۵ کتاب ضروری که برای پیشگیری از فرسودگی شغلی باید بخوانید

کارگران، کارمندان و مدیرانی که ساعتهای طولانی کار میکنند و زیر فشار وظایفی که بر عهدهشان گذاشته شده خرد میشوند به مرور به فرسودگی شغلی مبتلا میشوند؛ یکی از بهترین کارها برای آشنا شدن با این اختلال و پیشگیری از بروزش مطالعهی کتاب راهنما و آموزش در این زمینه است که در ادامه معرفی خواهند شد.
فرسودگی شغلی یا کارزدگی اصطلاحی است که اولبار توسط هربرت فرودتبرگر روانشناس شناخته شده استفاده شد. او فرسودگی شغلی را پاسخ روانی کارگر، کارمند و مدیر به عوامل استرسزای مزمنی میداند که به خوبی مدیریت نمیشوند. شما میتوانید با خواندن کتاب درباره شروع کسب و کار یا کتاب درباره تغییر عادتهای بد، در زمینه شغلی وضعیت بهتری را تجربه کنید اما فرسودگی شغلی داستان دیگری است و باید به آن هم توجه کرد.
سازمان بهداشت جهانی هم فرسودگی شغلی را به عنوان اختلالی جسمی و روحی به رسمیت شناخته است. متخصصان این سازمان اعلام کردهاند علایم و نشانههای فرسودگی شغلی با افسردگی یکسان است. اگر این اختلال ادامه پیدا کند و برای کنترل و درماناش کاری انجام نشود به افسردگی حاد تبدیل خواهد شد.
علل بروز فرسودگی شغلی
روانشناسان و مشاوران روانشناسی کار معتقدند فرسودگی شغلی یا کارزدگی به دلایل درونی و بیرونی ظاهر میشود. محققان مدرسهی روانشناسی دانشگاه واشنگتن بعد از ده سال مطالعه بر روی بیش از دو میلیون کارمند دریافتند کسانی که ازدواج کردهاند دست کم 30 درصد کمتر از مجردها به کارزدگی مبتلا میشوند. چون حمایت عاطفی همسر از بروز احساسات منفی جلوگیری میکند. مدیرانی که به کارکنانشان توجه نمیکنند و رفتارهای نامناسب و توهینآمیز دارند به مرور زمان روح کارمندان را خسته کرده، بهرهوریشان را کاهش میدهند و به سوی فرسودگی شغلی هدایت میکنند.
اما مسائل دیگری مثل محیط کار نامناسب، قدردانی نشدن، عدم تناسب بین وظایف و حقوق دریافتی، توقعات بیجای مدیران، ایدهآلگرایی، بدبینی به تواناییهای دیگران، کم خوابی، بیخوابی، فقدان روابط صمیمانه، پذیرفتن مسئولیتهای سنگین، کار کردن بیوقفه و استراحت نکردن در بروز کارزدگی موثرند.
- مراحل بروز فرسودگی شغلی
همانطور که گفته شد فرسودگی شغلی یکباره نمایان نمیشود. این اختلال همچون حلزونی موچک به آرامی و در چهار قدم ظاهر میشود و جان و جهان فردی که تعادلی میان زندگی شخصی و شغلیاش وجود ندارد را تحت تاثیر قرار میدهد.
- قدم اول: ماه عسل
همه روزهای اول حضور در محل کار شوق و ذوق دارند، به موقع در دفتر حاضر میشوند و کارها را دقیق و سریع انجام میدهند.
- قدم دوم: ظاهر شدن استرس
به مرور زمان و زیاد شدن حجم کار، فشار بر کارمندان بیشتر میشود و علایم و استرس بروز میکند و آنها خسته، سردرگم و فراموشکار میشوند و بهرهوریشان کاهش پیدا میکند.
- قدم سوم: استرس مزمن
فشار کاری، افزایش مسئولیتها و توقع بیجای مدیران به اندازهای میرسد که کارمندان هر لحظه و ساعت استرس دارند. آرامششان را از دست میدهند، ترس، بدبینی، بیتفاوتی و نفرت زمینگیرشان میکند.
