ملاقات هلال ماه با ارباب حلقه‌های منظومه‌ی شمسی در آسمان شب هفته چهارم بهمن ۱۴۰۲
در هفته‌ی چهارم بهمن ۱۴۰۲ ماه نو شکل می‌گیرد و هلال تماشایی قمر زمین، در کنار سیاره‌های منظومه‌ی شمسی از جمله زحل، مناظری دیدنی در آسمان شب می‌آفریند.
هلال ماه در هفته‌ی چهارم بهمن ۱۴۰۲ تماشایی است و هم‌نشینی زیبایی با اجرام دیگر در آسمان از جمله زحل، ارباب حلقه‌های منظومه‌ی شمسی خواهد داشت. جبار، شکارچی افسانه‌ای آسمان، در جنوب به اوج خود می‌رسد و دب اکبر و ذات‌الکرسی در شمال آسمان در حالی خودنمایی می‌کنند که گویی نگهبانان شب هستند.
رویدادهای نجومی هفته چهارم بهمن ۱۴۰۲
شنبه ۲۱ بهمن
ماه نو بامداد شنبه ساعت ۰۲:۲۹ به وقت تهران، روی داده است. عصرگاه در ساعت ۱۷:۵۹ هم هلال نو با ابزار اپتیکی و توسط رصدگران دقیق قابل مشاهده است.
دیگر علاقه‌مندان هم شامگاه می‌توانند با استفاده از دوربین دوچشمی خوشه‌ی باز ستاره‌ای M41 از قدر ۵ را در ۴ درجه‌ای جنوب شباهنگ مشاهده کنند. پس از آن هم اگر به ۱۰ درجه‌ای شمال و شمال شرقی شباهنگ بنگرید، می‌توانید M50 را با قدر ۶ تشخیص دهید. M50 حدود ۲۹۰۰ سال نوری و M41 حدود ۲۳۰۰ سال نوری از ما فاصله دارد.
یکشنبه ۲۲ بهمن
ساعت ۱۲:۱۸ ظهر حقیقی حداکثری به وقت تهران روی می‌دهد که در این هنگام اختلاف زمان خورشید حقیقی با خورشید متوسط در معادله‌ی تعدیل زمان به حداکثر مثبت بعد از ۱۲:۰۰ می‌رسد.
آسمان شامگاه هم میزبان پدیده‌ی جالب توجهی است. آیا تا کنون یک کوتوله‌ی سرخ دیده‌اید؟ این اجرام، رایج‌ترین انواع ستارگان در فضا هستند، اما ذاتا به قدری کم‌نور هستند که در تاریک‌ترین شب‌ها هم هیچ یک از ۶ هزار ستاره‌ای که با چشم غیر مسلح قابل مشاهده‌اند، نیستند.
اما یکی از نزدیک‌ترین و درخشان‌ترین کوتوله‌های قرمز درست در ۳ درجه‌ای غرب ستاره‌ی «شعرای شامی» قرار دارد که سمت چپ «ابط الجوزا» (Betelgeuse) حضور دارد. این «ستاره‌ی لویتن» (Luyten’s Star) است که با نام GJ 273 هم شناخته می شود و با قدر ۹.۹ توسط بسیاری از تلسکوپ‌ها قابل مشاهده است.
در مقایسه با ابط الجوزا با ۶۵۰ سال نوری فاصله، این ستاره تنها با ۱۲.۳ سال نوری، نسبتا نزدیک است. بدین ترتیب حتی حرکت آن در پس‌زمینه‌ی ستارگان آسمان هم محسوس است و یک کاربر دقیق تلسکوپ، احتمالا بتواند حرکت آن را طی ۳ سال تشخیص دهد.
ساعت ۱۸:۲۸ هم می‌توانید هلال ماه را با فاصله‌ی ۷.۴ درجه در کنار سیاره‌ی زحل مشاهده کنید. هلال قمر زمین، که ساعت ۲۲:۱۹ هم با فاصله‌ی ۳۵۸ هزار کیلومتری به حضیض مداری خود می‌رسد.
