بهترین مجموعه کتاب‌های فانتزی حماسی قرن ۲۱؛ از «زاده‌ی مه» تا «نغمه‌ی یخ و آتش»
اگر به دنبال فرار به یک دنیای جدید جادویی هستید، جای درستی آمده‌اید! کتاب‌های فانتزی ما را فراتر از جهان واقع به قلمروهای بی‌حدوحصر تخیلاتمان می‌کشانند و به آن سوی آب‌های ناشناخته‌ای می‌برند که نمی‌دانید قرار است در آن با چه موجودات و جادوهایی روبه‌رو شوید. اما فانتزی ژانر بسیار وسیعی است که زیرشاخه‌های بسیاری دارد و یکی از بهترین آن‌ها، کتاب‌های حماسی هستند که با حال‌وهوای خاص خود، می‌توانند خواننده را در تواریخ ساختگی و سلحشوری‌های دلاورانه‌اشان غرق کنند.
برخی برای فرار از دور باطل دنیای هر روزه به مناظر خارق العاده‌ای که کتاب‌های فانتزی به تصویر می‌کشند پناه می‌برند؛ جایی که در آن ابرهای تیره بر فراز کوهستان پرواز می‌کنند و قهرمان‌های در جست‌وجوی ماجراجویی خطیر، دست به کارهایی جسورانه می‌زنند. در کتاب‌های فانتزی حماسی، نه فقط شخصیت اصلی، که خواننده خود به قهرمان داستان تبدیل می‌شود و شمشیر به دست پا به میدان مبارزه با سایه‌هایی می‌گذارد که پادشاهی‌ها را تهدید می‌کند. چه این‌ها اژدهایی آتشین باشند و چه مراودات سیاسی خانمان برانداز، ما در کتاب‌های فانتزی حماسی محدودیت‌های واقعی خود را فراموش کرده و با هیجانی وصف‌ناپذیر به سمت صبح پیروزی می‌تازیم.
اما داستان‌های فانتزی تنها در اژدها و قلعه‌هایی که سربه‌فلک می‌کشند خلاصه نمی‌شوند. در زیر پوست محیط‌های بکر و موجودات جادویی کتاب‌های فانتزی، در سرگذشت این قهرمان‌ها، می‌توانیم بازتابی از خودمان، درگیری‌ها و عمیق‌ترین احساسات درونی‌مان پیدا کنیم که گاه از کهن‌ترین درگیری‌های بشری حرف می‌زنند؛ مثل شرکت در نبردی سرنوشت‌ساز که به آینه‌ای از اضطراب‌های زندگی روزمره‌ی ما تبدیل می‌شود، یا نبرد تن به تن یک شوالیه‌ی جنگاور با جادوگر تشنه‌ی قدرت که تصویری از نبرد ابدی خیر و شر است. در مواجهه با این مضامین آشناست که حتی پرسش‌های فلسفی در پس‌زمینه‌ای خارق‌العاده نمود پیدا می‌کنند و ما را به بازاندیشی درباره‌ی ارزش‌هایمان سوق می‌دهند.
کتاب‌های فانتزی حماسی پلی هستند به فرهنگ‌ها، تواریخ و تجربیات جهانی دیگر. ما از دریچه‌ی چشم یک جنگجوی کوچک از قله‌ی کوه یخ‌زده‌ای بالا می‌رویم و در آن سوی صخره‌های مرجانی با پری مواجه می‌شویم که درباره‌ی آینده‌ی آدمیان پیشگویی می‌کند. همزمان با چشم‌اندازهایی غریب آشنا می‌شویم که درعین غیریت، همدلی و همراهی را در ما برمی‌انگیزاند و فرصتی برای قدردانی از تنوع رنگ‌های پرچنب و جوش دنیای خودمان به ما می‌دهد.
کتاب‌های فانتزی حماسی از رشته‌های منحصربه‌فردی از ماجراجویی، خلاقیت، خودشناسی و گاه جادوی واقعی بافته شده‌اند که به ما یادآوری می‌کنند زندگی خودمان هم مانند یک رمان فانتزی خوب، مملو از جادوهای پنهانی است که گوشه‌ای در انتظار نشسته‌اند تا شوالیه‌ی شجاعی آن‌ها را بیدار کند؛ تنها اگر دروازه‌های قلب و ذهن خود را به روی این مجازهای حقیقی بگشایید.
داستان این گروه به‌خصوص از کتاب‌های فانتزی که در فضای حماسی سر می‌کنند، اغلب در دنیایی تازه اتفاق می‌افتد؛ یک قلمروی تخیلی با جغرافیا، فرهنگ‌ها و قوانین خاص خود. این جهان در عین حال که می‌تواند کاملا از نو پایه‌ریزی شده باشد، می‌تواند با المان‌های جهان خودمان ترکیب شده و عناصر آشنایی در بطن دنیایش بگنجاند. اما آنچه اغلب در کتاب‌های فانتزی حماسی می‌بینیم، پس‌زمینه‌ای از دشت‌های گسترده، کوه‌های قدبرافراشته و بیشه‌هایی مسحورکننده است با قلعه‌ها و کاخ‌هایی که پادشاهی‌هایی قدرتمند در آن سکونت دارند. در این کتابها، سرنوشت تمدن‌ها، حکومت‌ها و گاه حتی کل جهان از سوی تاریکی قدرتمندی مورد تهدید قرار می‌گیرد. در این شرایط است که مسائلی مثل خیر در برابر شر، وظیفه، عشق و مبارزه به میان می‌آیند که روایت‌هایی گسترده با بازیگرانی متعدد داستان آن را پیش می‌برند.
در کتاب‌های فانتزی حماسی معمولا یک قهرمان وجود دارد؛ انسانی بی‌باک و کله‌شق که برای غلبه بر دشمن از هیچ چیز فرونمی‌گذارد. او برای رسیدن به هدفی والا سفری خطرناک آغاز می‌کند که می‌تواند واقعی یا نمادین باشد. این قهرمان همچنین با گروه‌های مختلفی همراه است؛ مثل کتاب «ارباب حلقه‌ها» از جی. آر. آر. تالکین که در آن جنگجویان، جادوگران، خردمندان و موجودات جادویی همه گرد هم می‌آیند تا در نبرد نهایی علیه پلیدی پیروز شوند. بااینکه داستان اغلب کتاب‌های فانتزی حماسی ما را به تاریخ‌های دورافتاده‌ای می‌برند که به زمان‌هایی پیش از ما تعلق دارند، اما برخی از بهترین این کتابها در همین قرن ۲۱ نوشته شده‌اند که با دنیای متنوع و چالش‌های باورنکردنی خود، از بهترین نوع ادبیاتی هستند که می‌توانید سراغشان بروید. در ادامه به ده مورد از بهترین کتاب‌های فانتزی حماسی اشاره کرده‌ایم که هر یک رویکرد تازه‌ای به این ژانر جذاب آورده‌اند و نمی‌توان گفت یکی بر دیگری برتری دارد؛ از این رو بی هیچ ترتیب خاصی بگذارید دروازه‌های قلعه‌ی تخیل را بگشاییم.
۱. مجموعه‌ی استورم‌لایت
- نویسنده: براندون سندرسون
- نام اصلی: The Stormlight Archive
- اولین سال انتشار: ۲۰۱۰
«مجموعه‌ی استورم‌لایت» اثر براندون سندرسون یک مجموعه‌ی فانتزی حماسی است که در حال حاضر چهار کتاب آن منتشر شده و دو رمان دیگر آن نیز در راه است. این مجموعه حکایتی پیچیده از دنیای تازه‌ای به نام «روشار» روایت می‌کند که سیاره‌ای خشن با طوفان‌هایی جادویی است که به نام طوفان‌های بلند (Highstorms) شناخته می‌شوند. این سرزمین که به‌خاطر این طوفان‌ها رو به ویرانی گذاشته است، پس‌زمینه‌ی داستان‌های به‌هم‌پیوسته‌ای از تقابل آرمان‌ها، دسیسه‌های سیاسی و نبردهای حماسی است که شمشیر و جادو در آن هم باهم پیوند می‌خورند.
«مجموعه‌ی استورم‌لایت» هرآنچه را که خوانندگان از یک کتاب فانتزی حماسی خوب توقع دارند در خودش جا داده است. مهم‌ترین ویژگی مثبت کتاب‌های سندرسون شخصیت‌های اصلی او هستند که کاملا باورپذیرند و بعد از خواندن کتابها نمی‌توانید با آن‌ها احساس همذات‌پنداری نداشته باشید. دغدغه‌های آن‌ها همه ملموس و واقعی است، به ویژه ترس، اندوه و اضطرابی که گاه بر این کاراکترها سایه می‌اندازد؛ سندرسون واقعا در توسعه‌ی شخصیتی استاد است.
علاوه بر این باید از دنیاسازی این مجموعه کتاب نیز گفت که سطح جزییات آن شگفت انگیز است. محیط جذاب دنیای روشار با گیاهان و جانوران منحصربه فردی غنی شده است که برای سازگاری با محیط خشن این سرزمین تطبیق پیدا کرده‌اند. این سرزمین همچنین از ده ملت مختلف تشکیل می‌شود که هر یک فرهنگ‌ها، تاریخ و ساختار اجتماعی مخصوص به خودشان را دارند. در این میان مردم آلتی (Alethi) شاید از جالب‌ترین جوامعی باشند که تابه‌حال در کتاب‌های فانتزی حماسی با آن‌ها سروکار داشته‌ایم.
