مرگ کنسول‌های بازی؛ هر نسل چطور با بازیکنان خداحافظی کرد؟
نینتندو (Nintendo) در سال ۲۰۲۵ با معرفی کنسول نینتندو سوییچ ۲ و کنار گذاشتن تدریجی نینتندو سوییچ قبلی، به پایان یک دوران نزدیک می‌شود. البته این تغییر تمرکز به کنسول جدید، یک شبه اتفاق نمی‌افتد و اصولا در زمان گذار به نسل جدید، شرکت‌های سازنده‌ی کنسول‌ها به ندرت به صورت ناگهانی عمل می‌کنند. نسل اول سوییچ برای نینتندو دوره‌ای بسیار موفق بود و با فروش بیش از ۱۵۰ میلیون دستگاه در سراسر جهان، این کنسول به پرفروش‌ترین کنسول خانگی تاریخ نینتندو و دومین کنسول پرفروش تاریخ پس از پلی‌استیشن ۲ تبدیل شد.
نینتندو با داشتن چنین پایگاه کاربری گسترده‌ای، باید با دقت زیادی کنسول سوییچ را از چرخه‌ی پشتیبانی خود خارج کرده و همزمان توجهی مخاطبان را به برند کلی خود حفظ کند. این موضوع ما را به یاد گذشته می‌اندازد و باعث می‌شود درباره‌ی اینکه کنسول‌های خانگی مهم دیگر چطور دوره‌ی خود را به پایان رساندند، حسی از نوستالژی پیدا کنیم. در اینجا به چگونگی پایان عمر هر یک از کنسول‌های مهم چند دهه‌ی اخیر نگاهی خواهیم داشت.
نینتندو اینترتینمنت سیستم (Nintendo Entertainment System)
کنسول NES نه تنها صنعت بازی‌های ویدیویی را پس از سقوط شدید آن در سال ۱۹۸۳ در آمریکای شمالی دوباره زنده کرد، بلکه تا اوایل دهه‌ی ۹۰ کاملاً بر آن سلطه داشت. تا سال ۱۹۹۰، NES همراه با نسخه‌ی ژاپنی‌اش یعنی فامیکام (Famicom) پرفروش‌ترین کنسول زمان خود بود، به طوری که در خانه‌های آمریکایی تعداد بیشتری از NES وجود داشت تا رایانه‌های شخصی. به همین دلیل، پشتیبانی نینتندو از NES مدت‌ها پس از عرضه‌ی سوپر نینتندو (Super Nintendo) ادامه داشت و حتی تولید فامیکام برای بازار داخلی ژاپن تا سپتامبر ۲۰۰۳ ادامه یافت.
این کنسول که متعلق به نسل سوم کنسول‌های بازی است، رقیب اصلی مستر سیستم شرکت سگا (Sega) به شمار می‌رفت. طراحی NES بر عهده‌ی ماسایوکی اوئه‌مورا (Masayuki Uemura) بود. رئیس نینتندو، هیروشی یامائوچی (Hiroshi Yamauchi)، خواهان کنسولی ساده و ارزان‌قیمت بود که بتواند بازی‌های آرکید را از طریق کارتریج اجرا کند. طراحی کنترلر این کنسول از سخت‌افزار دستی Game & Watch نینتندو الهام گرفته شده بود. مدل غربی NES به گونه‌ای طراحی شد که ظاهری شبیه دستگاه‌های پخش نوار ویدیو داشته باشد. نینتندو لوازم جانبی مختلفی برای این کنسول عرضه کرد، از جمله NES Zapper که یک تفنگ نوری برای بازی‌های تیراندازی بود و همچنین ربات اسباب‌بازی R.O.B که در نوع خود جالب بود.
کنسول NES شامل بازی‌های تاثیرگذار زیادی است از جمله برادران سوپر ماریو (Super Mario Bros. 1985)، افسانه‌ی زلدا (The Legend of Zelda 1986)، متروید (Metroid 1986) و مگا من (Mega Man 1987) که هرکدام امروزه به مجموعه‌های بزرگ و مشهوری تبدیل شده‌اند. بسیاری از بازی‌هایی که در سال‌های پایانی برای NES منتشر شدند، نسخه‌های ساده‌تر شده‌ای از بازی‌های سوپر نینتندو بودند که به لحاظ فنی بسیار فشرده‌تر طراحی شده بودند. از جمله این بازی‌ها می‌توان به نسخه‌ی NES بازی‌هایی مثل Mario’s Time Machine ،Teenage Mutant Ninja Turtles: Tournament Fighters و Wario’s Woods اشاره کرد که همگی در سال ۱۹۹۴ عرضه شدند؛ بازی آخر، یعنی Wario’s Woods، آخرین اثری بود که برای این کنسول در آمریکای شمالی منتشر شد. اکنون، پس از گذشت بیش از ۳۰ سال، دوران NES همچنان یکی از ماندگارترین و موفق‌ترین نسل‌ها در تاریخ کنسول‌های بازی به شمار می‌رود.
