جلوه‌گری صورت‌های فلکی زمستانی در آسمان شب هفته‌ی دوم بهمن ۱۴۰۲
در آسمان هفته‌ی دوم بهمن ۱۴۰۲ ماه رو به کاهش فاز است و فرصت مناسبی برای رصد صورت‌های فلکی زمستانی فراهم می‌شود.
هفته‌ی دوم بهمن ۱۴۰۲ چند روزی از ماه کامل سپری شده و با کمتر شدن نور شبانگاهی، می‌توان صورت‌های فلکی و صورتواره‌های آسمان زمستان، از جمله شش ضلعی زمستانی را به خوبی رصد کرد.
رویدادهای نجومی هفته‌ی دوم بهمن ۱۴۰۲
شنبه ۷ بهمن
ساعت ۱۰:۴۸ سیاره‌ی مشتری در تربیع شرقی قرار می‌گیرد و زمان مناسبی برای رصد آن از ابتدای شب تا نیمه شب خواهد بود. ساعت ۱۳:۳۰ هم سیاره‌ی اورانوس در اقامت دوم قرار می‌گیرد و حرکت بازگشتی آن پایان می‌یابد. این رویداد اما قابل رؤیت نخواهد بود.
ماه، که تنها دو روز از کامل شدن آن می‌گذرد، اندکی پس از پایان گرگ و میش غروب، طلوع می‌کند. وقتی که ارتفاع گرفت، می‌توانید ستاره‌ی قلب الاسد را سمت راست بالا ستاره‌ی گاما اسد را کمی دورتر در سمت چپ بالای آن ببینید. این دو ستاره درخشان‌ترین ستاره‌های طرح داس صورت فلکی «شیر» (اسد) هستند. این منظره تا سحرگاه قابل تماشاست و در اوج خود فاصله‌ی ماه و قلب الاسد به ۳.۲ درجه می‌رسد.
آسمان صبحگاهی ابتدای هفته دوم بهمن ۱۴۰۲
یک‌شنبه ۸ بهمن
ساعت ۰۶:۲۰ دو سیاره‌ی عطارد و مریخ با جدایی زاویه‌ای تنها ۰.۴ درجه مقارنه خواهند داشت که برای رصد آن تنها از ۰۶:۱۵ تا ۰۶:۴۵ فرصت دارید.
پس از غروب خورشید، بزرگ‌ترین الگوی ستاره‌ای یا صورتواره‌ی شناخته شده، شش ضلعی زمستانی است که غروب‌های زمستانی سمت شرق و جنوب آسمان را پر می‌کند.
برای تماشای کامل آن با ستاره‌ی درخشان «شباهنگ» (Sirius) در پایین آن شروع کنید. سپس از آنجا در جهت عقربه‌های ساعت حرکت کنید، از میان «شعرای شامی» (Procyon)، «سرپسین» (Pollux) و «سرپیشین» (Castor)، «منکب ذی‌العنان» (Menkalinan) و «سروش» (Capella) در بالا بگذرید و سپس به سمت پایین نگاه کنید تا «دبران» (Aldebaran) و «پای شکارچی» (Rigel) را شکار کنید و سپس دوباره به شباهنگ برسید.
این شش ضلعی تا حدودی باز دیده می‌شود اما اگر خطی را از وسط آن از سروش به سمت شباهنگ بکشید، نسبت به این محور طولانی تقریبا متقارن است.
دوشنبه ۹ بهمن
ساعت ۱۱:۴۴ ماه با فاصله‌ی ۴۰۶ هزار کیلومتر در اوج مداری خود قرار می‌گیرد.
پس از تاریکی هوا، صورت فلکی بزرگ پگاسوس (اسب بزرگ) در سمت غرب آسمان پایین می‌رود و این سمت از آسمان را در اختیار خود می‌گیرد. در همین هنگام، صورت فلکی شناخته شده‌ی «دب اکبر» در شمال و شمال شرقی بالا می‌رود و به آسانی تشخیص داده می‌شود.
سه‌شنبه ۱۰ بهمن
صورت فلکی «شکارچی» (جبار) درست پس از تاریک شدن هوا در جنوب شرقی آسمان با ارتفاع زیاد دیده می‌شود. سمت چپ آن هم صورت فلکی «دو پیکر» (Gemini) قرار گرفته است که ستاره‌های سرپسین و سرپیشین از آن به وضوح دیده می‌شوند.
پایین‌تر از آن‌ها شعرای شامل جای گرفته است و کمی بالاتر از آن با فاصله‌ی ۴ درجه می‌توانید «غمیصا» (Gomeisa) را در صورت فلکی سگ کوچک ببینید که به پشت گردن آن اشاره دارد. دو ستاره‌ی کم‌نورتر هم درست بالای سر و نوک بینی صورت فلکی سگ کوچک جای گرفته‌اند. با توجه به اینکه قدر آن‌ها به ترتیب ۴ و ۵ است، برای دیدنشان به ویژه در شهرها به دوربین دوچشمی نیاز خواهید داشت.