این جامعه، جامعه‌ای جنگجو با سیستم کاست سفت و سخت و سنت‌هایی برپایه‌ی زور شمشیر است. این سیستم کاست براساس رنگ چشم کار می‌کند؛ آلتی‌ها با چشم روشن جزء طبقه‌ی حاکم محسوب می‌شوند که به تحصیلات، ثروت و موقعیت‌های قدرت دسترسی دارند. آلتی‌های با چشمان تیره طبقه‌ی کارگر و اکثریت جمعیت آلتی را تشکیل می‌دهند که وظیفه‌ی کار و خدمات نظامی بر عهده‌ی آن‌هاست. قهرمانان باستانی نیز وجود دارند که به مقام قدسی رسیده‌اند و مردم آلتی احترام زیادی برای آنان قائل می‌شوند؛ مردمان با چشم‌های روشن از نسل این خدایان هستند.
یکی از جنبه‌های خاص فرهنگ این مردم، یک سنت ویژه است که در آن زنان دست‌ها و ساعدهای خود را با دستکش یا آستین می‌پوشانند که نشان‌دهنده‌ی نقش آن‌ها به عنوان پرورش‌دهنده و شفادهنده است. این عمل همچنین نشانه‌ای است که زنان را از دست به سلاح بردن باز می‌دارد. در مقابل، مردان جامعه‌ی آلتی از خواندن منع می‌شوند و به همین دلیل، برای کتابت و کارهای علمی مجبورند به زنان تکیه کنند. این جامعه‌ی نظامی بیش از هر چیز بر دو ارزش اصلی یعنی افتخار و وظیفه تأکید دارد. این دو ارزش، آرمان‌های اصلی فرهنگ آلتی را تشکیل می‌دهند که به طرز عمیقی در آن ریشه دوانده است و همه چیز، از تعاملات میان افراد گرفته، تا استراتژی‌های نظامی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
در «مجموعه‌ی استورم‌لایت» هر ملتی تحت سیستم شاهزاده‌نشینی اداره می‌شود که شبکه‌ی پیچیده‌ای از اتحادها و رقابت‌ها بر سر پادشاهی گسترده‌ی آلتی می‌سازد. یکی از مهم‌ترین عوامل درگیری در «مجموعه‌ی استورم‌لایت»، جنگ با دشمنان همیشگی، یعنی پارشندی‌ها (Parshendi) است که قرن‌هاست به درازا کشیده است. پارشندی‌ها مردمانی مرموز و قوی هستند که به نظر می‌رسد طوفان‌ها و سایر بلایایی که سر سرزمین روشار می‌آید همه از آن‌ها ریشه می‌گیرد. تهدید یک نیروی شیطانی باستانی نیز بر سر مردم سایه انداخته که برای بازگشت به قدرت لحظه‌شماری می‌کند.
بهتر است کتاب‌های «مجموعه‌ی استورم‌لایت» را به ترتیب بخوانید تا به بهترین شکل با فانتزی حماسی آن، سیستم‌های جادویی، جهان‌سازی پیچیده و شخصیت‌های به‌یادماندنی‌اش آشنا شوید. کتاب‌های منتشرشده در این مجموعه تاکنون بدین ترتیب هستند: «طریق شاهان» (The Way of Kings)، «واژگان درخشان» (Words of Radiance)، «سوگندآور» (Oathbringer)، «ریتم جنگ» (Rhythm of War). کتاب پنجم قرار است در تاریخ دسامبر ۲۰۲۴ میلادی تحت عنوان «باد و حقیقت» (Wind and Truth) منتشر شود.
۲. سرگذشت شاهکش
- نویسنده: پاتریک رافوس
- نام اصلی: The Kingkiller Chronicle
- اولین سال انتشار: ۲۰۰۷
«سرگذشت شاهکش» نوشته‌ی پاتریک رافوس از جذاب‌ترین مجموعه‌های فانتزی حماسی است که تاکنون دو کتاب آن تحت عناوین «نام باد» (The Name of the Wind) و «ترس مرد دانا» (Wise Man’s Fear) منتشر شده و سومی، «دره‌های سنگی» (The Doors of Stone) به نظر می‌رسد که در راه باشد. این مجموعه کتاب از قالب داستان‌گویی در درون داستان استفاده می‌کند و بر شخصیتی افسانه‌ای به نام کووت تمرکز دارد. کووت نقال و موسیقیدانی است که در مسافرخانه‌ای اقامت می‌گزیند و در این زمان، فرصت می‌یابد داستان گذشته‌ی خود را برای کرونیکلر (Chronicler)، کاتبی که وظیفه‌ی ثبت داستان کووت را دارد، بازگو کند.
روایت گذشته‌ی کووت به ماجرای او از دوران کودکی فقیرانه‌اش تا تبدیل شدن او به یک موسیقیدان و نوازنده‌ی مشهور می‌پردازد. در این سفر ما هم با کووت همراه می‌شویم و پابه‌پایش به دانشگاه می‌رویم، جادوگری می‌آموزیم، پا به ماجراجویی‌های خطرناک می‌گذاریم و با دشمنانی قدرتمند مواجه می‌شویم.
اگر بخواهیم سختگیرانه به موضوع نگاه کنیم، باید گفت که «سرگذشت شاهکش» به عنوان یک فانتزی حماسی تمام و عیار شناخته نمی‌شود، اما بسیاری از عناصر کلیدی موجود در کتاب‌های مجموعه‌ی رافوس با این ژانر قرابت دارند. برای نمونه داستان در دنیای ثانویه‌ی خیالی به نام «تمرنت» (Temerant) اتفاق می‌افتد؛ قلمرویی وسیع با جزئیات فرهنگی و تاریخی ساختگی که سفر کووت را از دشت‌های بادگیر «یولیان» (Eolian) تا سالن‌های مجلل دانشگاهش می‌برد. خود کووت یک قهرمان فوق‌العاده است که داستان سفر پرچالش او هر مخاطبی را به وجد می‌آورد. جادو نقشی حیاتی در ماجرای کووت ایفا می‌کند. او به تدریج پیچیدگی‌های اسرارآمیز این توانایی را فرامی‌گیرد و می‌آموزد چگونه از طلسم‌ها و قدرت‌های تازه‌ی خود در مواقع خطر استفاده کند. او با راهزنان، موجودات افسانه‌ای و پادشاهان قدرتمند مواجه می‌شود و بینش‌های روحانی و عرفانی و رویارویی‌های حماسی از سر می‌گذارند که موسیقیدان کتاب رافوس را به عنوان یک قهرمان شایسته‌ی فانتزی در خاطر خواننده ثبت می‌کند.
همانطور که پیش از این توضیح دادیم، مهم‌ترین موضوعاتی که اغلب کتاب‌های فانتزی حماسی با آن‌ها دست و پنجه نرم می‌کنند در مبارزه‌ی بین خیر و شر، جستجو برای دستیابی به دانش یا قدرت، جاه‌طلبی و کله‌شقی، وفاداری و دوستی‌ها در مسیر جستجو و راه‌های خطرناک خلاصه می‌شوند. کووت نیز در «سرگذشت شاهکش» از یک جوان خام و ساده‌لوح به قهرمانی ماهر و قدرتمند تبدیل می‌شود و در این راه علاوه بر مصائب و چالش‌هایی که سر راهش قرار می‌گیرند، با شخصیت‌هایی خردمند و مرموز، چون الودین (Elodin) و دشمنانی بی‌رحم نیز مواجه می‌شود. «سرگذشت شاهکش» نبردهای حماسی متعددی در این ماجراجویی به تصویر می‌کشد که با نثر گیرا و دقیق رافوس خواننده را درون اضطرار لحظه غرق می‌کنند. اینکه آیا کووت از مبارزات خود سربلند بیرون می‌آید یا نه، پیامدهای مهمی برای دنیای تمرنت به دنبال خواهد داشت که سرنوشت کل مردم این سرزمین را تحت الشعاع قرار می‌دهد. از این روست که می‌گوییم داستان کووت با روایت‌های آشنای کتاب‌های این ژانر همسو است و کاملا استحقاق آن را دارد که در میان بهترین کتاب‌های فانتزی حماسی گنجانده شود.
اما آنچه «سرگذشت شاهکش» را از سایر کتاب‌های این فهرست متمایز می‌کند، مبارزات درونی و بالا و پایین رفتن‌های احساسی قهرمان داستان است که در مقایسه با روایت‌های سنتی، عنصری از صمیمیت به کتاب رافوس می‌افزاید و مخاطب را به درگیری‌های درونی قهرمان وارد می‌کند. قالب نوشتاری داستان درون داستان و وجود راوی غیرقابل اعتماد نیز از دیگر ویژگی‌های فریبنده‌ی این مجموعه‌ی فانتزی جذاب است که عنصری از رمز و راز به داستان اضافه می‌کند و انتظارات خوانندگان را تا آخرین لحظه بالا نگه می‌دارد.
