اضطراب؛ انواع، علائم و روش‌های پیشگیری و درمان
اضطراب یک احساس طبیعی و در اغلب اوقات سالم است که همه‌ی ما گاهی اوقات آن را تجربه می‌کنیم. با این حال، اگر شما مدام سطح ناخوشایند و نامتناسبی از اضطراب را احساس می‌کنید، ممکن است این مسأله خاطر وجود یک اختلال پزشکی باشد.
اختلالات اضطرابی دسته‌ای از اختلالات حوزه‌ی سلامت روان را تشکیل می‌دهند که منجر به عصبی شدن بیش از حد، ترس، دلهره و نگرانی می‌شوند.
این نوع از اختلالات چگونگی پردازش احساسات و رفتار شما را تا حدود زیادی تغییر می‌دهند و همچنین باعث بروز برخی از علائم جسمی می‌شوند. اگرچه اضطراب خفیف می‌تواند فقط حسی مبهم و ناخوشایند باشد، اما اضطراب شدید می‌تواند زندگی روزمره‌ی شما را تحت تأثیر جدی خود قرار دهد و باعث بروز اخلال در ابعاد مختلف زندگی شود.
انجمن روان‌شناسی آمریکا (APA) اضطراب را چنین توصیف می‌کند: «احساسی آمیخته از تنش، افکار نگران‌کننده و تغییرات جسمانی مانند افزایش فشار خون».
امروزه با توسعه صنعت و افزایش سطح تنش و فشار در ابعاد مختلف زندگی انسان، از جمله فشارهای کاری، اقتصادی و تحصیلی، اختلالات اضطرابی انسان‌های زیادی را در سراسر جهان تحت تأثیر خود قرار می‌دهند. در واقع این نوع اختلالات شایع‌ترین گروه از بیماری‌های روانی در سرتاسر جهان هستند. با این حال، تنها ۳۶٫۹ درصد از افراد مبتلا به اختلال اضطراب تحت درمان قرار می‌گیرند.
آشنایی با تفاوت بین احساس اضطراب عادی و سالم و اختلالات اضطرابی ناسالم که نیاز به مراقبت پزشکی دارد می‌تواند به شما کمک کند تا در ابتدا این بیماری را شناسایی کنید و سپس درمان مناسب را دریافت کنید.
در ادامه‌ی این مقاله از دیجی‌کالا مگ نکات ساده‌ای ارائه شده که می‌تواند به شما کمک کند تا تفاوت بین اضطراب سالم و اختلالات اضطرابی را تشخیص داده و با انواع مختلف اضطراب و گزینه‌های درمانی موجود آشنا شوید. با ما همراه باشید.
اضطراب چیست و چه زمانی به درمان نیاز دارد؟
اگرچه اضطراب می‌تواند باعث احساس ناراحتی و پریشانی شود، اما باید به خاطر داشت که همیشه یک بیماری پزشکی محسوب نمی‌شود.
وقتی شما با عواملی که احتمال آسیب رساندن به شما را دارند روبه‌رو می‌شوید و یا حتی عواملی که می‌توانند برای شما نگران‌کننده باشند، بروز احساس اضطراب نه تنها امری طبیعی است بلکه برای بقا هم ضروری است.
از نخستین روزهای حیات بشر، در زندگی مبتنی بر شکار، خطرهای فراوان محیطی، زنگ هشدارهایی را در بدن انسان ایجاد کردند تا بتواند امکان فرار و بقا را برای او امکان‌پذیر کنند. این هشدارها هنوز به صورت افزایش ضربان قلب، تعریق و افزایش حساسیت به محیط اطراف قابل مشاهده است.
در واقع این خطرات محیطی باعث ترشح حجم زیادی از آدرنالین می‌شود؛ یک هورمون و پیام‌رسان شیمیایی در مغز که به نوبه‌ی خود باعث ایجاد واکنش‌های اضطراب آور در فرآیندی به نام پاسخ «جنگ یا گریز» می‌شوند. این امر شما را برای مقابله‌ی فیزیکی یا فرار از تهدیدهای احتمالی و با هدف بقا آماده می‌کند.
امروزه برای بسیاری از ما، فرار از دست حیوانات بزرگ‌تر و خطرات محیطی، نگرانی کمتری نسبت به انسان‌های اولیه ایجاد می‌کند. در دوره ما اضطراب‌ها بیشتر حول محور کار، پول، زندگی خانوادگی، سلامتی و سایر موضوعات حیاتی است که توجه شما را می‌طلبد بدون اینکه حل کردنشان لزوما به واکنش «جنگ یا گریز» احتیاج داشته باشد.