آسمان شامگاهی میانه‌ی هفته‌ی چهارم بهمن ۱۴۰۲
دوشنبه ۲۳ بهمن
صورت فلکی جبار (Orion) در حدود ساعت ۸ شب در جنوب آسمان به بالاترین ارتفاع خود می‌رسد. پایین‌تر از آن و سمت راست شباهنگ (Sirius) صورت فلکی «خرگوش» (Lepus) پنهان شده است.
دو ستاره‌ی درخشان آن، یعنی آلفا خرگوش (α Leporis) و بتا خرگوش (β Leporis) با قدر ۳، به ترتیب پشت و جلوی گردن خرگوش را تشکیل می‌دهند.
سه‌شنبه ۲۴ بهمن
تا ساعت ۹ شب و کمی پس از آن، صورت فلکی «دب اکبر» روی دسته‌ی خود سمت شمال شرقی آسمان جای می‌گیرد. در شمال غربی اما می‌توانید صورت فلکی «ذات‌الکرسی» (Cassiopeia) را ببینید که در همان ارتفاع قرار دارد و ستاره‌ی قطبی هم بین آن‌ها جای گرفته است.
چهارشنبه ۲۵ بهمن
برای رصدگران آسمان، عصر امروز ماه و مشتری به فاصله‌ی نزدیکی از هم می‌رسند. درخشان‌ترین اجرامی که شامگاه می‌توانید در آسمان مشاهده کنید. برای دیدن آن‌ها در حالی که ارتفاعشان کاهش می‌یابد، به سمت غرب آسمان نگاه کنید.
پنجشنبه ۲۶ بهمن
ماه، خوشه‌ی پروین و دبران امروز عصر یک مثلث مسطح بزرگ را تشکیل می‌دهند و منظره‌ای تماشایی می‌آفرینند. ساعت ۱۸:۳۰ هم می‌توانید شاهد اوج هم‌نشینی ماه و مشتری با فاصله‌ی ۵.۳ درجه باشید که از ابتدای شب تا حدود ۲۳:۰۰ قابل مشاهده است.
جمعه ۲۷ بهمن
تربیع اول ماه امشب در ساعت ۱۸:۳۱ روی می‌دهد و پایین سمت راست آن با فاصله‌ی حدود ۲ یا ۳ درجه، همچنان می‌توانید خوشه‌ی پروین را مشاهده کنید. این مقارنه با خوشه‌ی پروین (M45) ساعت ۲۲:۳۰ به اوج خود می‌رسد.
وضعیت سیارات در هفته چهارم بهمن ۱۴۰۲
عطارد در ژرفای طلوع خورشید از دید ناظر زمینی پنهان است.
زهره با قدر ۳.۹- هنگام سحر در جنوب شرقی آسمان با ارتفاع کم می‌درخشد و هر روز هم پایین‌تر می‌رود.
مریخ با قدر ۱.۳+ هنوز به اندازه‌ی کافی ارتفاع نگرفته است و رصد آن در نور طلوع خورشید دشوار است.
مشتری با قدر ۲.۳- در صورت فلکی حمل جای دارد و برای رصد آن به سادگی می‌توانید هنگام غروب، سمت غرب و جنوب غربی آسمان را نگاه کنید. این غول گازی منظومه‌ی شمسی ساعت ۱۱ غرول خواهد کرد.
زحل با قدر ۱.۰ در حال پنهان شدن در غروب خورشید است.
اورانوس با قدر ۵.۷ در صورت فلکی حمل حضور دارد و برای دیدن آن باید با استفاده از ابزار رصدی حدود ۱۱ درجه سمت چپ بالای مشتری را نظاره کنید. در یک تلسکوپ با قدرت بالا، اورانوس به صورت یک توپ کوچک اما کاملا غیرستاره‌ای به قطر ۳.۷ ثانیه‌ی قوسی دیده خواهد شد.
نپتون هم که برای رصد آن به تلسکوپ نیاز است، سمت غرب آسمان به صورت یک جرم غیرستاره‌ای با قدر ۷.۹ به چشم می‌آید.
عکس کاور: هم‌نشینی ماه و زحل در افق آسمان زمستانی (Credit: Miguel Claro)
منابع: Sky and Telescope, مجله نجوم