۳. زاده‌ی مه
- ویسنده: براندون سندرسون
- نام اصلی: Mistborn
- اولین سال انتشار: ۲۰۰۶
«زاده‌ی مه» سه‌گانه‌ی محبوب براندون سندرسون است که علاوه بر این سه کتال، کتاب‌های فرعی نیز در درون دنیایش وجود دارد. اولین سه‌گانه بر محوریت سرنگونی لرد حاکم می‌گردد که هزاران سال است اسکادریل (Scadrial) را در مشت آهنین خود و در فضایی از اختناق نگه داشته است. مبارزه علیه استبداد ذات اصلی کتاب‌های سندرسون را شکل می‌دهد که چربیدن قدرت جمع بر فرد را نشان می‌دهد و ارزش‌هایی چون فداکاری و دوستی را ارج می‌نهد.
اسکادریل دنیای دیستوپیایی «زاده‌ی مه» است که پس‌زمینه‌ی داستانی این کتابها را شکل می‌دهد. در این دنیا مدام از آسمان خاکستر می‌ریزد، همه‌ی گیاهان از پژمردگی سبزی خود را از دست داده‌اند و مه غیرطبیعی هر شب تمام این منطقه را می‌پوشاند و فضا همیشه گرگ و میش است. اما این دنیا چیزهای بیشتری برای ارائه دارد و رازهایی در دلش پنهان کرده که در انتظارند روزی قهرمانی پیدا شود و رمز و راز آن‌ها را بگشاید. خاکستر، مه و نامیرایی لرد همه به نظر می‌رسد با پیشگویی باستانی ارتباط پیدا می‌کنند که هنوز به صورت رازهایی سربه‌مهر باقی مانده‌اند. از دیگر عناصری که دنیای «زاده‌ی مه» را جذاب می‌کند، سیستم جادویی آن است که با فلزات ارتباط پیدا می‌کند؛ یعنی بلعیدن فلزات قدرت‌های مافوق بشری به افراد می‌دهد. این قضیه ساختارهای اجتماعی را نیز به شدت تحت تأثیر قرار داده است؛ زیرا تنها طبقه‌ی اشراف از قدرت‌های جادویی بهره‌مندند، قدرتی که هزاران سال پیش به خاطر وفاداری به حاکم به آن‌ها داده شده است.
داستان «زاده‌ی مه» حول شخصیتی به نام وین می‌گردد که توسط کلسیر، یک دزد کاریزماتیک و رهبر شورش علیه لرد استخدام می‌شود. وین به زودی متوجه می‌شود که درواقع او یک «مه‌زاد» است و می‌تواند فلزات خاصی را بخورد و به توانایی‌های فراطبیعی دست پیدا کند. اما پیش از این او نیاز دارد که تحت آموزش‌های ویژه قرار بگیرد تا بتواند قدرت‌های خود را کنترل کرده و به یکی از مهره‌های اصلی شورش تبدیل شود. در ادامه کلسیر نقشه می‌ریزد تا مواضع قدرت حاکمه را مورد هدف قرار داده و دایره‌ی تسلط آن را تضعیف کند و اینجاست که توانایی‌های منحصربه‌فرد وین به کار کلسیر می‌آیند. با پیشرفت در داستان وین و کلسیر درباره‌ی پیشگویی‌های باستانی اطلاعات بیشتری کسب می‌کنند و به حقایق پنهانی درباره‌ی گذشته‌ی حاکم ظالم و ماهیت عجیب سرزمین اسکادریل پی می‌برند. داستان با حمله‌ای جسورانه به کاخ فرمانروا اوج می‌گیرد که لحظاتی مملو از اکشن و صحنه‌های مبارزه‌ی جادویی به تصویر می‌کشد.
در زیر خاکستر اسکادریل تاریخچه‌ی غنی و رازهای پنهانی مدفون شده است که به تدریج در طول داستان افشا می‌شوند. دنیای اسکادریل زیر سایه‌ی حکومت ظالمانه‌ی لرد قرار گرفته است که همه‌ی جنبه‌های زندگی شهروندانش را به آن‌ها دیکته می‌کند. طبقات اجتماعی ازپیش‌تعریف‌شده هستند، منابع به سختی به دست می‌آیند و هر گونه اعتراضی به وحشیانه‌ترین شکل سرکوب می شود. لرد با پیشینه‌ی مرموز و عمر جاودان خود به علامت سوال بزرگی تبدیل شده که انگیزه‌ها و اقدامات او در هاله‌ای از ابهام قرار می‌گیرند؛ هاله‌ای که قهرمان‌های داستان در پی کشف آن برمی‌آیند.
کتاب‌های «زاده‌ی مه» از بهترین‌های ژانر فانتزی حماسی به حساب می‌آیند. این مجموعه کلیشه‌های همیشگی داستان‌های فانتزی را برداشته و آن‌ها را دگرگون می‌کند؛ برای مثال، قهرمان‌های داستان دیگر مردانی از خانواده‌ی سلطنتی یا قهرمانانی سنتی نیستند که از هیچ چیز بر سر راهشان بیمی ندارند. آن‌ها مردمی عادی‌اند که ظلم و استبداد آن‌ها را به سمت جاده‌ای از استیصال سوق داده که در انتهایش، چیزی جز عطش عدالت وجود ندارد. سندرسون به خوبی توانسته از موعظه کردن در داستان خود جلوگیری کند و در مقابل، داستانی پویا از شخصیت‌های خاکستری می‌گوید که می‌توانند با خواننده ارتباط بگیرند. درنهایت حتی شورشی‌ها هم نقص‌هایی دارند و تصمیم‌هایی می‌گیرند که باعث می‌شود خوب بودن یا نبودن اقدامات آن‌ها را زیر سوال ببریم. این عدم قطعیت در کنار نبرد برای از بین بردن نابرابری‌ها، می‌تواند به صورت انعکاسی از دنیای واقعی‌مان درنظر گرفته شود که پیامدهای زیانبار قدرت فراگیر و اختناق سیاسی را نشان می‌دهد.
اولین کتاب این مجموعه «زاده‌ی مه: آخرین امپراتوری» (Mistborn: The Final Empire) نام دارد که اغلب به اختصار «مه‌زاد» گفته می‌شود. دومین کتاب این سری «زاده‌ی مه: چشمه‌ی معراج» (The Well of Ascension)، و سومی «زاده‌ی مه: قهرمان اعصار» (The Hero of Ages) هستند که به ترتیب در سال‌های ۲۰۰۶ و ۲۰۰۸ میلادی منتشر شدند. کتاب‌های فرعی این مجموعه نیز شامل کتاب‌های «زاده‌ی مه: عیار قانون» (The Alloy of Law)، «سایه‌ی خویشتن» (Shadows of Self)، «گروه‌های عزاداری» (The Bands of Mourning)، «فلز گمشده» (The Lost Metal) هستند که داستان آن‌ها ۳۰۰ سال پس از ماجرای اصلی اتفاق می‌افتد. سندرسون رمان دیگری نیز تحت عنوان «زاده‌ی مه: تاریخ پنهان» (Mistborn: Secret History) در سال ۲۰۱۶ منتشر کرد که داستان کلسیر از سه‌گانه‌ی اصلی را دنبال می‌کند.
۴. حماسه‌ی ایلبورن
- نویسنده: دنیل تی. جکسون
- نام اصلی: The Illborn Saga
- اولین سال انتشار: ۲۰۲۱
«حماسه‌ی ایلبورن» یکی از جدید‌ترین کتابها در ژانر فانتزی حماسی است که تاکنون دو کتاب در این مجموعه منتشر شده است، «ایلبورن» (یا «بدزاد») در ۲۰۲۱ و «گناه آیدوئل» که در ۲۰۲۳ منتشر شدند. اگر «زاده‌ی مه» را دوست داشته‌اید، شک نکنید که این کتاب نیز برای شماست. داستان «ایلبورن» با دنیای قرون وسطایی خود حول چهار شخصیت اصلی، دو مرد و دو زن متمرکز شده است: آلانا، کورین، لیانا و آریون. این چهار نفر هرگز همدیگر را ندیده‌اند، اما رویای مشترکی دارند که زندگی آن‌ها را به یکدیگر مرتبط می‌کند و آن‌ها را به سمت سرنوشتی نامخشص و در عین حال اجتناب‌ناپذیر سوق می‌دهد. آلانا که مادرش با بیماری لاعلاجی دست و پنجه نرم می‌کند، به سیم آخر می‌زند و به سراغ یکی از اعضای بانفوذ روحانیون می‌رود تا راه درمانی برایش بیابد. اما سرنوشت محتوم او را مجبور به فرار از سرزمین خود یعنی دی مگنوس می‌کند و حالا کسانی دنبال آلانا افتاده‌اند که می‌خواهند او را به جرم گناهانی که مرتکب نشده به دادگاه بکشانند.
لیانا شخصیت دیگر این داستان است که در آستانه‌ی ازدواج لرد آیدوئل بر او ظاهر می‌شود و از آن زمان به بعد لیانا تصمیم می‌گیرد خود را وقف معنویت تازه‌اش بکند و از این رو از ازدواج سر باز زده و به دنبال رویایش پا به سفر می‌گذارد. آریون از اشراف و جوانترین وارث یک دوک بزرگ است و مهارت‌های جنگاوری خوبی دارد. پدرش اما می‌خواهد آریون را مجبور کند که کشیش شود تا از این طریق به اعتبار و نفوذ خاندان اصیل آن‌ها بیفزاید. با این حال سرنوشت با کلیدواژه‌های «قدرت، پیروزی و شکوه» برنامه‌ی دیگری برای آریون دارد. نفر آخر کورین است که تمام عمرش به سخره گرفته شده و به خاطر بزدلی از قبیله‌اش طرد می‌شود. اما رویایی او را به سمت جهان‌های ناشناخته می‌کشاند. هر چهار نفر با شنیدن کلمات خاصی در ذهنشان قدرت‌های خاصی به دست می‌آورند؛ قدرت‌هایی که از سمت متعصبان مذهبی که کنترل جامعه‌ی آن‌ها را بر عهده دارند، به عنوان جادوگری و بدعت شناخته شده و مجازات سختی به همراه دارد.