چهارشنبه ۱۱ بهمن
آیا تا کنون رنگ‌های ابط الجوزا و دبران را به دقت بررسی کرده‌اید؟ آیا می‌توانید تفاوت رنگ آن‌ها را تشخیص دهید؟ دبران ستاره‌ای از نوع طیفی K5 III، است و اغلب به عنوان یک غول نارنجی در نظر گرفته می‌شود، در حالی که ابط الجوزا از رده‌ی طیفی M1-M2 Ia است و باید آن را یک اَبَرغول سرخ دانست. در واقع دمای آن‌ها کمی متفاوت و به ترتیب ۳۹۰۰ کلوین و ۳۶۰۰ کلوین است.
ابط الجوزا روشن‌تر است و در چشم انسان به طور کاذب سفیدتر از آنچه هست به نظر می‌رسد. می‌توانید با کمی تغییر فوکوس چشم، رنگ‌های ستاره‌های درخشان را بهتر تشخیص دهید.
آسمان شامگاهی پایان هفته دوم بهمن ۱۴۰۲
پنج‌شنبه ۱۲ بهمن
در ساعات اولیه‌ی صبح پنج‌شنبه، سمت جنوب شرقی آسمان می‌توانید ماه در حال کاهش فاز را ببینید. در نزدیکی آن هم «سماک اعزل» (Spica) که بیشتر به عنوان ستاره‌ای بهاری در نظر گرفته می‌شود، جای گرفته است. حدود ساعت ۰۵:۳۷ این مقارنه با فاصله‌ی ۳.۳ درجه به اوج خود می‌رسد.
صورت فلکی جبار اکنون هنگام شب در جنوب و جنوب شرقی آسمان با ارتفاع زیادی قرار دارد و کوچک‌تر از آن چیزی به نظر می‌رسد که در اوایل زمستان دیده می‌شد. این اثر «توهم ماه» است که باعث می‌شود نه فقط ماه، بلکه صورت های فلکی هم زمانی که در ارتفاع پایینی قرار دارند، بزرگ‌تر به نظر برسند.
در زیر پای جبار و سمت راست شباهنگ، اکنون صورت فلکی «خرگوش» (Lepus) قرار گرفته است و مانند صورت فلکی سگ بزرگ، با اتصال نقاطش واقعا شبیه چیزی است که باید باشد: یک خرگوش خمیده در حالی که بینی‌اش به سمت راست پایین، گوش‌هایش به سمت رجل الجبار (پای روشن‌تر صورت فلکی شکارچی) و بدنش به سمت چپ جمع شده است. درخشان ترین دو ستاره‌ی آن، پشت و جلوی گردن او را تشکیل می‌دهند.
جمعه ۱۳ بهمن
در بامداد آدینه ساعت ۰۳:۳۸ تربیع آخر ماه روی می‌دهد.
حدود سه ماه از مقابله‌ی سیاره‌ی مشتری گذشته است، بنابراین دوباره در برابر پس‌زمینه‌ی ستارگان، به سمت شرق حرکت می‌کند. برای درک بهتر این حرکت، پس از تاریک شدن کامل هوا، به خط منحنی مشتری با ستاره‌های «آلفا حمل» و «آلفا مثلث» در سمت راست بالای آن توجه کنید.
این خط حدود یک ماه پیش تقریبا مستقیم بود. با پیش‌روی زمستان و ادامه‌ی مسیر مشتری به سمت شرق، در پس‌زمینه‌ی ستارگان این خط را زیر نظر داشته باشید. خواهید دید که بیشتر هم خم می‌شود.
آسمان پایان هفته دوم بهمن ۱۴۰۲
وضعیت سیاره‌ها در هفته‌ی دوم بهمن ۱۴۰۲
عطارد در درخشش طلوع خورشید حضور دارد و رصد آن بسیار دشوار است.
زهره با قدر ۴.۰- در هنگام سحر در جنوب شرقی آسمان با ارتفاع کمی می‌درخشد.
مریخ هم با قدر +۱.۳ هنوز در درخشش طلوع خورشید جای دارد و رصد آن سخت خواهد بود.
مشتری با قدر ۲.۴- در صورت فلکی حمل جای دارد و می‌توانید حرکت آن را از جنوب و جنوب غربی آسمان با ارتفاع زیاد به سمت غرب در حوالی نیمه شب دنبال کنید. در یک تلسکوپ، مشتری به عرض تنها ۴۰ یا ۳۹ ثانیه‌ی قوسی دیده خواهد شد.
زحل با قدر ۱.۰ در صورت فلکی دلو جای گرفته و هنگام غروب در غرب و جنوب غربی آسمان دیده می‌شود.
اورانوس با قدر ۵.۷ در صورت فلکی حمل حضور دارد و ۱۲ درجه بالا سمت چپ مشتری باید به دنبال آن باشید.
نپتون هم با قدر ۷.۹، درست پس از تاریک شدن هوا در غرب و جنوب غربی آسمان و در نزدیکی زحل با ارتفاع کم حضور خواهد داشت.
عکس کاور: شش ضلعی زمستانی (Credit: Petr Horálek)
منابع: Sky and Telescope, مجله نجوم