- قدم چهارم: فرسودگی
اهمیت ندادن به علایم و نشانههای ظاهر شده و کنترل نکردنشان باعث میشود شرایط وخیم شود. اینجاست که فرسودگی شغلی با نشانههای خستگی ذهنی و جسمی مزمن، اضطراب و افسردگی بروز میکند.
1- «کار آهسته / به سرانجام رساندن کارها بدون فرسودگی»
افکار ما دربارهی کار را مسموم کردهاند. در گوشمان خواندهاند پر مشغلهها موفقتر و ثروتمندتر ند. ولی هیچ کس نگفته پر مشغلهها رنج میکشند، کلافه میشوند، انرژی زندگی کردن ندارند و در درازمدت به ماشینهای کوکی بیحس و اعصابی تبدیل میشوند که برای لحظهای از زیر کار در رفتن و استراحت کردن لحظهشماری میکنند. خوشبختانه فرهنگ ننگین پر مشغله بودن کم کم در حال ور افتادن و از میان رفتن است و جایش را انجام دادن کارها بدون فرسودگی شغلی میگیرد.
کال نیوپورت مهندس کامپیوتر، سخنران و نویسندهی کتابهای خودیاری که تجربیات و نتایج مطالعات و پژوهشهایش را در دتسرس علاقهمندان قرار میدهد در کتاب «کار آهسته / به سرانجام رساندن کارها بدون فرسودگی» که از دو بخش و پنج فصل تشکیل شده، میگوید، ما برای برآورده کردن توقعات و انتظاراتی که دائما بیشتر و بیشتر میشوند، بیش از حد کار میکنیم و همیشه مضطرب و ناراحت هستیم.
هدف نویسنده این نیست که روشهایی برای کم کردن میزان خستهکننده بودن شغلتانپیشنهاد دهد. او قصد دارد مفهوم تازه و بدیعی برای تمام کردن کارها ارائه کند تا بدون اینکه خودتان را نابود کنید کارها را انجام دهید.
امروزه بهرهوری در میان کارکنان و کارمندان به واژهای نفرتانگیز تبدیل شده. مدیران برای بهبود عملکرد و بهرهوری کارکنان از آنها میخواهند ساعات بیشتری کار کنند. نتیجه این میشود که احساس اضافهکاری و مشغولیت را به شدت افزایش میدهند و کارکنان را با بحران فرسودگی شغلی روبرو میکنند.
کال نیوپورت «کار آهسته» را نقشهی راهی برای رهایی از بار اضافی رسیدن به رویکردهای جاودانهتر برای دستاوردهای معنادار ارائه میدهد. در جهان کار انقلابی خواهد شد و بهرهوری آهسته به موضوعی مهم و اساسی تبدیل خواهد شد.
در بخشی از کتاب «کار آهسته / به سرانجام رساندن کارها بدون فرسودگی» که با ترجمهی حسن حدادینیا و سمیه حدادینیا توسط نشر نوین منتشر شده، میخوانیم:
«دانشمند ارشد گالوپ، جیم هارتر ، تأکید کرده است که شاخصهای استرس و شاخصهایی که نشاندهندۀ افزایش تلاش کارکنان هستند، هر دو با هم افزایش یافتهاند. او میگوید: «تلاقی کار و زندگی به کمی تغییر نیاز دارد.»
2- «از فرسودگی تا آسودگی / غلبه بر فرسودگیهای شغلی و ایجاد تعادل در دل زندگی»
امروزه آدمها چه بخواهند چه نخواهند هر روز در معرض مسائل و موضوعات استرسزا قرار دارند. آنها برای اینکه از پس هزینههای زندگی برآیند، نظر مدیرانشان را جلب کنند و در محل کارشان بدرخشند بیش از توانشان کار میکنند، در نتیجه با مشکلات روحی و جسمی دستوپنجه نرم میکنند، در مدتی کوتاه به سد فرسودگی شغلی برمیخورند، ظرفیت شناختی و بهرهوریشان کاهش مییابد و در استرس و اظطراب غرق میشوند.