«حماسه‌ی ایلبورن» مجموعه کتاب‌های فانتزی حماسی است که با روایت شخصیت‌محور خود خواننده را به بطن ماجرایش می‌کشاند. این کاراکترها با دغدغه‌ها، انگیزه‌ها و نگرانی‌های واقعی خود کاملا باورپذیر به نظر می‌رسند و این کار ساده‌ای برای پیاده‌سازی در یک دنیای تخیلی نیست. جکسون به خوبی نشان می‌دهد که شخصیت‌های اصلی چگونه توانایی‌های ذاتی خود را کشف می‌کنند، هزینه‌ی استفاده از آن توانایی‌ها برای خود و اطرافیانشان چقدر است و اینکه شخصیت‌ها حاضرند چه چیزهایی را برای دستیابی به سرنوشت از پیش نوشته‌شده فدا کنند. مثل بهترین کتاب‌های فانتزی حماسی، «حماسه‌ی ایلبورن» مملو از شخصیت‌هایی است با داستان‌ها و پیشینه‌های قوی که هر کدام ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود را دارند، اما خواننده می‌تواند برای همه‌ی آن‌ها ارزش قائل شود؛ نه مثل برخی کتابها که تنها برای پر کردن صفحات خود بیهوده کاراکتر به داستان اضافه می‌کنند. علاوه بر این در کتاب‌های «ایلبورن» بارها به جادو، پیشگویی و سرنوشت‌های مقدر برخواهید خورد که از آشناترین عناصر ژانر فانتزی حماسی هستند و در مجموعه‌ی جکسون به بهترین شکل از آن‌ها استفاده شده و نقشی اساسی در پیشبرد ماجرای چهار قهرمان ما ایفا می‌کنند.
جهان داستان ایلبورن در یک دنیای اروپای قرون وسطایی اتفاق می‌افتد که گاه حتی روایت آن را به ژانر ادبیات داستانی تاریخی نزدیک می‌کند. به جز عناصری که مشخصا از مسیحیت و تاریخ کلیسا الهام گرفته شده‌اند، می‌توانید بخش‌هایی را پیدا کنید که به ماجرای تفتیش عقاید در اسپانیا، جنگ‌های صلیبی و اصلاحات انگلیسی شباهت دارند؛ البته این مجموعه هرگز یک مجموعه‌ی تاریخی نیست و این‌ها تنها در حد الهام باقی می‌مانند، اما وقتی می‌توانید بین دنیای فانتزی «ایلبورن» و حوادث تاریخی ارتباطاتی پیدا کنید، داستان کتاب نیز باورپذیرتر می‌شود.
این مجموعه، به ویژه کتاب اول آن، یکی از معدود کتاب‌هایی است که از همان ابتدای داستان توجه شما را کاملا به خود جلب می‌کند. اتفاقی که در میان کتاب‌های فانتزی امر نادری است. معمولا در ژانر فانتزی حماسی، نویسنده مدت زمان زیادی صرف دنیاسازی و معرفی شخصیت‌های خود می‌کند که اگر پای ثابت چنین کتاب‌هایی نباشید ممکن برایتان خسته‌کننده شود. اما جکسون از همان صفحات ابتدایی داستان خود را با هیجان بالا شروع کرده و تا پایان هفتصد صفحه‌ی کتاب شما را مجذوب داستان خود نگه می‌دارد. دیگر اینکه از مهم‌ترین ویژگی‌های کتاب‌های فانتزی حماسی اشاره به مضامین عمیقی است که تاروپود داستان وجود دارند و خبر از اهداف والا و طبیعت بشری می‌دهند که «حماسه‌ی ایلبورن» به خوبی اینکار را انجام می‌دهد. عشق، شهوت، فداکاری، دین، تعصبات، بدعت و بسیاری موارد دیگر که همه را می‌توان به دنیای واقعی خودمان ربط داد. دنیاسازی عالی جکسون در همین دو کتاب نشان می‌دهد که «حماسه‌ی ایلبورن» از بهترین کتاب‌های این ژانر در سال‌های اخیر است و که اگر طرفدار نویسندگانی چون سندرسون، هاب و رافوس باشید بی‌شک از این مجموعه نیز لذت خواهید برد.
۵. فصل پنجم
- نویسنده: ان. کی. جمیسین
- نام اصلی: The Fifth Season
- اولین سال انتشار: ۲۰۱۵
کتاب «فصل پنجم» از ان. کی. جمیسین اولین کتاب از سه‌گانه‌ی «زمین شکسته» (Broken Earth) است که شما را به دنیایی آخرالزمانی می‌برد. داستان این کتاب در دنیایی محتضر و سیاره‌ای خیالی به نام «آرامش» (The Stillness) می‌گذرد که دائما به خاطر زلزله‌ها، آتشفشان و دیگر بلایای طبیعی در معرض ویرانی قرار می‌گیرد. این وقایع مخرب به عنوان «فصل‌ها» شناخته می‌شوند که تمام وجوه زندگی مردمان را تحت تأثیر قرار داده است، از معماری‌ها و فناوری‌ها گرفته تا ساختارها و طبقات اجتماعی و زندگی روزمره‌ی آن‌ها. در این دنیا افرادی با قدرت‌های خاص وجود دارند که به نام «اوروگن» (orogene) شناخته می‌شوند. این توانایی‌ها به افراد برای دستکاری انرژی زمین کمک می‌کند؛ اما اوروگن‌ها هم به عنوان ناجی و هم به عنوان یک تهدید درنظر گرفته می‌شوند که طبقه‌ی حاکم، یعنی امپراتوری سانزی آن‌ها را به شدت کنترل می‌کند. فالکروم (Fulcrum) سازمان قدرتمند و بازوی اجرای قوه‌ی قهریه‌ی این امپراتوری است. این نهاد سرکوبگر وظیفه‌ی آموزش و استفاده از اوروگن‌ها را برعهده دارد که نیروهایش را به دنبال شکار افراد با توانایی‌های جادویی می‌فرستد.
داستان «فصل پنجم» از دیدگاه سه زن روایت می‌شود که از نظر زمان و مکان از هم دورافتاده‌اند، اما توانایی‌های ویژه‌ی آن‌ها و رخدادهای فاجعه‌باری که به نام «فصل‌ها» شناخته می‌شوند، آن‌ها را به یکدیگر مرتبط می‌کند. یکی از این زنان اسون (Essun) است. پس از آنکه زلزله‌ای سهمگین تنها مخروبه‌ای از شهر او ساخت، حالا این مادر ناامیدانه به دنبال دخترش می‌گردد؛ اما اسون از قدرت‌های پنهانی که دارد بی‌خبر است. دیگری دامایا (Damaya) است؛ دختری جوان با توانایی‌های خطرناک که از افراد اوروگن‌هاست و حالا به خاطر قدرت‌های ویژه‌اش از جامعه طرد و به کار اجباری گرفته شده تا با این قدرت‌ها به دستکاری انرژی زمین بپردازد. روایت سوم از منظر سینیت (Syenite) روایت می‌شود که از افراد رده‌بالای اوروگن و با قدرت‌های خارق‌العاده است و در طی مأموریت مخفی خود به حقایق تکان‌دهنده‌ای درباره‌ی جامعه و ماهیت فصل‌ها پی می‌برد.
جمیسین استادانه عناصر آخرالزمانی و فانتزی را با یکدیگر ترکیب می‌کند تا حماسه‌ای از مبارزه‌ی افراد برای بقا در دنیایی نشان دهد که روز به روز با مرگ دست و پنجه نرم می‌کند. در عین عظمت دنیایی که جمیسین خلق کرده، داستان هر یک از زنان بسیار شخصی است و سفر درونی و احساسی آن‌ها را به بهترین شکل نشان می‌دهد. اگر بخواهیم برداشتی کاملا مستقیم از داستان «فصل پنجم» داشته باشیم، می‌بینیم که این رمان مشخصا از موضوعات زیست‌محیطی حرف می‌زند و نسبت به پیامدهای نادیده گرفتن سیاره و بهره‌برداری بی‌رویه از منابع آن هشدار می‌دهد. این ایده‌ها اما در تاروپود داستان جامعه‌ای مغلوب ظلم قرار داده شده‌اند که قهرمان‌های اصلی آن توانایی‌های طبیعی جادویی دارند.
تهدید دائمی فصل‌ها، سیستم اوروگن‌ها، ساختار نظام طبقاتی همه دست به دست هم داده‌اند تا دنیایی پرجزئیات و تأثیرگذار بسازند. دنیای «آرامش» از نظر عمق و پیچیدگی چیزی از جهان‌های بهترین کتاب‌های فانتزی حماسی کم ندارد و باوجود اینکه سیستم توانایی‌های جادویی در «فصل پنجم» زرق و برق معمول کتاب‌های فانتزی را ندارد، اما به خوبی ساخته و پرداخته شده و نقشی محوری در داستان بازی می‌کند. درواقع، سرنوشت کل جهان این کتاب به اقدامات کسانی بستگی دارد که با نیروهای جادویی خود می‌توانند راهی برای برون‌رفت از تهدید فصل‌ها بیابند تا درنهایت بشر بتواند به بقای خود ادامه دهد.
