هم‌نشینی ماه کامل و درخشان‌ترین ستاره‌ها در آسمان هفته‌ی اول بهمن ۱۴۰۲
در هفته‌ی اول بهمن ۱۴۰۲ به جز نمایش جذاب شبانگاهی ماه و اجرام اعماق آسمان، اگر سحرخیز باشید می‌توانید هم‌نشینی بامدادی سیاره‌های سنگی منظومه‌ی شمسی یعنی عطارد، مریخ و ناهید را مشاهده کنید.
ماه در هفته‌ی اول بهمن ۱۴۰۲ کم‌کم کامل می‌شود و آسمان شب را در تسلط خود دارد. اما با وجود نور شدید آن، همچنان می‌توانید درخشان‌ترین اجرام آسمان از جمله ستاره‌ی شباهنگ را در کنار آن ببینید.
رویدادهای نجومی هفته‌ی اول بهمن ۱۴۰۲
شنبه ۳۰ دی
بامداد شنبه می‌توانید شاهد نزدیکی زهره، عطارد و ستاره‌ی قلب العقرب باشید. این هم‌نشینی روز بعد هم تا حدودی قابل مشاهده است. اوایل عصر امروز سمت راست ماه غول‌پیکر و درخشان، با فاصله‌ی حدود ۱.۳ درجه به دنبال خوشه‌ی تماشایی «پروین» (Pleiades) یا همان جرم «مسیه ۴۵» (M45) بگردید. یک دوربین دوچشمی به رصد بهتر آن در میان نور ماه کمک می‌کند. این مقارنه از ابتدای شب تا بامداد قابل مشاهده است.
با فاصله‌ی تقریبا یک مشت پایین سمت چپ ماه، می‌توانید ستاره‌ی نارنجی رنگ «دبران» (Aldabaran) را ببینید که در میان خوشه‌ی ستاره‌ای «قلائص» (Hyades) جای گرفته است.
این شب‌ها ستاره‌ی «شباهنگ» (Sirius) هم پایین‌تر از صورت فلکی «جبار» (Orion) سمت جنوب شرقی آسمان به زیبایی چشمک می‌زند. حدود ساعت ۲۰:۰۰ تا ۲۱:۰۰ بسته به موقعیت مکانی شما، این ستاره دقیقا زیر ستاره‌ی شاخص «ابط الجوزا» (Betelgeuse) در شانه‌ی شکارچی قرار می‌گیرد.
آسمان بامدادی ابتدای هفته اول بهمن ۱۴۰۲
یک‌شنبه ۱ بهمن
ماه که کم‌کم به نیمه نزدیک می‌شود، در ابتدای امشب درست بالای سر و میان دبران و ستاره‌ی «سروش» (Capella) می‌درخشد.
دوشنبه ۳ بهمن
قمر زمین امشب در یک منطقه‌ی پر ستاره از آسمان زمستان حضور خواهد داشت و برای دیدن آن کافی است در ابتدای شب رو به شرق آسمان بایستید. سمت چپ بالای ماه، می‌توانید ستاره‌ی سروش را مشاهده کنید و کمی دورتر سمت راست ماه، دبران با رنگ نارنجی خود می‌درخشد.
سمت چپ پایین ماه هم سرپیشین و سرپسین دو ستاره‌ی شاخص صورت فلکی دو پیکر حضور دارند و سمت راست آن ابط الجوزا جای گرفته است. بنابراین امشب می‌توانید مجموعه‌ای تماشایی از ستاره‌ها را در اطراف ماه رصد کنید.
سه‌شنبه ۴ بهمن
شکل واضح صورتواره‌ی صلیب شمالی بزرگ در صورت فلکی «قو» (Cygnus) که در بالای آن «دنب» (Deneb) قرار دارد، درست بعد از غروب سمت غرب و شمال غربی آسمان تقریبا به شکل قائم قرار گرفته است. یک ساعت بعد هم به افق می‌رسد و کم‌کم غروب می‌کند.
چهارشنبه ۵ بهمن
ساعت ۰۵:۴۵ صبح می‌توانید اجتماع سیاره‌ی زهره با سه جرم از اجرام مسیه را تماشا کنید که قطعا سوژه‌ی رصدی خوبی برای منجمان آماتور خواهد بود. این سیاره با سحابیه سه تکه (M30)، سحابی مرداب (M8) و خوشه‌ی ستاره‌ای M21 در یک میدان دید دو درجه‌ای قرار می‌گیرند که برای رصد آن‌ها به ابزار اپتیکی نیاز خواهید داشت.
در ابتدای شب هم با فاصله‌ی دو تا سه انگشت در طول بازوی کشیده (حدود ۲.۴ درجه)، به بالای ماه نگاه کنید تا بتوانید ستاره‌های سرپیشین و سرپسین را که به شکل عمودی بالای هم قرار گرفته‌اند ببینید.
پنج‌شنبه ۶ بهمن
ماه امشب بسیار تماشایی است. ماه کامل در ساعت ۲۱:۲۴ روی می‌دهد و علاوه بر این، قمر زمین در یک خط تقریبا مستقیم با ستاره‌های «شعرای شامی» (Procyon)، و شباهنگ یا «شعرای یمانی» قرار می‌گیرد.