کالارکو روند مدرس شناخته شدهی خودآگاهی و بهبود عملکرد در کتاب «از فرسودگی تا آسودگی / غلبه بر فرسودگیهای شغلی و ایجاد تعادل در دل زندگی» اولین قدم برای پیشگیری از فرسودگی شغلی را خودآگاهی میداند. او معتقد است فردی که بر عواطف و جسماش مسلط است به راحتی میتواند ناترازیها و عدم تعادل را از میان بردارد.
نویسنده در نوشتهاش روشهای گوناگونی برای مقابله با افسردگی پیشنهاد کرده که برخی از توصیهها در زمینهی خودمراقبتی و افرایش خودآگاهی عبارتند از: پیادهروی کردن، مراقبه کردن، ورزش کردن، وقتگذرانی کردن با اعضا خانواده، گوش کردن به موسیقی، طبیعتگردی کردن، یاد گرفتن موسیقی، دعا کردن، خوابیدن، مهربان بودن با خود و دیگران و…
در بخشی از کتاب «از فرسودگی تا آسودگی / غلبه بر فرسودگیهای شغلی و ایجاد تعادل در زندگی» که با ترجمهی مهدی تاجالدین و عابده میرزایی توسط نشر هورمزد منتشر شده، میخوانیم:
«اغلباوقات خالی از انرژی بود، وقتی برای خودش نمیگذاشت، ورزش نمیکرد، به فرزندانش بیش از خودش میرسید و بهندرت شبی بیش از سه ساعت میخوابید. میدانست استرس دارد امّا نمیدانست چگونه باید آن را مهار کند. بدون آنکه متوجه باشد فرسودگی طی 2 سال آرامآرام به زندگی او خزیده و سرانجام غافلگیرش کرده بود و 12 ماه طول کشید تا بهبود پیدا کند.»
3- «حفظ کارکنان / استخدام مناسب، حفظ برترینها، سازمان موفق / راه حلهای حرفهای برای چالشهای روزانه»
یک کتاب برای مدیران. در دنیای تجارت و کسبوکار که هر روز بیش از پیش رقابتیتر میشود مهمترین وظیفهی مدیران ارشد شرکتها بنگاههای اقتصادی حفظ کارمندانی است که با استفاده از مهارت و تخصصشان به رقابتپذیر شدن آنها کمک میکنند.
جیمز والدروپ از موسسان و مدیران شرکت CAREAR LEADER است. او از سال 2001 تا امروز هماهنگ کردن برنامههای توسعهی شغلی رشتهی MBA را در دانشکدهی کسب و کار هاروارد بر عهده دارد. او در دو حوزهی توسعهی مدیریت فردی (توسعهی اثربخشی مدیران) و ارزیابی و مشاورهی توسعهی شغلی ندریس میکند و مینویسد.
تیموتی باتلر عضو ارشد و مدیر برنامههای توسعهی شغلی در دانشکدهی کسب و کار هاروارد است. او در زمینهی تصمیمگیری شغلی، ساختار شخصیتی و رضایت شغلی پژوهش و تدریس میکند.
این دو نویسنده و استاد دانشگاه در کتاب «حفظ کارکنان / استخدام مناسب، حفظ برترینها، سازمان موفق / راه حلهای حرفهای برای چالشهای روزانه» اعلام میکنند حفظ کارکنان لایق و شایسته یکی از عوامل مهم موفقیت سازمانها و موسسات است، چون شرکتها برای بقا و توسعه نه به دستگاهها، ابزارها و سرمایه مالی بلکه به افراد متکی هستند. اما وقتی کارکنان خبره و کارآمد کارشان را رها میکنند شرکت دانش، تخصص و مهارتی که با دشواری به دست آورده را از دست میدهد.