سه شخصیت کتاب «فصل پنجم» هر یک داستان و دیدگاه‌های خاص خود را دارند و نمی‌توان به طور قطعی آن‌ها را در سمت خیر یا شر قرار داد؛ اما اگر یک چیز مشخص باشد، آن این است که راویان زن داستان یکی از تازه‌ترین دیدگاه‌ها به قهرمان‌های کتاب‌های فانتزی را نشان می‌دهند. این زنان که قربانی شرایط شده‌اند با جثه‌ی کوچکشان از پس کارهایی بزرگ برمی‌آیند. آن‌ها شوالیه‌هایی زره‌پوشی نیستند که به جنگ اژدها می‌روند، اما حماسه‌ی آن‌ها در نبرد همزمان با نیروی حاکم و تعصبات جامعه، و شرایط دشوار زندگی در دنیایی ویران معنا پیدا می‌کند که درگیر دسیسه‌های سیاسی شده است. زنان و روایت‌های آن‌ها به ندرت در کتاب‌های فانتزی حماسی پیدا می‌شود؛ اما «فصل پنجم» تنها بر ارائه‌ی داستانی تخیلی تمرکز نکرده، بلکه در بطن آن به مسائل اجتماعی و محیط‌زیستی می‌پردازد که از مهم‌ترین دغدغه‌های انسان امروزی به حساب می‌آیند.
حتی اگر هیچ دوئل تن‌به‌تن یا جنگ تمام و عیاری در «فصل پنجم» رخ ندهد، باز هم نمی‌توان انکار کرد که دنیای «آرامش» از بهترین نمونه‌های دنیاسازی در کتاب‌های فانتزی است که تحسین منتقدان را نیز برانگیخت و جوایز متعددی، از جمله سه جایزه‌ی هوگو (Hugo Awards) را برای ان. کی. جمیسین به ارمغان آورد و نام کتاب او را به عنوان یکی از کلاسیک‌های مدرن در ژانر فانتزی بر سر زبان‌ها انداخت.
۶. نغمه‌ی یخ و آتش
- نویسنده: جرج آر. آر. مارتین
- نام اصلی: A Song of Ice and Fire
- اولین سال انتشار: ۱۹۹۶
«نغمه‌ی یخ و آتش» که بیشتر به‌خاطر سریال پرطرفدار مبتنی بر آن، یعنی «بازی تاج و تخت» شناخته می‌شود، مجموعه‌ی کتاب‌های فانتزی حماسی نوشته‌ی جرج آر. آر. مارتین است که پنج رمان آن منتشر شده و قرار است حداقل هفت کتاب داشته باشد. «بازی تاج و تخت» (۱۹۹۶)، «نبرد پادشاهان» (۱۹۹۸)، «طوفان شمشیرها» (۲۰۰۰)، «ضیافتی برای کلاغ‌ها» (۲۰۰۵)، «رقصی با اژدهایان» (۲۰۱۱) «بادهای زمستان» (منتشرنشده) «رویایی از بهار» (منتشرنشده) کتاب‌های سری فانتزی حماسی جرج آر. آر. مارتین هستند که باوجود اینکه اولین کتاب‌های آن در قرن ۲۱ منتشر نشده‌اند، اما اجازه دهید آن را در این لیست بگنجانیم که این مجموعه کتابها، نه تنها از بهترین‌های ژانر فانتزی حماسی، بلکه از بهترین کتاب‌های فانتزی تمام ادوار به حساب می‌آیند.
داستان «نغمه‌ی یخ و آتش» با یک جنگ داخلی برای دستیابی به تخت آهنین، مقر قدرت «وستروس» (Westeros) آغاز می‌شود؛ پنج خانه‌ی اشرافی برای رسیدن به قدرت وارد درگیری‌های خونین و توطئه‌های سیاسی می‌شوند که امنیت همه‌ی ساکنان این مناطق را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. در مناطق شمالی نیز خطرات باستانی شروع به تکاپو می‌کنند، درحالی که برادری قسم‌خورده‌ای (نگهبانان شب) که باید از این قلمرو در برابر خطرات فراطبیعی محافظت کنند متزلزل شده است.
وستروس قاره‌ای وسیع با پادشاهی‌های مختلف است که هر کدام تاریخ، فرهنگ و سیاست خود را دارند؛ از مناطق شمالی یخ‌زده تا دورن سوزان، در هر منطقه جناح‌های خاصی برای رسیدن به قدرت رقابت می‌کنند. بیشتر داستان‌ها در وستروس اتفاق می‌افتد که در آغاز به هفت پادشاهی مستقل تقسیم شده است. اسوس (Essos) قاره‌ی گسترده‌ای در شرق دریای باریک (Narrow Sea) و از نظر وسعت چندین برابر وستروس است. این منطقه محل تمدن‌های باستانی، شهرهای قدرتمند مثل پنتوس و موجودات خارق‌العاده‌ای است که نقش مهمی در داستان دنریس تارگرین بازی می‌کند. در جنوب وستروس، «سوتوریوس» (Sothoryos) را داریم که یک منطقه‌ی جنگلی عمدتا بکر و ناشناخته است و اغلب به عنوان سرزمینی خطرناک و مرموز توصیف می‌شود که تا اینجای کار نقش عمده‌ای در داستان نداشته‌اند و اکثر وقایع در وستروس و اسوس روی می‌دهد.
دنریس وارث تبعیدی تخت آهنین سروکله‌اش با سه اژدها پیدا می‌شود؛ موجودات افسانه‌ای که گمان می‌رفت منقرض شده‌اند. خروج دنریس از تبعید و بیداری مجدد جادو، ماجرای پرپیچ و خم «نغمه‌ی یخ و آتش» را به جریان می‌اندازد. دنریس از خاندان تارگرین‌ها یعنی اژدهاسالاران تبعیدی است که به عنوان شخصیتی قدرتمند ظاهر می‌شود. علاوه بر او، این مجموعه کتاب کاراکترهای بسیاری دارد که هر یک به نوعی به جذابیت‌های خاص داستان افزوده‌اند؛ برای مثال، خانواده‌ی استارک به رهبری ادارد استارک، مظهر وظیفه‌شناسی و خانواده در این داستان هستند. مهم‌ترین شخصیت‌های خاندان استارک راب، پسر ارشد و پادشاه شمال، سانسا، دختر بزرگ و مهره‌ی سیاسی، آریا، دختر کوچک جنگجو و جان اسنو، پسر حرامزاده‌ای است که به نگهبانان شب (Night’s Watch) می‌پیوندد. در مقابل خاندان لنیستر را داریم؛ به ریاست تایوین لنیستر، آن‌ها به عنوان خاندانی حیله‌گر و بی‌رحم شناخته می‌شوند که حاضرند به هر قیمتی به ثروت و قدرت برسند. دسیسه‌های آن‌ها شعله‌های جنگ را شعله‌ور می‌کند و اصولا خانواده‌ی لنیستر در تقابل با استارک‌ها قرار می‌گیرد. فرزندان لنیستر شامل سرسی، جیمی و تیریون هستند که با خانواده‌ی استارک دشمنی دارند.
اگر کسی تعریف ژانر فانتزی حماسی را می‌خواهد، باید به «نغمه‌ی یخ و آتش» رجوع کند. این مجموعه با دنیاسازی و تاریخ‌سازی قوی خود یکی از بهترین جهان‌های فانتزی را خلق می‌کند. بااینکه عنصر جادو در داستان این مجموعه همچون کتاب‌های دیگری مثل «زاده‌ی مه» حضور پررنگی ندارد، اما این جادو به بهترین شکل در روند داستان نقشی کلیدی ایفا می‌کند؛ از جمله می‌توان به کیمیاگران، کشیش‌های قرمز و پیشگویی‌ها و بازگشت موجودات افسانه‌ای مثل اژدها اشاره کرد که به قلمروهای پنهانی تعلق دارند که به نظر می‌رسد جادوی قدرتمندی در آن‌ها وجود داشته باشد.
قدرت و پیامدهای آن در مرکزیت داستان این کتابها قرار می‌گیرند. وفاداری، خانواده، اخلاقیات، تقابل خیر و شر، جنگ و خشونت همه در میان خطوط «نغمه‌ی یخ و آتش» وجود دارند که کاوشی فراتر از ماجراجویی‌های حماسی معمول ارائه می‌دهد و بر عمق و پیچیدگی داستان می‌افزاید. می‌توانید مطمئن باشید که در این مجموعه با داستان‌های سطحی و ماجراجویی‌های کودکانه و باطل طرف نیستید. در مقایسه با سایر کتاب‌های فانتزی حماسی، مجموعه‌ی مارتین از لحن واقعی‌تری برخوردار است؛ بدین معنی که خشونت و مرگ در آن به وفور یافت می‌شود و قرار نیست کسی به طرز معجزه‌آسایی (و اغلب به خاطر ضعف داستانی) از گور بلند شود. هر اقدام و اتفاقی انگیزه‌ای باورپذیر دارد، قهرمان‌های اصلی می‌توانند با شکست‌های غیرمنتظره روبه‌رو شوند و روایت از نشان دادن جنبه‌های تاریک‌تر طبیعت انسانی ابایی ندارد. این یکی از ویژگی‌هایی است که «نغمه‌ی یخ و آتش» را از سایر کتاب‌های این ژانر متمایز می‌سازد که اغلب بر پیروزی‌ها و افتخارات قهرمان‌هایشان تمرکز می‌کنند و شکست‌ها و دشواری‌های مسیر قهرمان را به تصویر نمی‌کشند.