سگا جنسیس (Sega Genesis) / مگا درایو (Mega Drive)
کنسول سگا جنسیس که در خارج از ایالات متحده با نام مگا درایو شناخته می‌شود، دستگاهی نسل چهارمی با پردازش ۱۶ بیتی بود که به شرکت سگا جایگاهی مهم در بازار آمریکای شمالی بخشید. در ژاپن، مگا درایو که در 1988 عرضه شد، نتوانست در برابر دو رقیب اصلی‌اش، سوپر نینتندو و پی‌سی انجین شرکت ان‌ای‌سی (NEC)، عملکرد موفقی داشته باشد، اما در آمریکای شمالی، برزیل، استرالیا و اروپا موفقیت قابل توجهی کسب کرد. از عوامل موفقیت آن می‌توان به پورت‌های متعددی از بازی‌های آرکید، محبوبیت سری بازی‌های سونیک خارپشته (Sonic the Hedgehog)، چندین سری ورزشی پرطرفدار و بازاریابی جسورانه‌ای که آن را به‌عنوان کنسولی باحال برای نوجوانان معرفی می‌کرد، اشاره کرد. عرضه‌ی سوپر نینتندو در سال ۱۹۹۱ در آمریکای شمالی باعث آغاز رقابت شدیدی برای سهم بازار در ایالات متحده و اروپا شد که از آن با عنوان «جنگ کنسول‌ها» یاد می‌شود. این رقابت موجب جلب توجهی عمومی به صنعت بازی‌های ویدیویی شد و برخی از بازی‌های جنسیس تحت بررسی‌های حقوقی در زمینه‌هایی مانند خشونت در بازی‌های ویدیویی قرار گرفتند.
جنجال‌های پیرامون بازی‌های خشنی چون نایت ترپ (Night Trap) و مورتال کامبت (Mortal Kombat) باعث شد تا سگا شورای رتبه‌بندی بازی‌های ویدیویی (Videogame Rating Council) را ایجاد کند که پیش‌درآمدی بر سازمان رتبه‌بندی نرم‌افزارهای سرگرمی یا ای‌اس‌آربی بود. برای بدست آوردن برتری فنی نسبت به رقبا، سگا شروع به تولید لوازم جانبی برای جنسیس کرد که مهم‌ترین آن‌ها سگا سی‌دی (Sega CD) در سال ۱۹۹۱ و سگا ۳۲ایکس (Sega 32X) در سال ۱۹۹۴ بودند که هرکدام شامل لیستی از بازی‌های مختص به خود می‌شدند. با وجود اینکه سگا به تولید بازی برای نسخه‌ی اصلی جنسیس ادامه می‌داد، ۳۲ایکس را به عنوان یک راه‌حل موقت در نظر گرفته بود تا زمان عرضه‌ی کنسول سگا ساترن (Sega Saturn) در سال ۱۹۹۴ در ژاپن و ۱۹۹۵ در ایالات متحده فرا برسد.
اما متأسفانه برای سگا، گیمرهای آگاه از قبل می‌دانستند که کنسول ساترن در راه است. بنابراین، با در نظر گرفتن قیمت بالای لوازم جانبی ۳۲ایکس، بیشتر آن‌ها از خرید آن صرف نظر کردند. این باعث شد که بازی‌های ۳۲ایکس که در ماه‌های پایانی عمر جنسیس عرضه شدند و شامل بازی‌های سه‌بعدی ابتدایی سگا مانند Virtua Fighter و Star Wars Trilogy Arcade می‌شدند، تا حد زیادی نادیده گرفته شوند. آخرین بازی عرضه شده برای ۳۲ایکس، بازی The Amazing Spider-Man: Web of Fire در سال ۱۹۹۶ بود و بازی NHL 98 در سال ۱۹۹۷ نیز پایان آرامی را برای جنسیس رقم زد.
سوپر نینتندو (Super Nintendo)
کنسول ۱۶ بیتی سوپر نینتندو بار دیگر جایگاه نینتندو را به‌عنوان پیشتاز صنعت بازی‌های ویدیویی در سراسر جهان تثبیت کرد؛ حتی در حالی که با رقابت شدید شرکت‌هایی مانند سگا و سونی (Sony) روبه‌رو بود. با وجود نزدیک شدن به زمان عرضه‌ی نینتندو ۶۴ در سال ۱۹۹۶، نینتندو همچنان از کنسول سوپر نینتندو در سال‌های پایانی‌اش پشتیبانی می‌کرد. در واقع، برخی از محبوب‌ترین بازی‌های این کنسول در سال‌های ۱۹۹۶ و ۱۹۹۷ منتشر شدند و این کنسول را با خاطره‌ای خوش به پایان رساندند؛ پایانی که جایگاه برجسته‌ی آن را در تاریخ بازی‌های ویدیویی تثبیت کرد.
سوپر ان‌ای‌اس دومین کنسول خانگی نینتندو پس از NES بود. این کنسول در مقایسه با سیستم‌های دیگر در آن زمان مانند سگا جنسیس، قابلیت‌های پیشرفته‌تری در زمینهd گرافیک و صدا معرفی کرد. طراحی آن به گونه‌ای بود که امکان توسعه تراشه‌های تقویتی مختلف را درون کارتریج‌های بازی فراهم می‌کرد تا بتواند در رقابت با نسل بعدی کنسول‌ها باقی بماند. این کنسول در سال ۱۹۹۰ در ژاپن، ۱۹۹۱ در آمریکای شمالیو ۱۹۹۲ در اروپا در دسترس قرار گرفت.
در میان بازی‌های به‌یادماندنی که در آخرین سال‌ها برای این کنسول عرضه شدند می‌توان به بازی‌های هاروست مون (Harvest Moon)، سوپر ماریو آرپی‌جی (Super Mario RPG)، دانکی کانتری 3 (Donkey Country 3) و The Lost Vikings 2 اشاره کرد. آخرین بازی دارای مجوز رسمی که برای این کنسول منتشر شد، نسخه‌ی پورت‌شده‌ی بازی Frogger در سال ۱۹۹۸ بود که تقریباً به عنوان یک محصول فرعی و کم‌اهمیت برای این کنسول عرضه شد. از نظر نحوه‌ی پایان یک نسل، سوپر نینتندو نیز مانند NES، پایانی بسیار خوب برای دوران موفق خود رقم زد.
