بیماری کبد چرب چیست؛ انواع، علائم و نحوه‌ی درمان
بیماری کبد چرب یک بیماری شایع است که به دلیل ذخیره‌ی چربی اضافی در کبد ایجاد می‌شود. اکثر افراد مبتلا به این بیماری هیچ علامتی ندارند و مشکلات جدی برای آن‌ها ایجاد نمی‌کند. اگرچه در برخی موارد می‌تواند منجر به آسیب کبدی شود. خبر خوب این است که شما اغلب می‌توانید با تغییر سبک زندگی از بیماری کبد چرب پیشگیری کنید یا حتی آن را معکوس کنید.
کبد چرب که به عنوان «استئاتوز کبدی» نیز شناخته می‌شود، زمانی اتفاق می‌افتد که چربی در کبد جمع شود. داشتن مقادیر کم چربی در کبد طبیعی است، اما مقدار زیاد آن می‌تواند به یک مشکل سلامتی تبدیل شود.
کبد شما دومین عضو بزرگ بدن شماست. این قسمت از بدن به پردازش مواد مغذی شامل غذا و نوشیدنی کمک می‌کند و مواد مضر خون را فیلتر می‌کند. چربی بیش از حد در کبد شما می‌تواند باعث التهاب کبد شود که می‌تواند به کبد شما آسیب برساند و زخم ایجاد کند. در موارد شدید، این اسکار می‌تواند منجر به نارسایی کبد شود.
هنگامی که کبد چرب در فردی که مقدار زیادی الکل مصرف می‌کند ایجاد می‌شود، به عنوان بیماری کبد چرب الکلی (AFLD) شناخته می‌شود. در فردی که زیاد الکل نمی‌نوشد، به آن بیماری کبد چرب غیرالکلی (NAFLD) می‌گویند.
بر اساس یک بررسی تحقیقاتی در سال ۲۰۱۷، بیماری کبد چرب غیرالکلی بر ۲۵ تا ۳۰ درصد افراد در ایالات متحده و اروپا تأثیر می‌گذارد.
عملکرد کبد چیست؟
کبد شما یک اندام ضروری با عملکردهای متعدد برای حمایت از حیات بیولوژیک شما است. کبد:
- صفرا تولید می‌کند که به هضم غذا کمک می‌کند.
- برای بدن پروتئین می‌سازد.
- آهن را ذخیره می‌کند.
- مواد مغذی را به انرژی تبدیل می‌کند.
- موادی ایجاد می‌کند که به لخته شدن خون شما کمک می‌کند (برای التیام زخم‌ها به هم بچسبید).
- با ایجاد عوامل ایمنی و حذف باکتری‌ها و سموم (موادی که می‌توانند به بدن شما آسیب برسانند) از خون شما به مقاومت در برابر عفونت‌ها کمک می‌کند.
بیماری کبد چرب چیست؟
بیماری کبد چرب (استئاتوز) یک بیماری شایع است که به دلیل تجمع بیش از حد چربی در کبد ایجاد می‌شود. یک کبد سالم حاوی مقدار کمی چربی است. زمانی که چربی به ۵ تا ۱۰ درصد وزن کبد شما برسد مشکل‌ساز می‌شود.
چرا بیماری کبد چرب خطرناک است؟
در بیشتر موارد، بیماری کبد چرب هیچ مشکل جدی ایجاد نمی‌کند یا مانع از عملکرد طبیعی کبد شما نمی‌شود. اما برای ۷ تا ۳۰ درصد افراد مبتلا به این بیماری، بیماری کبد چرب با گذشت زمان بدتر می‌شود. طی سه مرحله پیشرفت می‌کند:
- کبد شما ملتهب (متورم) می‌شود که به بافت آن آسیب می‌رساند. این مرحله استئاتوهپاتیت نامیده می‌شود.
- بافت اسکار در جایی تشکیل می‌شود که کبد شما آسیب‌دیده است. این فرآیند فیبروز نامیده می‌شود.
- بافت اسکار گسترده جایگزین بافت سالم می‌شود. در این مرحله، سیروز کبدی دارید.
