا اگر بخش‌هایی از زندگی یک هنرمند مذموم باشد، می‌توان اثر هنری‌اش را تحسین کرد یا باید این دو را از هم جدا کرد؟ آیا پولانسکی همچنان باید اجازه داشته باشد که فیلم بسازد؟ اصلا باید درباره این فیلم نوشت؟
اگر پولانسکی، که حالا ۹۰ ساله است، چیزی در سطح «محله چینی‌ها» یا «بچه رزماری» بسازد، پاسخ به این سوالات دشوارتر خواهد بود. یا حتی چیزی مثل «مستاجر» (The Tenant) یا «دیوانه‌وار» (Frantic) یا «انزجار» (Repulsion) یا اولین فیلم او، «چاقو در آب»، که بیش از ۶۰ سال پیش منتشر شد و اولین نامزدی اسکار را برای او به ارمغان آورد. اما آخرین ساخته کارگردان، «کاخ»، جای کمی برای ابهام باقی می‌گذارد. این بدترین فیلمی است که او تا به حال ساخته است، یا در هر صورت بدترین فیلمی است که من به عنوان منتقد تاکنون از او دیده‌ام.
داستان فیلم که توسط پاول ادلمن وفادار و با موسیقی الکساندر دسپلا زینت داده شده است، در پیست اسکی اعیانی سوئیس در گستاد اتفاق می‌افتد، جایی که پولانسکی از زمان فرار از ایالات متحده در سال ۱۹۷۸ در مقاطع مختلفی از زندگی‌اش به آنجا پناه برده است.
تجربه تماشای «کاخ» مثل خیره شدن به تابلویی از هیرونیموس بوش و بسیار ناامیدکننده است. اگر این آخرین تلاش پولانسکی باشد، پس خیلی بد است که به این ترتیب فهرستی از بهترین‌های سینمای مدرن با اثری آشکارا ملالت‌آور به پایان برسد. کارگردان هرگز دیدگاه متعالی از زندگی نداشته است، اما «کاخ» نه تنها دنیای یک مرد ثروتمند را نشان می‌دهد که به تباهی کشیده می‌شود، بلکه اساسا یک فیلم مزخرف است.