سگا ساترن (Sega Saturn)
بین موفقیت اولیه‌ی کنسول جنسیس و بازنگری تحسین‌آمیز کنسول دریم‌کست، کنسول سگا ساترن که در نوامبر ۱۹۹۴ در ژاپن و سال بعد از آن در آمریکا و اروپا منتشر شد، چیزی شبیه به کودک میانی فراموش‌شده باقی مانده است. این موضوع تا حد زیادی به دلیل نحوه‌ی ضعیف عرضه‌ی این کنسول در بازار آمریکای شمالی توسط شرکت سگا بود؛ از اعلام ناگهانی عرضه که توسعه‌دهندگان خارج از ژاپن را غافلگیر کرد تا قیمت نامناسبی که در مقایسه با پلی‌استیشن 1 رقابتی نبود و همچنین تصمیم شرکت سگا آمریکا برای بومی‌سازی نکردن صدها بازی ساخته شده توسط توسعه‌دهندگان ژاپنی، همگی دست به دست هم دادند تا ساترن تنها چهار سال دوام آورد، زیرا سگا برای جایگزینی آن با دریم‌کست عجله داشت.
این تصمیم شتاب‌زده عملا باعث تضعیف جایگاه ساترن در سال پایانی عمرش شد چرا که اخبار مربوط به توسعه‌ی دریم‌کست در حالی به بیرون درز پیدا کرد که سگا هنوز ظاهرا از ساترن پشتیبانی می‌کرد. در نتیجه فروش کنسول و بازی‌ها در آمریکای شمالی به شدت افت کرد و در تمام سال ۱۹۹۸ تنها هفت بازی برای ساترن در این منطقه عرضه شد که آخرین آن‌ها نسخه‌ی بومی شده‌ی بازی Magic Knight Rayearth بود. با توجه به موفقیت بیشتر ساترن در ژاپن نسبت به بازارهای خارج از آن، سگا پس از عرضه‌ی دریم‌کست در نوامبر ۱۹۹۸، همچنان به وسیله‌ی برخی آثار ترد پارتی از ساترن پشتیبانی می‌کرد و آخرین بازی منتشر شده برای این کنسول در ژاپن بازی Final Fight Revenge ساخته‌ی کپکام (Capcom) در سال ۲۰۰۰ بود.
در نهایت این کنسول در سال ۱۹۹۸ از چرخه‌ی تولید در آمریکا خارج شد و به طور کلی یک شکست تجاری محسوب می‌شود. یکی از عواملی که در این شکست تأثیرگذار بود، لغو بازی سونیک اکستریم (Sonic X-treme) بود؛ اثری که قرار بود اولین بازی سه‌بعدی از مجموعه‌ی محبوب سونیک باشد. در مجموع، ۹.۲۶ میلیون دستگاه سگا ساترن در سراسر جهان به فروش رفت که بیشتر آن‌ها در ژاپن بود.
پلی‌استیشن (PlayStation)
پلی‌استیشن که بعدها با نام‌های PSX و سپس PS1 شناخته شد، آغاز موفقیت‌آمیز شرکت سونی در صنعت کنسول‌های خانگی در سال ۱۹۹۴ بود. استفاده از دیسک‌های فشرده به جای کارتریج‌های گران‌قیمت و پشتیبانی گسترده‌ی توسعه‌دهندگان ترد پارتی باعث شد تا پلی‌استیشن به پرفروش‌ترین کنسول نسل خود و در زمان خود به پرفروش‌ترین کنسول در کل تاریخ تبدیل شود. فروش پلی‌استیشن حتی در نسل بعدی نیز ادامه یافت و تا مدت‌ها پس از عرضه‌ی جانشینش یعنی پلی‌استیشن ۲ در سال ۲۰۰۱ نیز محبوب باقی ماند.
سونی پس از شکست همکاری با نینتندو در پروژه‌ای برای ساخت یک سی‌دی رام برای کنسول سوپر نینتندو در اوایل دهه‌ی ۹۰ میلادی، توسعه‌ی پلی‌استیشن را آغاز کرد. طراحی اصلی این کنسول توسط کن کوتاراگی (Ken Kutaragi) و سونی انجام شد، در حالی که بخشی از توسعه نیز به شرکت‌هایی در بریتانیا واگذار شده بود. در طراحی این کنسول تاکید ویژه‌ای بر گرافیک‌های سه‌بعدی چندضلعی شده بود. تولید بازی برای پلی‌استیشن به گونه‌ای طراحی شده بود که روندی ساده و در دسترس برای توسعه‌دهندگان داشته باشد تا بتواند حمایت بسیاری از استودیوهای مستقل را جلب کند. از بازی‌های تحسین‌شده‌ای که نقش مهمی در شناخته شدن این کنسول داشتند می‌توان به گرن توریسمو (Gran Turismo)، کرش بندیکوت (Crash Bandicoot)، اسپایرو (Spyro the Dragon)، توم ریدر (Tomb Raider)، رزیدنت اویل (Resident Evil)، متال گیر سالید (Metal Gear Solid)، تکن ۳ (Tekken 3)، سایلنت هیل (Silent Hill) و فاینال فانتزی ۷ (Final Fantasy VII) اشاره کرد.
با توجه به تعداد زیاد کاربران و تداوم حمایت قوی شرکت‌های بازی‌سازی مستقل، بازی‌های ورزشی چندپلتفرمی و آثار دارای مجوز تا سال ۲۰۰۶ برای این کنسول منتشر می‌شدند، هرچند که آخرین بازی منتشر شده در آمریکای شمالی برای این کنسول در سال ۲۰۰۴ عرضه شد. آخرین بازی بزرگ این کنسول احتمالاً بازی Final Fantasy Origins محصول سال ۲۰۰۲ بود که نسخه‌ی بازسازی شده‌ی دو بازی اول این مجموعه به شمار می‌رفت. سونی پشتیبانی رسمی از پلی‌استیشن 1 را در سال ۲۰۰۶ و همزمان با عرضه‌ی پلی‌استیشن ۳ پایان داد.