این روزها افراد زیادی از شرکتها خارج میشوند. حفظ کارکنان برای کسب و کارها بیش از پیش مهم شده است، چون پیدا کردن جایگزینی برای کارمندان خوب بسیار دشوار است. مدیران باید با فراهم کردن شرایط ایدهآل، افزایش حقوق و مزایا، ارائهی بستههای تشویقی منقول و غیر منقول و… انگیزه و شوق و ذوق کارکنان را ارتقاء دهند. چون خروج نیروی کار، رضایت و سودآوری مشتریها را کم میکند. هر چقدر کارمندان بیشتر در محل کارشان باقی بمانندبا سلایق، نیازها و علایق مشتریها آشنا میشوند و بیش از پیش رضایتشان را جلب میکنند. مدیران، کارمندان خوبشان را بهترین مشتریانشان میدانند. وقتی به دستشان میآورند به هیچ وجه از دستشان نمیدهند.
در بخشی از کتاب «حفظ کارکنان / استخدام مناسب، حفظ برترینها، سازمان موفق / راه حلهای حرفهای برای چالشهای روزانه» که با ترجمهی مجتبی اسدی و محید کرمی توسط انتشارات آریانا قلم منتشر شده، میخوانیم:
«فرهنگ کلی شرکت مطمئنا اهمیت زیادی دارد، اما خرده فرهنگ ها، یعنی شرایط، ارزش ها و سایر عواملی که در هر بخش، واحد یا گروه شرکت مهم تلقی می شوند، در حفظ کارمندان نقش بسیار مهم تری ایفا می کنند. خرده فرهنگ ها در داخل هر شرکت می توانند بسیار متفاوت باشند.»
4- «استرس و سلامتی / راهنمایی برای پژوهش و کار بالینی»
کارکنانی که از استرس رنج میبرند در همهی جهان در حال افزایش است. عامل اصلی بالا رفتن میزان استرس کارکنان حجم بالای کار، آزار و اذیت روحی روانی، انتظارات متضاد و بیش از اندازهی مذیران و پایین بودن حقوق و پاداش پرداختی در مقابل حجم کار هستند.
یافتههای محققان دانشگاه آمستردام نشان میدهد بیش از نیمی از کارگرانی که در اتحادیهی اروپا مشغول کار هستند با فشار عصبی و استرس شغلی دست و پنجه نرم میکنند که پیامدهایش هرز رفتن انرژی و زمان و کاهش بهرهوریشان است.
کری ال کوپر و جیمز کامپل کویک که شصت سال در حوزهی روانشناسی پژوهش کردهاند و همکار سازمان بهداشت جهانی هستند در کتاب «استرس و سلامتی / راهنمایی برای پژوهش و کار بالینی» عوامل ایجاد استرس کاری، نتایج و عواقباش را تجزیه و تحلیل کرده و بر پایهی رویکردهای سیاستهای کلی جامعه و فعالیتهیا جزئیتر توصیههایی به مخاطبان کردهاند.
کتاب در شش بخش و سی و هفت فصل نوشته شده است. در بخش اول نظریههای مرتبط با استرس و علل آن و همچنین انواع مدلهای فهم فرسودگی شغلی بررسی دقیق میشوند. در بخش دوم آثار استرس بر سلامتی به تفصیل شرح داده میشود. آثاری همچون سرطان، افسردگی، اختلالات خواب و بلع، اعتیاد و انواع آسیبهای روانی و جسمی به طور دقیقتر شرح و بسط مییابند. بخش سوم بر اساس مطالعات جمعیتشناختی، رابطهی میان انواع شخصیت، جنسیت و نابرابریهای اجتماعی و استرس را بررسی میکند. نویسندگان در بخش چهارم انواع نظریات مقابله با استرس را توضیح میدهند و در نهایت به بخشهای پایانی کتاب میرسیم. بخش پنجم راهکارهایی عملی را برای بهبود شرایط زندگی فردی عنوان میکند و بخش ششم بهزیستی سازمانها و جامعه را از خلال توجه به طراحیهای سازمانی و اصلاح فضای شهری و محلهای مدنظر قرار میدهد.