سیروز کبدی
سیروز کبدی در نتیجه آسیب شدید به کبد است. بافت اسکار سخت که جایگزین بافت سالم کبد می‌شود، عملکرد کبد را کند می‌کند. در نهایت، می‌تواند عملکرد کبد را به طور کامل مسدود کند. سیروز می‌تواند منجر به نارسایی کبد و سرطان کبد شود.
چه کسانی در خطر ابتلا به بیماری کبد چرب هستند؟
علت بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) ناشناخته است. محققان می‌دانند که در افرادی که:
- دیابت نوع ۲ و پیش دیابت داشته باشند.
- چاق هستند.
- میانسال یا بزرگ‌تر هستند (اگرچه کودکان نیز ممکن است به آن مبتلا شوند).
- اسپانیایی هستند و به دنبال آن سفیدپوستان غیر اسپانیایی هستند. در آمریکایی‌های آفریقایی‌تبار کمتر رایج است.
- دارای سطوح بالای چربی در خون، مانند کلسترول و تری گلیسیرید
- فشارخون بالا دارید.
- داروهای خاصی مانند کورتیکواستروئیدها و برخی داروهای سرطان مصرف می‌کنند.
- اختلالات متابولیک خاصی از جمله سندرم متابولیک دارند.
- کاهش وزن سریع داشته باشید.
- ابتلا به عفونت‌های خاصی مانند هپاتیت C
- در معرض برخی سموم قرار گرفته‌اند.
کبد چرب غیرالکلی حدود ۲۵ درصد از مردم جهان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. با افزایش نرخ چاقی، دیابت نوع ۲ و کلسترول بالا در ایالات متحده، نرخ کبد چرب غیرالکلی نیز افزایش می‌یابد. کبد چرب غیرالکلی شایع‌ترین اختلال مزمن کبدی در ایالات متحده است.
بیماری کبد چرب الکلی فقط در افرادی که به شدت الکل مصرف می‌کنند اتفاق می‌افتد، به خصوص کسانی که برای مدت طولانی الکل مصرف کرده‌اند.
انواع بیماری کبد چرب چیست؟
سه شکل اصلی بیماری کبد چرب وجود دارد:
بیماری کبد چرب ناشی از الکل
بیماری کبد چرب ناشی از الکل ناشی از نوشیدن زیاد نوشیدنی‌های الکلی است. (مصرف متوسط به عنوان یک نوشیدنی در روز برای زنان و حداکثر دو نوشیدنی در روز برای مردان تعریف می‌شود). حدود ۵٪ از مردم در ایالات متحده به این شکل از بیماری کبدی مبتلا هستند.
بیماری کبد چرب غیر مرتبط با الکل
بیماری کبد چرب غیر مرتبط با الکل (NAFLD) در افرادی که زیاد الکل مصرف نمی‌کنند رخ می‌دهد. این بیماری از هر سه بزرگسال یک نفر و از هر ۱۰ کودک یک کودک را تحت تأثیر قرار می‌دهد. محققان علت دقیق بیماری کبد چرب غیر مرتبط با الکل را پیدا نکرده‌اند. عوامل متعددی مانند چاقی و دیابت می‌توانند خطر ابتلا را افزایش دهند.
کبد چرب حاد بارداری
کبد چرب حاد بارداری (AFLP) زمانی است که در دوران بارداری چربی اضافی در کبد ایجاد می‌شود. این یک عارضه نادر اما جدی بارداری است. علت دقیق ناشناخته است، اگرچه ژنتیک ممکن است یک دلیل باشد.
هنگامی که (AFLP) ایجاد می‌شود، معمولاً در سه ماهه‌ی سوم بارداری ظاهر می‌شود. در صورت عدم درمان، خطرات جدی برای سلامتی مادر و نوزاد به همراه دارد.
اگر پزشک شما (AFLP) را تشخیص دهد، می‌خواهد نوزاد شما را در اسرع وقت به دنیا بیاورد. ممکن است چند روز پس از زایمان نیاز به مراقبت‌های بعدی داشته باشید.
سلامت کبد شما احتمالاً ظرف چند هفته پس از زایمان به حالت عادی باز می‌گردد.
چه کسانی به بیماری کبد چرب مبتلا می‌شوند؟
در صورتی که:
- نژاد اسپانیایی یا آسیایی باشند.