نینتندو ۶۴ (Nintendo 64)
با اینکه نینتندو ۶۴ در زمان عرضه شروعی قدرتمند داشت و با گذار به بازی‌های سه‌بعدی تحولی در صنعت بازی‌های ویدیویی ایجاد کرد، اما در نهایت نینتندو جایگاه برتر جهانی خود را در رقابت کنسول‌ها از دست داد. از نظر تجاری، پلی‌استیشن از آن پیشی گرفت و نینتندو در سال‌های پایانی عمر نینتندو ۶۴ تمرکز خود را بر توسعه‌ی کنسول گیم‌کیوب (GameCube) گذاشت، در حالی که سعی داشت با استفاده از لوازم جانبی عمر و توان فنی نینتندو ۶۴ را افزایش دهد. این ارتقا در عملکرد فنی باعث شد برخی از تحسین‌شده‌ترین بازی‌های نینتندو ۶۴ یا حتی کنسول‌های آن دوران، در سال‌های پایانی عمر این دستگاه عرضه شوند. نینتندو 64 آخرین کنسول خانگی مهمی بود که از کارتریج‌ها به عنوان رسانه‌ی ذخیره‌سازی اصلی خود استفاده می‌کرد.
بازی‌هایی چون پرفکت دارک (Perfect Dark)، The Legend of Zelda: Majora’s Mask و Banjo-Tooie همگی در سال ۲۰۰۰ منتشر شدند و هر کدام به شیوه‌ی خاصی از اکسپنشن پک بهره بردند. تا سال ۲۰۰۱، نینتندو به طور کامل استراتژی خود را تغییر داد تا از عرضه‌ی گیم بوی ادونس (Game Boy Advance) و گیم‌کیوب پشتیبانی کند، با این حال همچنان بازی‌های باکیفیتی مثل ماریو پارتی 3 (Mario Party 3) و Conker’s Bad Fur Day را روانه‌ی بازار کرد. در نهایت، در سال ۲۰۰۲ نینتندو رسما به عمر نینتندو ۶۴ پایان داد و با انتشار چند بازی ورزشی، این نسل را نیز به پایان رساند.
دریم‌کست (Dreamcast)
آخرین کنسول خانگی شرکت سگا در سال ۱۹۹۸ با قدرت وارد بازار شد و در همان اوایل عرضه، بازی‌هایی مانند پاور استون (Power Stone)، سونیک ادونچر (Sonic Adventure)، سول‌کالیبر (Soulcalibur)، خانه‌ی مردگان ۲ (The House of the Dead 2) و ان‌اف‌ال بلیتز ۲۰۰۰ (NFL Blitz 2000) را در اختیار داشت. با این حال، دریم‌کست خیلی زود با رقابت سختی از سوی پلی‌استیشن 1 روبرو شد. در کنار آن نیز خبرهایی از توسعه‌ی پلی‌استیشن ۲، نینتندو گیم‌کیوب و محصولی جدید از شرکت مایکروسافت به نام ایکس‌باکس منتشر شده بود. با توجه به اینکه نسل بعدی کنسول‌ها قرار بود از دریم‌کست قدرتمندتر باشند، پشتیبانی سگا به تدریج کاهش یافت. در تعطیلات سال ۲۰۰۰، نسخه‌ای ارزان‌تر و بازطراحی‌شده از پلی‌استیشن ۱ توانست فروش بیشتری نسبت به دریم‌کست داشته باشد که همین موضوع میخ نهایی را به تابوت تلاش‌های سگا در بازار کنسول وارد کرد.
گفتنی است که تیمی به رهبری هیدکی ساتو (Hideki Sato) در سال ۱۹۹۷ توسعه‌ی دریم‌کست را آغاز کرد. بر خلاف سخت‌افزار گران‌قیمت کنسول شکست‌‌خورده‌ی ساترن، دریم‌کست طوری طراحی شده بود که هزینه‌ی تولید آن کاهش یابد. همچنین سگا برای جلوگیری از هزینه‌های بالای فناوری DVD-ROM از فرمت GD-ROM استفاده کرد. جالب است بدانید که دریم‌کست نخستین کنسولی بود که به طور داخلی دارای مودم ماژولار برای دسترسی به اینترنت و بازی آنلاین بود.در مجموع ۹٫۱۳ میلیون دستگاه دریم‌کست در سراسر جهان فروخته شد و بیش از ۶۰۰ بازی برای آن تولید شد. پرفروش‌ترین بازی آن سونیک ادونچر محصول ۱۹۹۸ بود که نخستین بازی سه‌بعدی در سری سونیک سگا محسوب می‌شود و ۲٫۵ میلیون نسخه از آن به فروش رسید. این کنسول به خاطر معرفی ایده‌هایی مانند بازی آنلاین و محتوای دانلودی، جلوتر از زمان خود محسوب می‌شود.