در بخشی از کتاب «استرس و سلامتی / راهنمایی برای پژوهش و کار بالینی» که با ترجمهی دکتر حسن رضایی جمالویی و دکتر فرحدخت ساسانیان توسط نشر ارجمند منتشر شده، میخوانیم:
«خستگی صرفاً به معنی فرسودگی شغلی نیست. خستگی یکی از معیارهای ضروری است، اما کافی نیست. خستگی حاکی از بُعد فشار فرسودگی شغلی است و درنتیجه، فرسودگی شغلی را بهعنوان یک پدیدهی مربوط به استرس شناسایی میکند، اما جنبههای مهم ارتباط افراد را با کار در نظر نمیگیرد. درمقابل، بُعد بدبینی با ارزیابی پاسخ منفی و فاصلهگیری افراد از کار و افراد درون آن کار، جنبهی ارتباط افراد با کارشان را در نظر میگیرد.»
5- «آرامش»
آلن دوباتن نویسنده، فیلسوف و مدیر موسسهی مدرسهی زندگی است. او که دانشجوی مدرسهی فلسفهی دانشگاه هاروارد بوده برای نوشتن کتاب دانشگاه را رها کرد و به یکی از محبوبترین و پرفروشترین نویسندگان کتابهای فلسفی به زبان ساده تبدیل شد.
او در شهر زوریخ از پدر و مادری زادهی بندر اسکندریه در مصر به دنیا آمد. پدرش ژیلبو بعد از به قدرت رسیدن جمال عبدالناصر به سوئیس مهاجرت کرد و همراه دوستاش موسسهی مالی جی. ای. ام را تاسیس کرد. آلن در مدرسهی دراگن تحصیل کرد. بهد در مدرسهی هارو در جنوب بریتانیا دبیرستان را تمام کرد. در دانشگاه کمبریج تاریخ خواند. دورهی کارشناسی ارشد را در مدرسهی فلسفهی کینز کالج لندن گذراند. در دانشگاه هاروارد در دوری دکترای فلسفهی فرانسه تحصیل میکرد که همه چیز را ول کرد تا نویسنده شود و عامهی مردم را با فلسفه آشتی دهد.
دوباتن معتقد است اضطرابهای درونی یکی از اصلیترین عوامل از بین رفتن آرامش ذهن است و اگر کنترل نشود مشکلات زیادی ایجاد خواهد کرد. به همین خاطر دست به کار شد و کتاب «آرامش» را نوشت. او در این اثر به اعماق وجود انسان رفته و دلایل بروز استرس، پرخاشگری، عصبانیت و اضطراب افراد را واکاوی کرده. نقش مسائل و مشکلات بیرونی مثل فشار کشندهی کار، تورم، بیکاری، گرانی، عدم امنیت شغلی و… را دیده و به این نتیجه رسیده که باید روشهای کنترل استرس و اضطراب و رسیدن به آرامش ذهن را به مردم آموخت.
دوباتن اعتقاد دارد بدترین تصمیمات زمانی گرفته میشوند که آرامش ذهن از بین رفته باشد. او در این اثر سه فصلی استدلالهای قشنگ و طنزآمیزی میکند تا مخاطبان بتوانند از خودشان در مقابل دلهره، اضطراب، وحشت و هراش محافظت کنند.
مدیر موسسهی مدرسهی زندگی بهره گرفتن از سنتهای شرقی و بودایی برای رسیدن به آرامش ذهن را مفید کاربردی میداند. او باور دارد اگر در شرایط ویژهای آرام بنشینیم و با کمک گرفتن از تکنیکهای خاص مراقبه کنیم و ذهن را از افکار مزاحم خالی کنیم، به خودآگاهی و آرامش ذهن خواهیم رسید.
در بخشی از کتاب «آرامش» یکی از کتابهای آرامش ذهن که با ترجمهی محمد کریمی توسط نشر کتابسرای تندیس منتشر شده، میخوانیم:
«یکباره هراس آغاز میشود: آن هنگام که دندانهایمان را مسواک میزنیم و از پشت دیوار اتاق هتل غیرمستقیم سروصدای مشاجرهی زوج اتاق کناری را میشنویم؛ آن هنگام که زوجی اخمو را پشت میز بغلی در رستوران میبینیم و البته آن هنگام که جنجال به روابطمان هجوم میآورد.»
منبع: دیجیکالا مگ