احساس عصبی بودن قبل از اتفاقات مهم زندگی یا در موقعیت‌های دشوار، بازتاب طبیعی واکنش اصلی «جنگ یا گریز» است که آن را از اجداد خود به ارث برده‌ایم. این واکنش طبیعی بدن هنوز هم می‌تواند برای بقا ما ضروری باشد. به‌عنوان مثال اضطراب از برخورد با ماشین‌های در حال حرکت هنگام عبور از خیابان، باعث می‌شود که شما به طور غریزی هر دو طرف خیابان را در هنگام عبور برای جلوگیری از خطرات بالقوه بررسی کنید.
اختلالات اضطرابی
گاهی اوقات طول مدت یا شدت احساس اضطراب می‌تواند با عامل اصلی تحریک‌کننده اضطراب یا فشار روانی متناسب نباشد. در این حالت علائم جسمانی مانند افزایش فشار خون و حالت تهوع هم ممکن است ایجاد شود. در واقع در این مواقع پاسخ‌های اضطرابی از سطح خود فراتر رفته و به یک اختلال اضطرابی تبدیل می‌شوند.
انجمن روان‌شناسان آمریکا مهم‌ترین ویژگی افراد مبتلا به اختلال اضطراب را چنین توصیف می‌کند: «دارای افکار یا نگرانی‌های ناگهانی و مکرر هستند». در واقع وقتی اضطراب به مرحله اختلال برسد، می‌تواند عملکرد روزانه‌ی شما را مختل کند.
علائم
اگر چه تشخیص اختلالات اضطرابی به عوامل متعددی بستگی دارد، اما علائم اختلال اضطراب عمومی (GAD) اغلب شامل زیر است؛
- بی‌قراری و احساس در خطر بودن
- احساس نگرانی غیر قابل‌کنترل
- تحریک‌پذیری افزایش یافته
- مشکلات مربوط به تمرکز
- مشکلات خواب، مانند مشکلات در به خواب رفتن یا بیدار شدن‌های مکرر در طی شب
اگرچه این علائم ممکن است در زندگی روزمره طبیعی باشد، اما افراد مبتلا به اختلال اضطراب عمومی آن‌ها را به صورت همیشگی یا شدید تجربه می‌کنند. اختلال اضطراب عمومی می‌تواند به صورت یک نگرانی مبهم و ناراحت‌کننده یا اضطراب شدیدی که زندگی روزمره را مختل می‌کند، ظاهر شود.
انواع اضطراب
اختلال هراسی (پانیک) نوعی اختلال اضطراب محسوب می‌شود.
راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات سلامت روان (ویرایش پنجم)، اختلالات اضطرابی را به چند نوع اصلی طبقه‌بندی می‌کند.
در نسخه‌های قبلی این راهنما، اختلالات اضطرابی شامل وسواس و اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) و همچنین اختلال استرس حاد بود. با این حال، این کتابچه‌ی راهنما دیگر این مشکلات مربوط به سلامت روان را در زیر گروه اضطراب طبقه‌بندی نمی‌کند.
انواع اختلال اضطرابی
۱. اختلال اضطراب عمومی
این اختلال یک اختلال مزمن است و شامل اضطراب بیش از حد، طولانی مدت و نگرانی درباره‌ی وقایع، اشیا، و موقعیت‌های مختلف زندگی است. اختلال اضطراب عمومی شایع‌ترین اختلال اضطرابی است و افراد مبتلا به این اختلال همیشه قادر به شناسایی علت اضطراب خود نیستند.
۲. اختلال وحشت
حملات کوتاه یا ناگهانی وحشت و ترس شدید، جزء ویژگی‌های اصلی اختلال وحشت محسوب می‌شوند. این حملات می‌توانند منجر به لرزش دست‌ها یا سایر نقاط بدن، احساس گیجی، سرگیجه، حالت تهوع و مشکلات تنفسی شوند. حملات وحشت معمولا وقتی اتفاق می‌افتند به سرعت تشدید می‌شوند و پس از ۱۰ دقیقه به اوج خود می‌رسند. همچنین، حملات وحشت ممکن است ساعت‌ها به طول بیانجامند.