سگا تا فوریه‌ی ۲۰۰۲، عرضه‌ی بازی جدید برای دریم‌کست را در آمریکای شمالی متوقف کرد و بازی NHL 2K2 آخرین اثر منتشرشده در این منطقه بود. دقیقا مانند کنسول ساترن، دریم‌کست در ژاپن عمر بیشتری داشت و بازی پازل Puyo Puyo Fever که در مارس ۲۰۰۴ عرضه شد، نقطه پایان این نسل از کنسول‌ها در ژاپن بود. از دسامبر ۲۰۰۱، سگا توسعه‌ی بازی برای رقبای سابق خود را آغاز کرد و این نشانه‌ای مهم از تغییر جهت این شرکت به سمت تمرکز بر توسعه‌ی نرم‌افزار به جای سخت‌افزار بود. در همان ماه، بازی سونیک ادونس (Sonic Advance) برای گیم بوی ادونس (Game Boy Advance) و بازی سونیک ادونچر 2: بتل (Sonic Adventure 2: Battle) برای گیم‌کیوب منتشر شدند.
ایکس‌باکس (Xbox)
هرچند ورود مایکروسافت به صنعت کنسول‌های خانگی به خصوص با کنترلری به طرز خنده‌داری بزرگ و مجموعه‌ای ضعیف از بازی‌های اولیه‌ی کنسول، با شروعی متزلزل همراه بود، اما در نهایت توانست فروش بیشتری نسبت به گیم‌کیوب داشته باشد. با این حال، این کنسول کوتاه‌ترین نسل از نظر مدت زمان در میان کنسول‌های مایکروسافت به شمار می‌رود، چرا که این شرکت تقریباً دقیقاً چهار سال پس از عرضه‌ی ایکس‌باکس در نوامبر ۲۰۰۱، جانشین آن یعنی ایکس‌باکس ۳۶۰ را روانه‌ی بازار کرد. این یعنی برخی از بازی‌هایی که در ابتدا برای ایکس‌باکس طراحی شده بودند، در مراحل پایانی توسعه تغییراتی پیدا کردند تا به عنوان بازی‌های ایکس‌باکس ۳۶۰ عرضه شوند و به تقویت مجموعه بازی‌های زمان لانچ این کنسول کمک کنند. این کنسول در دسته‌ی کنسول‌های نسل ششم قرار می‌گیرد و با پلی‌استیشن ۲، دریم‌کست و گیم‌کیوب رقابت می‌کرد. همچنین ایکس‌باکس نخستین کنسول بزرگ ساخته شده توسط یک شرکت آمریکایی پس از عرضه‌ی آتاری جگوار در سال ۱۹۹۳ محسوب می‌شود.
در سال ۲۰۰۴، قوی‌ترین بازی‌های انحصاری برای ایکس‌باکس از جمله هیلو ۲ (Halo 2)، فیبل (Fable) و نینجا گایدن بلک (Ninja Gaiden Black) منتشر شدند. پس از سال ۲۰۰۵، بیشتر بازی‌هایی که برای ایکس‌باکس منتشر شدند، آثار ورزشی چندپلتفرمی بودند. در سال ۲۰۰۷ تنها سه بازی برای این کنسول منتشر شد و در سال ۲۰۰۸ تنها مدن ان‌اف‌ال ۰۹ (Madden NFL 09) برای آن عرضه شد. به طور کلی اولین کنسول ایکس‌باکس عمر کوتاهی داشت و مایکروسافت خیلی زود نگاه خود را به آینده دوخت زیرا با وجود محبوبیت آن در آمریکای شمالی، این شرکت بیش از ۴ میلیارد دلار ضرر در طول دوره‌ی عرضه‌ی این کنسول متحمل شد.
گیم‌کیوب (GameCube)
دوران کنسول گیم‌کیوب برای شرکت نینتندو دوره‌ای تاریک بود چرا که این شرکت از نظر تعداد دستگاه‌های عرضه شده، از سونی و مایکروسافت عقب افتاد. این افت، همراه با دشواری‌های توسعه‌ی بازی برای سخت‌افزار گیم‌کیوب، باعث شد حمایت استودیوهای ترد پارتی از آن به مرور کاهش یابد. زمانی که نینتندو در حال آماده‌سازی برای عرضه‌ی کنسول مبتنی بر حسگر حرکتی خود یعنی Wii در تعطیلات سال ۲۰۰۶ بود، بسیاری از بازی‌هایی را که در ابتدا برای گیم‌کیوب برنامه‌ریزی شده بودند، برای کنسول جدید خود بازطراحی کرد.
یکی از نکات برجسته در پایان عمر گیم‌کیوب، انتشار بازی رزیدنت اویل ۴ در ابتدای سال ۲۰۰۵ بود که ابتدا به صورت انحصاری برای گیم‌کیوب منتشر شد، اما شرکت کپکام (Capcom) تا پایان همان سال نسخه‌ای برای پلی‌استیشن ۲ نیز عرضه کرد. در این میان، چند بازی برگرفته از فیلم‌های سینمایی مانند راتاتویی (Ratatouille) و لاک‌پشت‌های نینجا (TMNT) و همچنین بازی‌های ورزشی چندپلتفرمی معمول نیز این فضای خالی را پر کردند. با توجه به موفقیت چشمگیر و سریع کنسول Wii پس از عرضه، نینتندو در سال ۲۰۰۷ بی‌سروصدا به پشتیبانی از گیم‌کیوب پایان داد. نینتندو توانست در مجموع ۲۱٫۷۴ میلیون دستگاه گیم‌کیوب را در سراسر جهان به فروش برساند که بسیار کمتر از پیش‌بینی‌ها بود.
با این حال، یکی از برجسته‌ترین نقاط قوت گیم‌کیوب، بازی افسانه‌ی زلدا: شاهزاده‌ی گرگ و میش (The Legend of Zelda: Twilight Princess) بود؛ یک اثر محبوب در نزد هواداران که قرار بود آخرین بازی بزرگ گیم‌کیوب در سال ۲۰۰۶ باشد اما انتشار آن به تعویق افتاد تا به طور همزمان با عرضه‌ی کنسول Wii، به عنوان یکی از بازی‌های ابتدایی این کنسول نیز منتشر شود.