- یائسگی کامل شده است (قاعدگی شما متوقف شده است).
- چاقی با سطح بالای چربی شکم داشته باشید.
- فشار خون بالا، دیابت یا کلسترول بالا دارید.
- مبتلا به آپنه انسدادی خواب (یک راه هوایی مسدود شده که باعث توقف و شروع تنفس در طول خواب می‌شود).
چه چیزی باعث بیماری کبد چرب می‌شود؟
برخی افراد بدون داشتن هیچ‌گونه بیماری قبلی به بیماری کبد چرب مبتلا می‌شوند. اما این عوامل خطر احتمال ابتلا به آن را افزایش می‌دهند:
- داشتن اضافه وزن/چاقی.
- داشتن دیابت نوع ۲ یا مقاومت به انسولین.
- داشتن سندرم متابولیک (مقاومت به انسولین، فشار خون بالا، کلسترول بالا و سطح‌تری گلیسیرید بالا).
- مصرف برخی داروهای تجویزی، مانند آمیودارون (Cordarone®)، دیلتیازم (Cardizem®)، تاموکسیفن (Nolvadex®) یا استروئیدها.
علائم بیماری کبد چرب چیست؟
افراد مبتلا به بیماری کبد چرب اغلب هیچ علامتی ندارند تا زمانی که بیماری به سطح سیروز کبدی پیشرفت کند. اگر علائمی دارید، ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- درد شکم یا احساس پری در سمت راست بالای شکم (شکم).
- حالت تهوع، از دست دادن اشتها یا کاهش وزن.
- پوست مایل به زرد و سفیدی چشم (یرقان).
- ورم شکم و پاها (آدم).
- خستگی شدید یا آشفتگی ذهنی.
- ضعف.
بیماری کبد چرب چگونه تشخیص داده می‌شود؟
از آن‌جایی که بیماری کبد چرب اغلب هیچ علامتی ندارد، پزشک شما ممکن است اولین کسی باشد که آن را تشخیص دهد. سطوح بالاتر آنزیم‌های کبدی (افزایش آنزیم‌های کبدی) که در آزمایش خون برای سایر بیماری‌ها ظاهر می‌شوند، ممکن است علامت قرمز را افزایش دهند. افزایش آنزیم‌های کبدی نشانه آسیب کبد شماست. برای تشخیص، پزشک ممکن است دستور دهد:
- سونوگرافی یا توموگرافی کامپیوتری (سی تی اسکن) برای گرفتن تصویری از کبد.
- بیوپسی کبد (نمونه بافت) برای تعیین میزان پیشرفت بیماری کبد.
- FibroScan®، یک سونوگرافی تخصصی که گاهی به جای بیوپسی کبد برای تعیین میزان چربی و بافت اسکار در کبد استفاده می‌شود.
بیماری کبد چرب چگونه درمان می‌شود؟
هیچ دارویی به طور خاص برای بیماری کبد چرب وجود ندارد. در عوض، پزشکان بر کمک به شما در مدیریت عواملی که به این بیماری کمک می‌کنند تمرکز می‌کنند. آن‌ها همچنین توصیه می‌کنند که تغییراتی در سبک زندگی ایجاد کنید که می‌تواند به طور قابل توجهی سلامت شما را بهبود بخشد. درمان شامل:
- پرهیز از الکل.
- کاهش وزن.
- مصرف داروها برای مدیریت دیابت، کلسترول و تری گلیسیرید (چربی در خون).
- مصرف ویتامین E و تیازولیدین دیون‌ها و داروهای مورد استفاده برای درمان دیابت مانند Actos® و Avandia® در موارد خاص.
چه تغییراتی در سبک زندگی می‌تواند به بیماری کبد چرب کمک کند؟
اگر به هر یک از انواع بیماری کبد چرب مبتلا هستید، تغییراتی در سبک زندگی وجود دارد که می‌تواند به شما کمک کند:
- رژیم غذایی سالم داشته باشید، نمک و شکر را محدود کنید، به علاوه مصرف مقدار زیادی میوه، سبزیجات، و غلات کامل
- برای هپاتیت A و B، آنفولانزا و بیماری پنوموکوک واکسن بزنید. اگر به هپاتیت A یا B همراه با کبد چرب مبتلا شوید، احتمال نارسایی کبدی بیشتر است. افراد مبتلا به بیماری مزمن کبدی بیشتر در معرض ابتلا به عفونت هستند، بنابراین دو واکسن دیگر نیز مهم هستند.