اختلالات وحشت یا هراسی معمولا پس از تجربیات ترسناک یا استرس طولانی مدت رخ می‌دهند اما گاهی اوقات ممکن است بدون محرک این چنینی هم رخ بدهند. فردی که دچار حمله وحشت می‌شود ممکن است آن را به‌عنوان یک بیماری جسمانی مهلک سوء تفسیر کند و برای جلوگیری از این نوع حملات در آینده، تغییرات زیادی را در رفتار خود ایجاد کند.
۳. فوبیا یا ترس خاص
این مسأله شامل ترسی غیر منطقی و اجتناب از یکشی یا موقعیت خاص است. فوبیا مانند سایر اختلالات اضطرابی نیست، زیرا به علت مشخصی مربوط می‌شود.
فرد مبتلا به فوبیا ممکن است از این مسأله مطلع باشد که ترسش غیر منطقی یا شدید است اما قادر به کنترل احساس اضطراب خود در مجاورت عامل ایجاد کننده‌ی ترس نیست. عوامل ایجاد کننده هراس از موقعیت‌ها و حیوانات گرفته تا اشیا روزمره ممکن است متفاوت باشد.
۴. ترس از فضای بسته یا آگورافوبیا
این مسأله شامل ترس و اجتناب از مکان‌ها یا موقعیت‌هایی است که خارج شدن و فرار از آن‌ها دشوار است یا اینکه در صورت گرفتار شدن در آن‌ها کسی برای کمک رسانی نباشد. فرد مبتلا به آگورافوبیا ممکن است از ترک خانه یا استفاده از آسانسور و حتی از استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی ترس داشته باشد.
۵. سکوت انتخابی
این مسأله نوعی اضطراب است که برخی از کودکان با آن روبه‌رو می‌شوند و در آن قادر به مکالمه در مکان‌ها یا موقعیت‌هایی خاصی مانند مدرسه نیستند. با این حال ممکن است این افراد در مجاورت نزدیکان و آشنایان خود مهارت‌های کلامی و ارتباطی بسیار خوبی داشته باشند. در واقع اختلال سکوت انتخابی شکل شدید هراس اجتماعی است.
۶. اختلال اضطراب اجتماعی
این مسأله شامل ترس از قضاوت منفی دیگران در موقعیت‌های اجتماعی یا خجالت کشیدن از قرار گرفتن در موقعیت‌های عمومی است. اختلال اضطراب اجتماعی شامل طیف وسیعی از احساسات مانند ترس از صحبت کردن در جمع، ترس از صمیمیت با دیگران و اضطراب ناشی از تحقیر و طرد شدن است.
این اختلال می‌تواند باعث شود تا شما از موقعیت‌های اجتماعی و ارتباطات انسانی پرهیز کنید تا جایی که زندگی روزمره برایتان دشوار و سخت شود.
۷. اختلال اضطراب جدایی
این مسأله شامل تجربه کردن سطح بالایی از اضطراب پس از جدایی از شخص یا مکانی است که احساس امنیت یا ایمنی را برای شما فراهم می‌کند. در واقع احساس جدایی ممکن است در بعضی اوقات منجر به بروز علائم وحشت شود.
علت بروز اضطراب
دلایل بروز اختلالات اضطرابی پیچیده است. بسیاری از آن‌ها ممکن است یک باره رخ دهد، برخی ممکن است منجر به بروز اختلالات دیگر شود و برخی دیگر ممکن است منجر به اختلال اضطرابی نشوند مگر اینکه اختلال یا بیماری دیگری هم وجود داشته باشد.
دلایل احتمالی بروز این اختلالات به ظرح زیر هستند؛
- عوامل استرس‌زای محیطی، مانند مشکلات در محل کار، مشکلات در روابط یا مسائل خانوادگی
- ژنتیک، یعنی اگر در بین اعضای خانواده شما افرادی دیگری هم با اختلال اضطراب دست و پنجه نرم کنند، احتمال بیشتری وجود دارد که خود شما هم به این اختلال مبتلا شوید.
- عوامل پزشکی، به این معنی که اضطراب ممکن است در نتیجه‌ی علائم یک بیماری زمینه‌ای دیگر باشد یا جزء اثرات جانبی یک دارو یا حتی در نتیجه استرس یک جراحی فشرده یا نقاهت طولانی مدت.
- ساختار بیوشیمی مغز؛ بسیاری از روان‌پزشکان اختلالات اضطرابی را در نتیجه‌ی به هم ریختگی تعادل هورمون‌ها و سیگنال‌های الکتریکی در مغز تعریف می‌کنند.