باوجود آنکه هنوز دو کتاب از هفت کتاب وعده داده شده در این مجموعه منتشر نشده‌اند، اما تحولات شخصیتی، توطئه‌چینی‌ها، صحنه‌های نبرد عظیم، در کنار سبک روایی جذاب جرج آر. آر. مارتین تضمین می‌کنند که با یک مجموعه‌ی کم‌نقص از بهترین کتاب‌های فانتزی حماسی طرف هستید.
۷. مالازان
- نویسنده: استیون اریکسون
- نام اصلی: Malazan Book of the Fallen
- سال انتشار: از ۱۹۹۹ تا ۲۰۱۱
مجموعه کتاب‌های «مالازان» نوشته‌ی استیون اریکسون شامل ده رمان فانتزی حماسی و چندین کتاب فرعی است. داستان این کتابها در چندین قاره اتفاق می‌افتد با تواریخ و تمدن‌های تازه که نیروهای جادویی در همه جای گوشه و کنار آن پیدا می‌شوند. ایده‌ی اصلی داستان «مالازان» از این قرار است که امپراتوری مالازان به تازگی درگیر منازعات داخلی و خارجی به ویژه از سوی ویکان‌ها شده که برای دستیابی به قدرت و نفوذ مبارزه می‌کنند. در این میان که جنگ در چند جبهه جریان دارد، موجودات میرا و نامیرا با یکدیگر مواجه می‌شوند؛ خدایان نامیرا از انسان‌ها به نفع برنامه‌ها و نقشه‌های بزرگ خود بهره می‌برند و مردم را به مهره‌های بازی ابدی خود تبدیل کرده‌اند. در جهان کتاب‌های «مالازان» پیشگویی‌های باستانی نقش مهمی دارند. این سرنخ‌های اسرارآمیز داستان بسیاری از شخصیت‌های این مجموعه را به پیش می‌برد، اما دستیابی به حقیقت بدون هزینه نیست.
«باغ‌های ماه» (Gardens of the Moon) اولین رمان مجموعه کتاب‌های فانتزی حماسی «مالازان» است که در سال ۱۹۹۹ میلادی منتشر شد. در همان صفحات ابتدایی با مجموعه‌ی پیچیده‌ای از نام‌ها، نقشه‌ها و شخصیت‌ها روبه‌رو خواهید شد که پایه‌گذار دنیای عمیق استیون اریکسون است. این مجموعه کتاب نسبت به داستان‌های فانتزی که هر روز می‌خوانید بسیار پرجزئیات‌تر و چندلایه‌تر بوده و از همان آغاز کار، روایت خود را با نبردی حماسی شروع می‌کند که در کتاب‌های دیگر در اوج داستان قرار می‌گیرند و نه ابتدای آن. داستان «باغ‌های ماه» با محاصره‌ی شهر مستقل داروژستان (Darujhistan) به دست امپراتوری مالازان آغاز می‌شود که به دنبال گسترش سلطه‌ی خود بر سرزمین‌های اطراف است. جناح‌های مختلف درون این شهر، از گروه‌های جنایتکار تا اشراف نامی، مجبورند موقعیت‌های سیاسی خاصی اتخاذ کنند تا از این درگیری‌ها جان سالم به در ببرند. حمله‌ی ارتش مالازان، درگیری‌های درون شهری و ورود نیروهای قدرتمند خارجی مثل «Tiste Andii» شهر را به میدان نبرد پیچیده و آشفته‌ای مبدل می‌کند. از این سمت، در اردوی مالازان تنش‌های داخلی بین افراد بیشتر می‌شود و اتحادهای موقتی شکل گرفته و از بین می‌روند. قهرمان داستان، ویسکی‌جک (Whiskeyjack) گروهی از سربازان زبده معروف به «بریج‌برنرها» (Bridgeburners) را رهبری می‌کند. آن‌ها مانند قهرمانان سنتی همیشگی داستان‌ها نیستند؛ بلکه مزدورانی با رفتارهای وحشیانه‌اند که ارزش‌های اخلاقی چندان برایشان اهمیت ندارد. این کتاب بیشتر به عنوان پایه‌ای برای دنیای فانتزی اریسکون عمل می‌کند که روایت و جهان خود را در کتاب‌های بعدی گسترش می‌دهد؛ از این رو پایان‌بندی «باغ‌های ماه» بسیاری از سوالات را بی‌جواب می‌گذارد و خوانندگان را مشتاق نگه می‌دارد تا سراغ کتاب‌هاب بعدی بروند.
مجموعه کتاب‌های «مالازان» با چندین رمان بلند و کوتاه دنیایی عمیق می‌سازند که جغرافیا و تواریخ دقیقی را دربرمی‌گیرند. از جنگ‌های بزرگ روی زمین، تا جنگ‌های ماورایی و باستانی، روایت خدایان بزرگتر و غیره همه به ساخت جهان فانتزی کمک می‌کنند که خواننده می‌تواند به راحتی در آن غرق شود. در مجموعه‌ی «مالازان» به جای آنکه داستان یک قهرمان ثابت را طی کتاب‌های متعدد دنبال کنیم، با روایتی پیچیده از صدها شخصیت و خطوط داستانی چندگانه‌ی آن‌ها مواجه هستیم که هر کدام پیشینه، انگیزه‌ها و سرنوشتی دارند با مسیرهایی درهم‌تنیده که داستانی غیرقابل پیش‌بینی ایجاد می‌کند و می‌توانید مطمئن باشید هرگز از آن خسته نخواهید شد.
همچون بهترین کتاب‌های فانتزی حماسی، در «مالازان» نیز تا دلتان بخواهد جادو پیدا می‌شود. از پرداختن به پیشگویی‌ها و تواریخی درباره‌ی چگونگی خلقت و نابودی جهان، تا خدایانی که خود با یکدیگر دست‌به‌یقه شده‌اند، «مالازان» از جادو چیزی کم نمی‌گذارد که نقش مهمی در پیشبرد روایت این مجموعه دارد. علاوه بر این، موجودات جادویی و افسانه‌ای، جادوگران قدرتمند، شیاطین، اژدها و خلاصه بسیاری عناصر شگفت انگیز دیگر در این کتابها پیدا می‌شوند که دنیای عمیق «مالازان» را رنگ و لعاب می‌بخشند. این مجموعه همچنین در بازه‌ی زمانی می‌گذرد که با اینکه به طور دقیق براساس معیارهای واقعی قابل محاسبه نیست، اما از ویژگی‌ها و نمادهای قرون وسطایی استفاده می‌کند که معمولا در بسیاری از کتاب‌های فانتزی حماسی پیدایشان خواهید کرد؛ مثل شاه‌نشین‌ها، طبقات اشراف، شوالیه‌ها، میدان‌های جنگ حماسی با شمشیر و البته جادو.
کتاب‌های مجموعه‌ی «مالازان» فراتر از داستان فانتزی و محیط قرون وسطایی خود، از شخصیت‌هایی حرف می‌زنند که با انتخاب‌های دشواری مواجه شده‌اند، از نظر اخلاقی نمی‌توان به آن‌ها اطمینان کرد و اغلب دست به کارهایی می‌زنند که عواقب نامبارکی دارد، اما درعین‌حال، نمی‌خواهید از طرفداری از آن‌ها دست بکشید. این قهرمان‌های خاکستری در میانه‌های نبردهای هیجان انگیز و جادویی خود با مسائلی چون ماهیت قدرت، اراده‌ی آزاد و پیامدهای کشت و کشتارهایشان دست و پنجه نرم می‌کنند.
۸. جاناتان استرنج و آقای نورل
- نویسنده: سوزانا کلارک
- نام اصلی: Jonathan Strange & Mr Norrell
- اولین سال انتشار: ۲۰۰۴
«جاناتان استرنج و آقای نورل» اثر سوزانا کلارک یک رمان فانتزی تاریخی است که داستان آن در اوایل قرن نوزدهم در انگلستان، در طول جنگ‌های ناپلئون اتفاق می‌افتد. این کتاب تاریخی را متصور می‌شود که در آن جادو وجود دارد، درحالی که سال‌ها فرض بر این بود که نسل هرگونه جادو و جادوگر در انگلستان منقرض شده است، دو مرد به نام‌های استرنج و نورل از راه می‌رسند تا به طرز غیرمنتظره‌ای آن را احیا کنند.
آقای نورل یک اندیشمند منزوی است که بیشتر وقت خود را صرف مطالعاتش درباره‌ی جادو می‌کند و می‌خواهد بار دیگر، جادو را به جایگاه واقعی آن در جامعه‌ی انگلیس بازگرداند؛ البته به دور از چشم عوام. او به ارتش انگلیس کمک می‌کند تا در جنگ علیه ناپلئون پیروز شوند. در مقابل جانان استرنج را داریم؛ یک مرد ثروتمند جوان که وقتی متوجه می‌شود نیروهای خارق‌العاده دارد، زیر دست آقای نورل شاگردی می‌کند؛ اما خلاف استادش، استرنج جادوگر جسوری است که بیش از هرچیز می‌خواهد با سروکله زدن با قدرت‌های خارق‌العاده‌اش، پا به قلمرویی ناشناخته بگذارد و حد و حدود توانایی‌های جادویی خود را به چالش بکشد و بیشتر به سمت جادوهای تاریک گرایش دارد.