- ورزش منظم داشته باشید، که می‌تواند به کاهش وزن و کاهش چربی در کبد کمک کند
- قبل از استفاده از مکمل‌های غذایی، مانند ویتامین‌ها، یا هر داروی مکمل یا جایگزین یا اقدامات پزشکی، با پزشک خود صحبت کنید. برخی از داروهای گیاهی می‌توانند به کبد شما آسیب برسانند.
چگونه می‌توان از بیماری کبد چرب پیشگیری کرد؟
بهترین راه برای جلوگیری از بیماری کبد چرب انجام کارهایی است که سلامت کلی را حفظ می‌کند:
- در وزن مناسب بمانید. اگر اضافه‌وزن یا چاقی دارید، به تدریج وزن خود را کاهش دهید.
- به طور منظم تمرین کنید.
- داروها را طبق دستور مصرف کنید.
آیا بیماری کبد چرب قابل برگشت است؟
کبد توانایی شگفت‌انگیزی برای ترمیم خود دارد. اگر از الکل اجتناب کنید یا وزن کم کنید، می‌توانید چربی و التهاب کبد را کاهش دهید و آسیب اولیه‌ی کبد را معکوس کنید.
آیا بیماری کبد چرب شما را می‌کشد؟
بیماری کبد چرب مشکلات عمده‌ای برای اکثر افراد ایجاد نمی‌کند. با این حال، اگر به سیروز کبدی تبدیل شود، می‌تواند به مشکل جدی‌تری تبدیل شود. سیروز کبدی درمان نشده در نهایت منجر به نارسایی کبد یا سرطان کبد می‌شود. کبد شما عضوی است که بدون آن نمی‌توانید زندگی کنید.
رژیم غذایی برای بیماری کبد چرب
اگر به بیماری کبد چرب مبتلا هستید، ممکن است پزشک شما را تشویق کند که رژیم غذایی خود را برای کمک به درمان این بیماری و کاهش خطر عوارض آن تنظیم کنید.
به عنوان مثال، آن‌ها ممکن است به شما توصیه کنند که کارهای زیر را انجام دهید:
- رژیم غذایی خود را متعادل کنید. سعی کنید غذاها را از همه گروه‌های غذایی انتخاب کنید. این شامل میوه‌ها و سبزیجات تازه، غلات کامل، پروتئین‌های بدون چربی، لبنیات کم چرب و چربی‌ها و روغن‌های سالم است.
- کالری را کاهش دهید. سعی کنید مصرف غذاهای پرکالری خود را محدود کنید.
- روی فیبر تمرکز کنید. فیبر می‌تواند به بهبود عملکرد کبد شما کمک کند. نمونه‌ای از غذاهای غنی از فیبر شامل میوه‌ها و سبزیجات تازه، حبوبات و غلات کامل است.
- غذاهای خاص را محدود کنید.
اقداماتی را برای کاهش مصرف غذاهایی که دارای مقادیر زیر هستند انجام دهید:
- سدیم (نمک)
- کربوهیدرات‌های تصفیه شده، مانند شیرینی‌ها، برنج سفید، نان سفید، یا سایر محصولات غلات تصفیه شده
- چربی‌های اشباع شده که در غذاهایی مانند گوشت قرمز، لبنیات پرچرب و غذاهای سرخ شده یافت می‌شود.
- چربی های ترانس که در غذاهای سرخ شده و بسیاری از میان وعده‌های فرآوری شده وجود دارند.
- از خوردن صدف‌های خام یا نیم‌پز پرهیز کنید. صدف‌های خام یا نیم‌پز می‌توانند حاوی باکتری‌هایی باشند که می‌توانند شما را به شدت بیمار کنند.
- آب بنوشید. نوشیدن مقدار زیادی آب می‌تواند به هیدراته نگه داشتن بدن و همچنین بهبود سلامت کبد کمک کند.