پلی‌استیشن ۲ (PlayStation 2)
پلی‌استیشن ۲ همچنان پرفروش‌ترین کنسول خانگی تاریخ است. این کنسول به طور قابل‌توجهی از رقبای مستقیم خود بیشتر فروخت و باعث شد شرکت سگا برای همیشه از صنعت سخت‌افزار کنسول خارج شود. یکی از عوامل موفقیت این دستگاه، وجود یک دی‌وی‌دی درایو داخلی بود که در کنار قیمت رقابتی‌اش نسبت به سایر پخش‌کننده‌های دی‌وی‌دی موجود در بازار آن زمان، نقش مهمی ایفا کرد.این ویژگی باعث شد ارزش خرید آن بالاتر رفته و مورد استقبال بیشتری قرار گیرد. سازگاری کامل با بازی‌ها و لوازم جانبی پلی‌استیشن قبلی، باعث شد که پلی‌استیشن ۲ در زمان عرضه از لیست عظیمی از بازی‌ها برخوردار باشد که در مقایسه با رقبای خود برتری قابل توجهی داشت. در نتیجه مانند نسخه‌ی پیشین خود، پلی‌استیشن ۲ نیز عمر طولانی‌ای داشت و حتی تا زمان عرضه‌ی پلی‌استیشن ۴ نیز به حیات خود ادامه داد.
در فاصله‌ی منتهی به عرضه‌ی پلی‌استیشن ۳ در اواخر سال ۲۰۰۶، برخی از تحسین‌شده‌ترین بازی‌های پلی‌استیشن ۲ منتشر شدند، از جمله رزیدنت اویل 4، Shadow of the Colossus، گرن توریسمو ۴ (Gran Turismo 4)، جی‌تی‌ای سن آندریاس (Grand Theft Auto: San Andreas)، گیتار هیرو (Guitar Hero)، اوکامی (Okami)، دویل می کرای ۳ (Devil May Cry 3) و فاینال فانتزی ۱۲ (Final Fantasy XII) که عملکرد بسیار خوبی داشتند. آخرین بازی‌ای که برای پلی‌استیشن ۲ منتشر شد، بازی Pro Evolution Soccer 2014 بود که در سال ۲۰۱۳ عرضه شد. شرکت سونی در سال ۲۰۱۸ پشتیبانی رسمی خود از پلی‌استیشن ۲ را در ژاپن متوقف کرد و بدین ترتیب موفق‌ترین دوران خود را به پایان رساند. گفتنی است که پلی‌استیشن ۲ پرفروش‌ترین کنسول بازی تاریخ است و بیش از ۱۶۰ میلیون دستگاه از آن در سراسر جهان به فروش رسیده‌است.
وی (Wii)
پس از آنکه نینتندو در دو نسل قبلی‌اش سلطه بر صنعت بازی را از دست داد، با عرضه‌ی کنسول Wii توانست دوباره به صدر بازگردد. این کنسول در اواخر سال ۲۰۰۶ جایگزین گیم‌کیوب شد و به کنسول خانگی اصلی نینتندو تبدیل گردید. Wii با کنترل‌های حرکتی و کتابخانه‌ای قدرتمند از بازی‌ها که بسیاری از آن‌ها انحصاری کنسول بودند، به پرفروش‌ترین کنسول نینتندو در آن زمان بدل شد. تا سال ۲۰۱۳، یعنی یک سال پس از عرضه‌ی Wii U، نینتندو شروع به توقف تولید Wii و کاهش خدمات آنلاین آن کرد. آخرین سرویس‌های عمده‌ی آنلاین این کنسول نیز در سال ۲۰۱۹ متوقف شدند.
آخرین سال طلایی واقعی Wii، سال ۲۰۱۱ بود؛ زمانی که بازی‌هایی مانند بازگشت کربی به سرزمین رویا (Kirby’s Return to Dream Land) و افسانه‌ی زلدا: شمشیر آسمانی (The Legend of Zelda: Skyward Sword) منتشر شدند. بازی شمشیر آسمانی، آخرین انحصاری مهم این کنسول محسوب می‌شود. با این حال، نینتندو در آن سال تمرکز اصلی‌اش را روی عرضه‌ی آخرین کنسول دستی خود یعنی نینتندو 3DS گذاشته بود و همزمان برای عرضه‌ی Wii U نیز آماده می‌شد. جالب آنکه، Wii تا سال ۲۰۱۹ همچنان از پشتیبانی شرکت‌های ترد پارتی برخوردار بود و نسخه‌های جدیدی از سری Just Dance توسط یوبی‌سافت (Ubisoft) برای آن منتشر می‌شدند.
ایکس‌باکس 360 (Xbox 360)
موفق‌ترین کنسول ایکس‌باکس تا به امروز، تلاش دوم مایکروسافت در این بازار یعنی ایکس‌باکس 360 است که یک سال زودتر از رقبای هم‌نسل خود در سال ۲۰۰۵ عرضه شد. اگرچه فروش آن از Wii کمتر بود، اما این کنسول فاصله‌ی میان مایکروسافت و سونی را کاهش داد، حتی با وجود اینکه در نهایت فروش آن از پلی‌استیشن 3 نیز کمتر شد. نکته‌ی مهم در مورد ایکس‌باکس 360، بازار دیجیتالی آن برای بازی‌ها بود که به کاربران اجازه می‌داد بازی‌ها را مستقیماً بر روی کنسول خود خریداری و دانلود کنند؛ قابلیتی که بعدها به استاندارد صنعت تبدیل شد. در واقع سرویس آنلاین این کنسول با نام ایکس‌باکس لایو (Xbox Live)، بر پایهd نسخه‌ی قبلی خود روی کنسول h,g ایکس‌باکس توسعه یافته بود و در طول عمر ایکس‌باکس ۳۶۰ به‌روزرسانی‌های منظمی دریافت کرد. ایکس‌باکس لایو در دو نسخه‌ی رایگان و اشتراکی در دسترس بود و به کاربران امکان بازی آنلاین، دانلود بازی‌ها از طریق سرویس ایکس‌باکس لایو آرکید (Xbox Live Arcade)، دریافت دموهای بازی، خرید و پخش موسیقی، برنامه‌های تلویزیونی و فیلم‌ها از طریق پورتال‌های ایکس‌باکس موزیک (Xbox Music) و ایکس‌باکس ویدیو (Xbox Video) و غیره را می‌داد.