- ترک مواد مخدر که تأثیرات آن ممکن است باعث تشدید علائم اضطراب در شما گردد.
درمان اضطراب
درمان‌های متداول برای این اختلالات شامل ترکیبی از روان‌درمانی، رفتاردرمانی و درمان دارویی است.
وابستگی به الکل، افسردگی یا سایر شرایط دیگر ممکن است گاهی اوقات چنان تأثیری در سلامت روانی شما داشته باشند که درمانگر درمان اختلال اضطرابی شما را به بعد از درمان این گونه مشکلات زمینه‌ای موکول کند.
روش‌های خود مراقبتی
یوگا می‌تواند اثرات اختلال اضطرابی را کاهش دهد.
گاهی شما می‌توانید در خانه خود و بدون نظارت بالینی، اختلال اضطرابی خفیف تا سطح متوسط را درمان کنید. با این حال، ممکن است خود درمانی درباره‌ی اختلالات اضطرابی شدید یا طولانی مدت مؤثر نباشد.
چندین تمرین مفید و کاربردی برای کمک به شما در کنار آمدن با اختلالات اضطرابی خفیف یا کوتاه مدت وجود دارد، از جمله:
- مدیریت استرس: یادگیری مدیریت استرس می‌تواند به محدود کردن عوامل محرک بالقوه اضطراب کمک کند. تمام وظایف ضرب‌الاجل‌های پیش روی خود را سازماندهی کنید، کارها و وظایف خود را لیست کنید تا کارهای دلهره‌آور قابل‌کنترل‌تر شده و هر از گاهی برای تقویت روحیه‌ی خود مرخصی بگیرید و به تفریح بپردازید.
- تکنیک‌های آرام‌سازی: فعالیت‌های ساده‌ای وجود دارند که می‌توانند به تسکین علائم ذهنی و جسمی اضطراب کمک کنند. این روش‌ها شامل مدیتیشن، تمرینات تنفس عمیق، استحمام طولانی، استراحت در تاریکی و یوگا است.
- تمریناتی برای جایگزینی افکار منفی با افکار مثبت: لیستی از افکار منفی را که ممکن است در اثر اضطراب در ذهن شما به وجود آمده باشند، تهیه کنید و لیست دیگری را در کنار آن بنویسید که شامل افکار مثبت و باورپذیری است که می‌توانند جایگزین آن‌ها بشوند. ایجاد یک تصویر ذهنی از موفقیت در روبه‌رو شدن و غلبه بر یک ترس خاص هم می‌تواند مزایای زیادی را برای شما به همراه داشته باشد از جمله کاهش علائم اضطراب در زمانی که در آن موقعیت قرار می‌گیرید.
- شبکه‌ی پشتیبانی: با افراد آشنا و حامی، مانند اعضای خانواده یا دوستان خود صحبت کنید. خدمات ارائه شده در گروه‌های پشتیبانی هم ممکن است به صورت حضوری یا به‌صورت آنلاین در دسترس باشد.
- ورزش: انجام فعالیت بدنی می‌تواند باعث بهبود تصویر ذهنی‌تان از خودتان شود همین‌طور آزادسازی برخی از هورمون‌ها و مواد شیمیایی در مغز که احساسات مثبت شما را تحریک می‌کنند.
مشاوره
یک روش استاندارد برای درمان اضطراب، مشاوره‌ی روان‌شناسی است. این‌ها می‌تواند شامل درمان شناختی رفتاری، روان‌درمانی یا ترکیبی از روش‌های درمانی دیگر باشد.
درمان شناختی رفتاری
هدف این نوع روان‌درمانی شناخت و تغییر الگوهای مضر فکری است که بنیان احساسات اضطراب‌آور و دردسرساز را تشکیل می‌دهند. در این روند، درمانگران سعی دارند که الگوهای فکری تحریف شده را محدود کرده و نحوه‌ی واکنش شما را به اشیا یا موقعیت‌هایی که باعث اضطرابتان می‌شوند، را تغییر دهند.
به‌عنوان مثال، یک روان‌درمانگر شناختی رفتاری درباره‌ی اختلال وحشت سعی خواهد کرد تا این واقعیت را برای شما پر رنگ کند که حملات وحشت در واقع حملات قلبی نیستند. مواجهه‌ی درمانی در خصوص عوامل به وجود آورنده‌ی ترس و عوامل محرک اضطراب هم می‌تواند بخشی از جلسه‌ی درمان شناختی رفتاری باشد. این مسأله شما را ترغیب می‌کند تا با ترس خود مقابله کنید و حساسیت خود را به عوامل معمول اضطراب آور کاهش دهید.