نورل که خلاف استرنج، بر دانش آکادمیک و تئوری تسلط دارد، از متون و آیین‌های باستانی برای اعمال جادو بهره می‌گیرد و ترجیح می‌دهد از پشت پرده‌ها بر وقایع تأثیر بگذارد. اما استرنج درست نقطه‌ی مقابل اوست که به نظرش هرچه زرق و برق جادو بیشتر باشد، ماجراجویی هیجان‌انگیزتری هم با خود می‌آورد. او حتی می‌خواهد ارتش موجودات جادویی خودش را تشکیل دهد و به خاطر همین رفتارهای جاه‌طلبانه‌اش به شهرت نیز می‌رسد. درنهایت، مسیر زندگی این دو مرد با یکدیگر گره می‌خورد و آن‌ها را به مواجهه با موجودات قدرتمند جادویی، شخصیت‌های تاریخی و حتی جنگ در کنار ارتش بریتانیا سوق می‌دهد. ماجراجویی‌های آن‌ها در سراسر انگلستان جادوی فراموش شده در این سرزمین را آشکار و تاریخی موازی تاریخ واقعی خودمان روایت می‌کند.
کتاب کلارک برای طرفداران فانتزی‌های تاریخی و حماسی با دنیای غنی و داستانی که تاریخ و جادو را درهم می‌آمیزد بهترین گزینه است. او در داستان خود از فولکور، ادبیات انگلیس و دیگر عناصر تاریخی این کشور استفاده کرده و پرسش‌هایی نیز مطرح می‌کند: آیا منطق و جادو می‌توانند در کنار هم وجود داشته باشند، یا وجود یکی نفی دیگری است؟ عواقب استفاده از نیروهای مافوق بشری در تاریخ واقعی چیست و اگر می‌توانستیم در رویدادهای تاریخی دست ببریم چگونه آن‌ها را تغییر می‌دادیم؟ داستان که در پس‌زمینه‌ی جنگ‌های ناپلئون قرار دارد، رویدادهای تاریخی مهم را با چاشنی جادو ترکیب می‌کند و پای عناصر ماوراءالطبیعه را به میان می‌کشد.
در مقایسه با کتاب‌های فانتزی حماسی کلاسیک که روایت خود را بر جهان‌های عظیم و سرنوشت بشر قرار می‌دهند، داستان کلارک مقیاس کوچک‌تری دارد و به مرزهای انگلیس و تاریخش محدود می‌شود. اما همچنان جادو در محوریت ماجرا قرار می‌گیرد، مبارزات و عواقب تصمیم‌های نورل و استرنج جماعت زیادی را متأثر می‌کند و در مقابل رویکرد دنیامحور در اکثریت روایات فانتزی حماسی، داستانی تعریف می‌کند که شخصیت‌ها، انگیزه‌ها و اقدامات آن‌ها داستان را جلو می‌برد. درواقع، بهترین ویژگی این کتاب، ترکیب واقعیت با تخیل است که شخصیت‌ها و رویدادهای تاریخی را با داستانی فانتزی کنار هم قرار می‌دهد و برای کسانی که به تاریخ علاقه دارند، جنبه‌ی تازه‌ای از تاریخ اگرها را به نمایش می‌گذارد. باید گفت که «جاناتان استرنج و آقای نورل» اساسا یک داستان کاملا انگلیسی با شخصیت‌های کاملا انگلیسی است؛ ازاین‌رو، اگر طرفدار تاریخ یا زیبایی‌شناسی انگلیسی هستید این کتاب فانتزی را از دست ندهید. این کتاب همچنین در سال ۲۰۱۵ میلادی در قالب یک مینی‌سریال برای شبکه‌ی بی‌بی‌سی اقتباس شد که برتی کارول و ادی مارسان به ترتیب در آن نقش شخصیت‌های جانان استرنج و گیلبرت نورل را بازی می‌کنند.
۹. نورآور
- ویسنده: برنت ویکس
- نام اصلی: Lightbringer
- اولین سال انتشار: ۲۰۱۰
«نورآور» یا «لایت‌برینگر» نام مجموعه کتاب‌های فانتزی حماسی برنت ویکس است که داستان آن در دنیایی اتفاق می‌افتد با هفت منطقه‌ی مختلف که به نام «هفت ساتراپی» شناخته می‌شود. این هفت ناحیه به دست شورایی به نام «طیف» اداره می‌شوند که «سفید» یا «منشور» رهبر آن‌هاست. در کتاب اول این مجموعه به نام «منشور سیاه» با گوین گیل آشنا می‌شویم که اداره‌ی دولت را عهده‌دار است و نقش اصلی داستان ماست. گوین پیش از این برادرش دازن را در جنگ منشور دروغین سرنگون کرد و آرامش را به هفت ساتراپی برگرداند؛ اما آرامشی که با کوچک‌ترین ضربه‌ای شکسته خواهد شد. با پیشرفت در داستان، تاریخچه‌ی هفت ساتراپی، سیاست، دست‌های پشت پرده و رازهای سربه‌مهر این دولت آشکار می‌شوند که ۱۶ سال است منشور بر آن سلطه‌ی حداکثری دارد. گوین به مرور حقیقت تاریک گذشته‌ی این کشور و نبرد معروف ساندرد راک را کشف می‌کند.
سیستم جادوگری در دنیای کتاب‌های «نورآور» به نام «کروماتورژی» شناخته می‌شود و مبتنی بر دستکاری در هفت رنگ نور است که می‌توانند قدرت‌هایی چون ایجاد توهم یا توانایی درمان را به فرد بدهند. این جادوگران درعین آنکه از نظم اجتماعی در برابر فروپاشی محافظت می‌کنند، از سوی قدرت‌های متخاصم تهدید می‌شوند. در کروماتورژی می‌توان انرژی نور را مهار کرده و آن را به مواد جامد تبدیل کرد، به ویژه لوکسین که به بسته به رنگی که از آن استخراج شود در اشکال مختلفی ظاهر می‌شود. از این مواد برای کارهای مختلفی از جمله در میدان نبرد می‌توان بهره برد. اکثریت کسانی که از این توانایی استفاده می‌کنند «تک‌رنگ» هستند؛ یعنی با توانایی استخراج تنها یک رنگ خاص متولد می‌شوند. برخی می‌توانند دو رنگ را به کار ببرند (Bichromes) و افراد نادری هم هستند (Polychromes) که می‌توانند از چندین رنگ انرژی بگیرند. رنگ‌ها همچنین مشخصه‌های ویژه‌ای دارند که به نوعی شخصیت افراد را نشان می‌دهد؛ مثلا قرمز با عصبانیت و رنگ آبی با منطق خشک مرتبط می‌شوند. «نورآوران» یا «لایت‌برینگرها» افراد خاصی هستند که می‌توانند بدون اتکا به منشور و به طور طبیعی از نور استفاده کنند. این افراد از سوی دولت حاکم به عنوان موجوداتی خطرناک شناخته شده و دستگیر می‌شوند.
مجموعه‌ی فانتزی «نورآور» چیزی از کتاب‌های حماسی دیگر کم ندارد. حتی اگر مقایسه‌ای بین این کتابها و مجموعه‌ی «زاده‌ی مه» انجام دهید، می‌بینید که شاید از نظر سیستم جادو، برنت ویکس دنیای کامل‌تری ساخته باشد. برای نمونه شباهت‌های قابل توجهی بین سیستم کروماتورژی و آلومانسی «زاده‌ی مه» وجود دارد؛ مثلا هردو از عناصر طبیعی برای سیستم جادوی خود بهره می‌برند؛ اولی از نور استفاده می‌کند و دومی از فلزات. یا هردو دنیایی عمیق دارند با طبقات اجتماعی و نژادهای مختلف که توانایی‌های جادویی بر طبقه‌بندی‌های آن حکمفرماست که بر تعصبات و درگیری‌ها دامن می‌زند. درمقابل اما دنیای «مه‌زاد» بسیار بزرگتر از جهان کتاب‌های ویکس است. «نورآور» بر هفت اقلیم یا ساتراپی تحت حاکمیت یک دولت واحد تمرکز می‌کند، و «زاده‌ی مه» دنیایی می‌سازد که فراتر از یک قاره، در سیارات مختلف می‌گذرد که هریک دولت‌ها، ملت‌ها و فرهنگ‌ها خاص خود را دارند. این مجموعه با روایت کلاسیک‌تر خود داستانی با شخصیت‌های خیر و شر تعریف می‌کند که نقش اصلی، یعنی وین را دربرابر نیروی مطلق حاکمه قرار می‌دهد که مظهر ظلم است. اما «نورآور» رمانی مدرن‌تر با شخصیت‌ها و انگیزه‌های مبهم‌تر است و نمی‌توانید به راحتی آن‌ها را از نظر اخلاقی قضاوت کنید. پروتاگونیست یعنی گوین مدام بین قهرمان و ضدقهرمان در نوسان است و نمی‌داند باید به مسئولیت‌هایش به عنوان رهبری قانونمند عمل کند، یا کل سیستم و قوانینش را زیر سوال ببرد.