در سال‌ها و ماه‌های منتهی به عرضه‌ی ایکس‌باکس وان، رابط کاربری ایکس‌باکس 360 به‌روز شد تا با دیگر سیستم‌های مایکروسافت هم‌راستا باشد و این کنسول شروع به پشتیبانی از گیم‌پلی مبتنی بر حسگرهای حرکتی کرد. این ویژگی با نام کینکت (Kinect) در سال ۲۰۱۰ عرضه شد اما واکنش‌ها نسبت به بازی‌های آن، معمولاً سرد و متوسط بود. اگرچه مایکروسافت تا سال ۲۰۲۴ به پشتیبانی از قابلیت‌های آنلاین این کنسول ادامه داد، اما آخرین بازی‌های بزرگ عرضه‌شده برای آن، هیلو ۴ (Halo 4) در سال ۲۰۱۲ و Gears of War: Judgment در سال ۲۰۱۳ بودند. برخی این کنسول را تاثیرگذارترین دستگاه بازی نسل هفتم می‌دانند.
پلی‌استیشن 3 (PlayStation 3)
پلی‌استیشن 3 در زمان عرضه‌اش در سال ۲۰۰۶ به دلیل قیمت بسیار بالاتر نسبت به رقبا و معماری سخت‌افزاری پیچیده‌اش دچار مشکل شد و توسعه‌ی بازی برای آن بسیار دشوار بود. اگرچه کاهش قیمت و عرضه‌ی مدل‌های ارزان‌تر وضعیت این کنسول را بهبود بخشید، اما هیچ‌گاه موفق نشد به موفقیت بالای کنسول Wii نینتندو نزدیک شود. در نتیجه، سونی نسبت به کنسول‌های قبلی‌اش زودتر پشتیبانی از پلی‌استیشن 3 را متوقف کرد و تمرکز خود را به پلی‌استیشن 4 معطوف نمود.
با اینکه سونی به سرعت اولویت خود را به عرضه‌ی پلی‌استیشن 4 در سال ۲۰۱۳ تغییر داد، برخی از برجسته‌ترین آثار این شرکت در سال‌های پایانی عمر پلی‌استیشن 3 منتشر شدند. بازی‌هایی مانند لست آو آس (The Last of Us)، جورنی (Journey) و آثار چندپلتفرمی نظیر مس افکت 3 (Mass Effect 3) و جی‌تی‌ای 5 (Grand Theft Auto V)، پایان‌دهنده‌ی دوره‌ی این کنسول بودند. سونی در سال ۲۰۱۷ تولید سخت‌افزار پلی‌استیشن 3 را متوقف کرد و در حالی که در سال ۲۰۲۱ برنامه داشت تا فروشگاه آنلاین این کنسول را ببندد، اعتراض شدید کاربران موجب شد این تصمیم را لغو کند و خدمات آنلاین آن همچنان فعال باقی بماند.
وی یو (Wii U)
پس از آنکه شرکت نینتندو موفق شد خود را به طور کامل احیا کرده و جایگاه برتر خود را در صنعت کنسول‌ها بازیابد، با عرضه‌ی وی یو (Wii U) دچار افتی محسوس شد. عرضه‌ای گیج‌کننده، اصرار بر استفاده از گیم‌پد کنسول برای انجام بازی‌ها و نبود پشتیبانی مناسب از سوی شرکت‌های بازی‌سازی مستقل، باعث شد وی یو برتری‌ای را که نینتندو در دوران وی بدست آورده بود از دست بدهد. با عملکرد ضعیف تجاری این کنسول، نینتندو خیلی زود دست به کار طراحی جانشین آن شد، که در نهایت در سال ۲۰۱۷ با نام نینتندو سوییچ (Nintendo Switch) عرضه شد یعنی پنج سال پس از معرفی ضعیف وی یو.
در سال ۲۰۱۵ و تنها سه سال پس از عرضه‌ی وی یو، نینتندو به طرز بی‌سروصدایی روند کاهش تولید سخت‌افزار این کنسول را آغاز کرد تا هزینه‌ها را کاهش داده و برای عرضه‌ی سوییچ آماده‌تر شود. نسخه‌ی بازسازی‌شده‌ی اچ‌دی از بازی افسانه زلدا: شاهزاده‌ی گرگ و میش (The Legend of Zelda: Twilight Princess) که ابتدا برای پایان دادن به دوران گیم‌کیوب و آغاز وی عرضه شده بود، آخرین بازی انحصاری مهم وی یو به شمار می‌رفت. مشابه‌ی استراتژی قبلی، بازی افسانه‌ی زلدا: نفس وحش (The Legend of Zelda: Breath of the Wild) همزمان برای وی یو و سوییچ عرضه شد. نینتندو در اوایل سال ۲۰۱۷ تولید کنسول‌های وی یو را متوقف کرد و در سال ۲۰۲۳ نیز پشتیبانی آنلاین آن را به پایان رساند.