درمان دارویی
چندین نوع داروی مختلف برای مدیریت اضطراب وجود دارد.
داروهایی که می‌توانند برخی از علائم جسمی و روحی شما را کنترل کنند شامل داروهای ضد افسردگی، بنزودیازپین‌ها، سه حلقه‌ای‌ها و بتا بلاکرها هستند.
بنزودیازپین ها
پزشک معالج ممکن است این‌ها را برای برخی از افراد خاصی که اضطراب دارند تجویز کند، اما باید توجه داشت که این خانواده‌ی دارویی بسیار اعتیادآور هستند. این داروها به جز خواب‌آلودگی و وابستگی احتمالی، عوارض جانبی زیادی ندارند. دیازپام یا والیوم نمونه‌ای از بنزودیازپین‌ها هستند که معمولا تجویز می‌شوند.
داروهای ضد افسردگی
این داروها معمولا به درمان اضطراب هم کمک می‌کنند، حتی اگر هدف اصلی آن‌ها درمان افسردگی باشد. پزشکان غالبا از مهارکننده‌های بازجذب سروتونین (SSRI) استفاده می‌کنند که عوارض جانبی کمتری نسبت به داروهای ضد افسردگی قدیمی دارند اما با شروع درمان احتمال ایجاد لرزش در بدن، حالت تهوع و اختلال عملکرد جنسی هم وجود دارد.
داروهای ضد افسردگی دیگر شامل فلوکستین یا پروزاک، و سیتالوپرام است.
داروهای سه حلقه‌ای
این دسته از داروها نسبت به مهارکننده‌های بازجذب سروتونین قدیمی‌تر است و برای درمان بیشتر اختلالات اضطرابی به غیر از اختلال وسواس فکری عملی کاربرد دارد. این گروه از داروها ممکن است برخی عوارض هم به همراه داشته باشند، از جمله سرگیجه، خواب‌آلودگی، خشکی دهان و افزایش وزن. ایمی‌پرامین و کلومیپرامین دو نمونه از داروهای سه حلقه‌ای هستند.
داروهای دیگری که پزشکان ممکن است برای درمان اضطراب استفاده کنند شامل سه دسته‌ی زیر است؛
- مهار کننده‌های مونوآمین اکسیداز (MAOI)
- مسدود کننده‌های بتا
- بوسپیرون
در صورت شدید شدن عوارض جانبی هر داروی تجویز شده، باید آن را با پزشک خود در میان بگذارید.
پیشگیری
روش‌هایی برای کاهش خطر ابتلا به اختلالات اضطرابی وجود دارد. به یاد داشته باشید که احساس اضطراب یک عامل طبیعی در زندگی روزمره است و تجربه‌ی آن همیشه نشان دهنده وجود یک اختلال سلامت روان نیست.
برای کمک به تعدیل احساسات اضطرابی مراحل زیر را انجام دهید؛
- مصرف کافئین، چای، نوشابه و شکلات را کاهش دهید.
- قبل از استفاده از داروهای بدون نسخه (OTC) یا داروهای گیاهی، از نظر وجود هرگونه ماده‌ی شیمیایی که باعث تشدید علائم اضطراب می‌شود، با پزشک یا دکتر داروساز مشورت کنید.
- رژیم غذایی سالم داشته باشید.
- یک الگوی خواب منظم داشته باشید.
- از مصرف الکل، حشیش و انواع دیگر مواد مخدر خودداری کنید.
نکته‌ی پایانی
اضطراب به خودی خود یک مشکل پزشکی نیست بلکه یک احساس طبیعی است که برای زنده ماندن انسان، هنگامی که در معرض خطر قرار می‌گیرد حیاتی است.
اختلالات اضطرابی به حالت‌هایی اطلاق می‌شود که واکنش شما نسبت به عوامل ایجاد اضطراب، متناسب نباشد یا اغراق‌آمیز باشد. انواع مختلفی از اختلال اضطراب وجود دارد، از جمله اختلال فوبیا، ترس و اضطراب اجتماعی.
درمان اضطراب شامل ترکیبی از روش‌های مختلف درمانی است؛ درمان‌های دارویی، مشاوره و یا اقدامات خودیاری.
یک سبک زندگی سالم و فعال با یک رژیم غذایی متعادل هم می‌تواند احساس اضطراب را تا حدود زیادی کنترل کند.
منبع: Medical News Today