با تمام این اوصاف، «نورآور» هم مثل سایر مجموعه‌های فانتزی حماسی دغدغه‌های اخلاقی دارد و از فساد سیستم‌ها حرف می‌زند. پس از خواندن کتاب‌های این مجموعه احتمالا از خودتان می‌پرسید آیا آزادی ارزش آن را دارد که صلح و آرامش کشور را فدای جنگی طولانی مدت کرد؟ آیا پس از آنکه آشوب همه جا را فراگرفت می‌توان دوباره به عدالت دست یافت یا این سرنوشت محتوم بشری است که همیشه می‌خواهد برای یک هدف والا بجنگد. در کل می‌توان گفت که کتاب‌های «لایت‌برینگر» مجموعه‌ای هیجان انگیز با ماجراجویی‌ها و سیستم‌های فانتزی و جادویی منحصربه‌فرد ارائه می‌کنند. این کتابها با بررسی ایده‌هایی چون قدرت و مسئولیت داستانی روایت می‌کنند که به جهان خودمان هم نزدیک می‌شود. برای مثال می‌توان رهبر اصلی یا منشور را به رهبر کاتولیک‌ها تشبیه کرد که از نظر کارکردی و وظایف، موقعیتی شبیه به منشور کتاب‌های «نورآور» دارد. با این داستان جذاب و جهان پویا، مجموعه‌ی برنت ویکس به ویژه برای خوانندگانی که از مجموعه‌هایی چون «زاده‌ی مه» و «استورم‌لایت» لذت برده‌اند، گزینه‌ی بسیار مناسبی است.
۱۰. چرخه‌ی میراث
- نویسنده: کریستوفر پائولینی
- نام اصلی: The Inheritance Cycle
- سال انتشار: ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۱
«میراث» نام مجموعه کتاب‌های فانتزی حماسی برای نوجوانان است که ماجراهای پسر مزرعه‌دار نوجوانی به نام اراگون (Eragon) را دنبال می‌کند که با اژدهایش سافیرا (Saphira) در جنگی علیه پادشاه شرور گالباتوریکس (Galbatorix) شرکت می‌کنند. داستان اراگون در دنیای فانتزی آلاگاسیا (Alagaësia) اتفاق می‌افتد که سرزمین اصلی پس‌زمینه‌ی این مجموعه است. فرهنگ‌ها و جوامع مختلفی در آلاگاسیا پیدا می‌شوند و از پادشاهی و نظام‌های سیاسی صالح، تا حکومت‌های ظالم در این سرزمین حکمرانی می‌کنند.
ماجرای اراگون از آنجایی شروع می‌شود که او روزی سنگ آبی مرموزی پیدا می‌کند؛ سنگی که به زودی پی می‌برد درواقع تخم اژدهاست و از آن سافیرا به دنیا می‌آید. یک نقال باستانی به نام بروم اراگون را به سمت سرنوشت‌اش هدایت می‌کند: او باید بر اژدها سوار شده و به نبرد گالباتوریکس برود؛ این حاکم با جادوی تاریک خود سال‌هاست که نژاد اژدها را به بردگی گرفته است. اراگون و سافیرا، که اولین اژدهایی است که طی سالیان سال سروکله‌اش پیدا شده، پا به ماجراجویی خطرناکی می‌گذارند که درنهایت به مبارزه با نیروهای گالباتوریکس ختم می‌شود.
در دنیای «میراث» با نژادهای مختلفی نیز سروکار داریم؛ مثلا الف‌ها نژادی باستانی و خردمند هستند که در هماهنگی با طبیعت زندگی می‌کنند و قدرت‌های جادویی و سنت‌های باستانی دو بنیاد اصلی جامعه و فرهنگ آن‌ها را شکل می‌دهد. کوتوله‌ها یا دورف‌ها جنگجویان تنومند و ماهری هستند که در کوهستان‌های آلاگاسیا سکونت دارند. اورگال‌ها اما نژادی بی‌رحم‌اند که به گالباتوریکس خدمت می‌کنند و به طور کلی به قبایل مختلفی تقسیم می‌شوند، اما همه به خوی وحشیانه‌ی خود مشهورند. هر یک از این نژادها زبان، آداب و رسوم و ساختارهای اجتماعی خاص خود را دارند و یک سیستم جادویی مبتنی بر زبان باستانی نیز در جهان کتاب‌های «میراث» یافت می‌شود. کلمات خاص می‌توانند نیروهای ویژه‌ای ایجاد کنند و این جادو به شخصیت‌های مختلف توانایی‌های مختلف می‌دهد؛ مثل درمان کردن، تغییر عناصر و ایجاد توهم. همچنین بین اژدها و اژدهاسوار یک پیوند تله‌پاتیک وجود دارد که توانایی و هماهنگی آن‌ها را در میدان نبرد افزایش می‌دهد. همانطور که از یک دنیای ناب فانتزی توقع دارید، پیشگویی‌ها و افسانه‌های باستانی نقش مهمی در داستان «میراث» بازی می‌کنند که پس‌زمینه‌ی تاریخی قوی برای ماجراجویی‌های اراگون و دیگران فراهم می‌آورد.
این مجموعه شامل چهار کتاب است که پائولینی اولین کتاب آن یعنی «اراگون» را زمانی که تنها پانزده سال داشت نوشت. دومین کتاب که در سال ۲۰۰۵ میلادی منتشر شد «الدست» (Eldest) نام دارد و در آن اراگون با چالش‌های رسیدن به قدرت و هدایت نظام سیاسی واردن دست و پنجه نرم می‌کند. نیروهای گالباتوریکس نیز همچنان تهدید مهمی به حساب می‌آیند. یک اژدهاسوار جدید به نام آریا با گذشته‌ای تاریک پا به ماجرا می‌گذارد و اراگون در دوراهی می‌ماند که چه رویکردی باید نسبت به آریا اتخاذ کند.
در کتاب سوم، «بریسینگر» (Brisingr)، اراگون به دنبال دانش و مصنوعات باستانی است تا بتواند مهارت‌های خود را بهبود بخشد و برای رویارویی دیگری با گالباتوریکس آماده شود. او برای این کار به شهر پنهان الف‌ها سفر می‌کند و در این میان، هویت و انگیزه‌های واقعی آریا آشکار می‌شوند و اراگون از تاریخ اژدها و ماهیت واقعی جادو سردرمی‌آورد.
کتاب چهارم و پایانی این مجموعه که تحت عنوان «میراث» در سال ۲۰۱۱ میلادی منتشر شد اراگون را در تب و تاب تجدید قوا نشان می‌دهد. او با گردآوری متحدان خود را برای نبرد نهایی علیه گالباتوریکس آماده می‌کند. سرنوشت آلاگاسیا به دوئل حماسی اراگون و سافیرا علیه گالباتوریکس بستگی دارد.
مجموعه‌ی «میراث» بارها با بهترین کتاب‌های فانتزی حماسی مقایسه شده و پائولینی را به تقلید از آثار تالکین و مارتین متهم کرده‌اند. البته نمی‌توان منکر آن بود که وجود الف‌ها و دورف‌ها، یک پیر دانا و ماجراجویی قهرمانانه‌ی اراگون به آثار مذکور شباهت زیادی دارد، اما سبک نوشتاری پائولینی بسیار متفاوت است و بیشتر به مذاق نوجوانان خوش می‌آید.
اگر بخواهیم از خوبی‌های این مجموعه بگوییم باید به گستره‌ی بزرگ داستان اشاره کنیم که در پادشاهی‌های مختلف در سراسر آلاگاسیا اتفاق می‌افتد و عنصر واقعی دنیای فانتزی پائولینی را تقویت می‌کند. عناصر جادویی هم کم در این مجموعه پیدا نمی‌شوند؛ از اژدها گرفته تا زبان‌های باستانی و نژادهای خاص مربوط به اعصار گذشته. سفر قهرمان داستان که از یک مزرعه شروع می‌شود و او را به اوج قدرت و شکوه می‌رساند، از مهم‌ترین عناصر کتاب‌های فاتنزی حماسی کلاسیک است؛ یعنی همان سفر مهیجی که قهرمان در طول داستان طی می‌کند. مشخصا نبرد بین خیر و شر در این کتابها جریان دارد و یک مرز روشن و قطعی بین اراگون (مظهر خیر مطلق) و گالباتوریکس (مظهر شر مطلق) کشیده شده است.
با این وجود، شکی در آن نیست که داستان یک پسربچه‌ی پانزده ساله در برابر بهترین کتاب‌های ادبیات فانتزی حماسی رنگ می‌بازد. دنیای «میراث» کوچک‌تر است، با جزئیات کمتر و شخصیت‌های گاه ناپخته. از این رو از نظر پیچیدگی و عمق جهان خود، از دیگر کتاب‌های فانتزی که در این فهرست برشمردیم در جایگاه پایین‌تری قرار می‌گیرد. اما اگر در نظر داشته باشید که این کتاب اساسا برای کودکان و نوجوانان، و به دست یک نوجوان نوشته شده است می‌توانید از این ایرادات چشم‌پوشی کنید و از داستان اراگون و اژدهاسواران لذت ببرید.
منبع: The Fantasy Review