ایکس‌باکس وان (Xbox One)
همان‌طور که از نامش پیداست، با قابلیت‌هایی مانند پخش تلویزیونی و سازگاری با سرویس‌های استریم، ایکس‌باکس وان قرار بود مرکز سرگرمی همه‌کاره‌ای برای کاربران باشد،. با این حال، این کنسول نشانه‌ای بود از شروع دوران افول مایکروسافت در بازار کنسول‌ها، چرا که هم از پلی‌استیشن ۴ و هم از نینتندو سوییچ فروش کمتری داشت. در سال‌های پایانی عمر این کنسول، مایکروسافت مدل‌های مختلفی از آن را عرضه کرد که در نهایت در سال ۲۰۱۹ به معرفی نسخه‌ی دیجیتالی ایکس‌باکس وان اس ختم شد؛ مدلی با قیمت پایین‌تر برای جذب آخرین موج خریداران که چندان هم خوب عمل نکرد.
در سال‌های پایانی ایکس‌باکس وان و پیش از عرضه‌ی ایکس‌باکس سری ایکس/اس (Xbox Series X/S) در پایان ۲۰۲۰، تعداد بازی‌های انحصاری این کنسول چندان زیاد نبود. اکثر بازی‌های عرضه شده در این بازه‌ی زمانی حتی آن‌هایی که توسط استودیوهای زیرمجموعه‌ی مایکروسافت ساخته شده بودند، چندپلتفرمی محسوب می‌شدند. البته بازی شبیه‌ساز پرواز مایکروسافت ۲۰۲۰ یک استثنای مهم بود. در این دوره تمرکز اصلی مایکروسافت بر توسعه‌ی بازی برای رایانه‌های شخصی و ایکس‌باکس سری ایکس/اس بود و همزمان نیز لیست آثار سرویس اشتراکی خود یعنی گیم پس (Game Pass) را تقویت می‌کرد.
پلی‌استیشن ۴ (PlayStation 4)
شرکت سونی از سال ۲۰۱۳ با عرضه‌ی پلی‌استیشن ۴ توانست دوباره سلطه‌ی خود را بر بازار بازی‌های ویدیویی تثبیت کند. این کنسول از وی یو و ایکس‌باکس وان به مراتب بهتر عمل کرد و تبدیل به دومین کنسول خانگی پرفروش سونی در تاریخ شد. برای درک بهتر، کافی است بدانیم فروش پلی‌استیشن ۴ از مجموع فروش وی یو و ایکس‌باکس وان بیشتر بود و تنها نینتندو سوییچ در نسل خود از آن فراتر رفت. از آنجا که سونی همچنان به تولید سخت‌افزار پلی‌استیشن ۴ ادامه می‌دهد و حتی برخی بازی‌سازان بزرگ نیز همچنان برای این کنسول بازی منتشر می‌کنند، می‌توان گفت عصر پلی‌استیشن ۴ هنوز به پایان نرسیده است.
با این حال در سال پایانی قبل از عرضه‌ی پلی‌استیشن ۵، پلی‌استیشن ۴ از نظر بازی‌های انحصاری وضعیت بسیار خوبی داشت. لست آو آس 2 (The Last of Us Part II)، بازسازی فاینال فانتزی ۷ (Final Fantasy VII Remake) و گوست آو سوشیما (Ghost of Tsushima) همگی در سال ۲۰۲۰ منتشر شدند و پیش از آن نیز بازی دث استرندینگ (Death Stranding) در سال قبل عرضه شده بود. پشتیبانی آنلاین پلی‌استیشن ۴ همچنان فعال است و این کنسول حتی پنج سال پس از آغاز نسل پلی‌استیشن ۵ نیز به طور منظم بازی‌های جدیدی دریافت می‌کند.
نینتندو سوییچ (Nintendo Switch)
در نهایت به نینتندو سوییچ می‌رسیم؛ کنسولی که در سال ۲۰۱۷ عرضه شد و با گذر زمان تبدیل به دومین کنسول پرفروش تاریخ شد. با عرضه‌ی نینتندو سوییچ ۲ در 5 ژوئن سال 2025 (15 خرداد 1404)، نسخه‌ی اصلی سوییچ با بیش از هشت سال، طولانی‌ترین نسل کنسولی در تاریخ این شرکت بوده است. نینتندو در سال‌های اخیر توسعه‌ی بازی‌های بزرگ اختصاصی برای سوییچ را کاهش داده و تمرکز زیادی روی نسخه‌های بازسازی شده‌ی بازی‌های قدیمی مانند بازگشت دانکی کونگ کانتری (Donkey Kong Country Returns) و زنوبلید کرانیکلز ایکس (Xenoblade Chronicles X) یا مجموعه‌هایی مانند هاروست مون (Harvest Moon) داشته است.
در سال ۲۰۲۴، آخرین موج بازی‌های انحصاری بزرگ برای سوییچ عرضه شد که بیشتر از مجموعه‌های شاخص نینتندو بودند. بازی‌های Super Mario Party Jamboree و افسانه‌ی زلدا: پژواک‌های خردمندی (The Legend of Zelda: Echoes of Wisdom) در نیمه دوم سال منتشر شدند و به عنوان آخرین آثار مهم نسل سوییچ شناخته می‌شوند. نینتندو از مدتی پیش در حال آماده‌سازی برای عرضه‌ی سوییچ ۲ بوده و به نظر می‌رسد قصد دارد این نسل جدید را با یکی از قوی‌ترین آثار لانچ خود آغاز کند.
منبع: Den of Geek