- درباره‌ی برخی دیگر از تغییرات رژیم غذایی که ممکن است به شما در مدیریت بیماری کبد چرب کمک کند، بیشتر بیاموزید.
خودمراقبتی برای بیماری کبد چرب
تغییرات سبک زندگی می‌تواند به شما کمک کند تا:
- بیشتر تمرین کنید. سعی کنید در اکثر روزهای هفته حداقل ۳۰ دقیقه در روز فعال باشید. اگر در تلاش برای کاهش وزن هستید، ممکن است متوجه شوید که به ورزش بیشتر کمک می‌کند. اما اگر قبلاً به طور منظم ورزش نمی‌کنید، ابتدا با پزشک خود مشورت کنید و به آرامی شروع کنید.
- با کبد خود مهربان باشید. کارهایی را انجام ندهید که کار را سخت‌تر کند. داروها و داروهای بدون نسخه را فقط طبق دستور پزشک مصرف کنید. قبل از امتحان هرگونه داروهای گیاهی با پزشک خود صحبت کنید. فقط به این دلیل که یک محصول طبیعی است، به این معنی نیست که بی‌خطر است.
- کلسترول خود را پایین بیاورید. یک رژیم غذایی گیاهی سالم داشته باشید، ورزش کنید و داروهای خود را مصرف کنید. این کار باعث می‌شود سطح کلسترول و تری‌گلیسیرید شما را در جایی که باید باشد، حفظ شود.
- دیابت خود را مدیریت کنید. قند خون خود را چک کنید و طبق تجویز پزشک از داروها استفاده کنید.
چشم‌انداز پیش رو
در بسیاری از موارد، معکوس کردن بیماری کبد چرب از طریق تغییرات سبک زندگی، مانند محدود کردن مصرف الکل، تنظیم رژیم غذایی و مدیریت وزن امکان‌پذیر است. این تغییرات ممکن است به جلوگیری از آسیب بیشتر کبد و ایجاد اسکار کبدی کمک کند.
مخصوصاً برای کبد چرب الکلی، پرهیز کامل از مصرف الکل مهم است. اگر برای عدم مصرف الکل به کمک نیاز دارید، شرکت در یک برنامه سم‌زدایی و مشاوره را در نظر بگیرید.
هنگامی که بیماری کبد چرب درمان نشود، می‌تواند به التهاب، فیبروز و سیروز تبدیل شود. جای زخم ناشی از سیروز برگشت‌پذیر نیست. اگر به سیروز مبتلا شوید، خطر ابتلا به سرطان کبد و نارسایی کبد را نیز افزایش می‌دهد. این عوارض می‌تواند تهدید کننده‌ی زندگی باشد.
به طور کلی، چشم‌انداز بیماری کبد چرب زمانی بهترین است که درمان در مراحل اولیه، قبل از فیبروز و سیروز آغاز شود. برای بهترین نتیجه، پیروی از برنامه درمانی توصیه شده توسط پزشک و تمرین کلی سبک زندگی سالم مهم است.
نکته‌ی پایانی
بیماری کبد چرب زمانی است که چربی اضافی در کبد انباشته می‌شود. این مسأله ممکن است به دلیل مصرف زیاد الکل اتفاق بیفتد. در این مورد، به عنوان بیماری کبد چرب الکلی (AFLD) شناخته می‌شود.
زمانی که کبد چرب در فردی که زیاد الکل نمی‌نوشد ایجاد می‌شود، به آن بیماری کبد چرب غیرالکلی (NAFLD) می‌گویند.
بسیاری از افراد مبتلا به بیماری کبد چرب تا زمانی که آسیب شدید کبدی رخ ندهد، علائم قابل توجهی را تجربه نمی‌کنند. هنگامی که علائم اولیه وجود داشته باشد، می‌تواند غیراختصاصی باشد و شامل مواردی مانند درد و خستگی سمت راست بالای شکم باشد.
درمان اولیه برای بیماری کبد چرب ایجاد تغییراتی در سبک زندگی است که سلامت کبد را ارتقا می‌دهد. این امکان وجود دارد که آسیب ناشی از بیماری کبد چرب زمانی که در مراحل اولیه درمان شود، معکوس شود.
منابع: Cleveland Clinic, MedlinePlus, Healthline