هنوز ابتدای زمستان است، اما صورت فلکی بهاری «شیر» (Leo) با تاریکی هوا در سمت شرق آسمان بالا می‌آید. این صورت فلکی برای دو شب آینده میزبان ماه درخشان خواهد بود. ساعت ۲۳:۳۰ هم می‌توانید با استفاده از ابزار اپتیکی مقارنه‌ی ۳ درجه‌ای ماه و خوشه‌ی ستاره‌ای کندوی عسل (M44) را تماشا کنید.
آسمان شامگاهی پایانه هفته اول بهمن ۱۴۰۲
جمعه ۷ بهمن
به محض تاریک شدن کامل هوا، می‌توانید مثلث زمستانی را در جنوب شرقی آسمان ببینید. شباهنگ درخشان‌ترین و کم‌ارتفاع‌ترین ستاره‌ی آن است. ابط الجوزا در بالای شباهنگ با فاصله‌ی دو مشت حضور دارد و سمت چپ در نقطه‌ی میانی آن‌ها هم می‌توانید شعرای شامی را تماشا کنید.
اگر چشمان تیزبینی داشته باشید یا با استفاده از یک ابزار رصدی می‌توانید رنگ آن‌ها را هم به خوب از هم تفکیک کنید. شباهنگ از نوع طیفی A0 به رنگ سفید سرد، ابط الجوزا از رده‌ی طیفی M2 به رنگ زرد مایل به نارنجی و شعرای شامی از رده‌ی طیفی F5 سفید مایل به زرد کم رنگ است.
و با بیدار ماندن تا بامداد روز شنبه اگر افق بازی در اختیار داشته باشید، می‌توانید هم‌نشینی عطارد و مریخ کم‌نور را پیش از روشن شدن هوا در بالای افق جنوب شرقی ببینید.
آسمان بامدادی پایان هفته اول بهمن ۱۴۰۲
وضعیت سیارات در هفته‌ی اول بهمن ۱۴۰۲
عطارد با قدر ۰.۲- این هفته در سپیده‌دم ۱۱ تا ۱۲ درجه پایین سمت چپ سیاره‌ی درخشان زهره حضور خواهد داشت. بازه‌ی زمانی میان طلوع عطارد و طلوع خورشید هر روز کمتر می‌شود بنابراین فرصت رصد صبحگاهی فعلی آن را از دست ندهید. این سیاره همچنین در پایان هفته یک مقارنه‌ی دیدنی با مریخ دارد.
زهره با قدر ۴.۰- هنگام سحر در جنوب شرقی آسمان می‌درخشد و البته هر هفته از ارتفاع آن کاسته می‌شود. در صبح ۱ بهمن، با فاصله‌ی حدود ۱۹ درجه سمت راست بالای سیاره‌ی ناهید به دنبال قلب العقرب به رنگ قرمز-نارنجی باشید. این دو جرم یک هفته‌ی بعد، ۲۷ درجه از هم فاصله خواهند داشت.
مریخ با قدر ۱.۳ در اواخر این هفته هرچند موقعیت رصدی دشواری خواهد داشت اما اگر سحرخیز باید می‌توانید آن را در افق در نزدیکی عطارد مشاهده کنید. این دو جرم در صبح روز ۷ دی فقط حدود نیم درجه از هم فاصله دارند.
مشتری با قدر ۲.۴- در صورت فلکی حمل حضور دارد و از هنگام غروب در جنوب آسمان با ارتفاع زیادی رخ‌نمایی می‌کند. سپس به سمت جنوب غربی پایین می‌رود و حوالی نیمه شب تا ساعت ۱ بامداد غروب می‌کند. در یک نمای تلسکوپی به خوبی می‌توانید قرص مشتری را به همراه قمرهای گالیله‌ای آن مشاهده کنید.
زحل با قدر ۱.۰ در صورت فلکی دلو قرار دارد و هنگام غروب و پس از آن، سمت غرب و جنوب غربی آسمان به تدریج از ارتفاعش کاسته می‌شود تا در نهایت حدود ساعت ۱۹:۰۰ تا ۲۰:۰۰ غروب کند.
اورانوس با قدر ۵.۷ در صورت فلکی حمل قرار دارد و در اوایل شب در تاریکی ۱۲ درجه شرقی مشتری پنهان می‌شود. با کمک یک تلسکوپ با قدرت بالا می‌توانید این سیاره را به صورت یک توپ کوچک اما به قطر ۳.۸ ثانیه‌ی قوسی رصد کنید.
نپتون هم به صورت کم‌نورتر با قدر ۷.۹ پس از تاریک شدن هوا، در ۲۱ درجه‌ی شرقی زحل حضور دارد و رصد آن فقط با استفاده از ابزار نجومی ممکن است.
عکس کاور: ماه کامل در زمستان (Credit: Misha Kaminsky/Getty Images)
منابع: Sky and Telescope, مجله نجوم
