سیارک آپوفیس تا ۱۰۰ سال دیگر خطر برخورد با زمین نخواهد داشت
مشاهدات راداری تازه‌ی سیارک آپوفیس نشان می‌دهد که این جرم نزدیک به زمین، تا ۱۰۰ سال آینده خطر برخورد با سیاره‌ی ما را ندارد.
پس از کشف «۹۹۹۴۲ آپوفیس» (۹۹۹۴۲ Apophis) در سال ۲۰۰۴ میلادی (۱۳۸۳ خورشیدی) این سیارک به عنوان یکی از خطرناک‌ترین سیارک‌هایی که می‌تواند زمین را تحت تأثیر قرار دهد، شناخته شد. اما با ردیابی ستاره‌شناسان و تعیین دقیق‌تر مدار آن، این ارزیابی تغییر کرد.
اکنون نتایج حاصل از یک مشاهده‌ی جدید راداری همراه با تجزیه و تحلیل دقیق مدار سیارک به منجمان کمک کرده است تا دریابند که حداقل برای یک قرن خطر برخورد آپوفیس به سیاره‌ی ما وجود نخواهد داشت.
سیارک آپوفیس با عرض تقریبی ۳۴۰ متر، پس از پیش‌بینی ستاره‌شناسان مبنی بر نزدیکی به زمین در سال ۲۰۲۹ (۱۴۰۸ خورشیدی)، به سرعت به عنوان سیارکی معروف شد که می‌تواند تهدیدی جدی برای زمین باشد. به کمک مشاهدات دیگر از از این جرم نزدیک زمین، احتمال برخورد در سال ۲۰۲۹ و همچنین خطر برخورد در هنگام گذر دیگر یعنی سال ۲۰۳۶ میلادی رد شد. با این وجود هنوز احتمال کمی برای برخورد در سال ۲۰۶۸ وجود داشت.
اما هنگامی که آپوفیس در حدود ۵ مارس (۱۵ اسفند) از نزدیکی زمین گذشت، ستاره‌شناسان از این فرصت استفاده و با استفاده از مشاهدات قدرتمند راداری، تخمین مدار آن به دور خورشید را با دقت بسیار زیادی تصحیح کردند و دریافتند که خطر برخورد آپوفیس به زمین در سال ۲۰۶۸ و سال‌ها پس از آن وجود ندارد.
مسیر سیارک آپوفیس در سال ۲۰۲۹. نقاط آبی رنگ ماهواره‌هایی هستند که در نزدیکی مسیر این سیارک قرار دارند.
Credit: NASA/JPL-Caltech
«دیوید فارنوکیا» (Davide Farnocchia) از مرکز مطالعات اجرام نزدیک زمین (CNEOS) ناسا گفت: «دیگر خطر برخورد در سال ۲۰۶۸ وجود ندارد و محاسبات تازه‌ی ما هیچ خطری را حداقل تا ۱۰۰ سال آینده نشان نمی‌دهد.»
او افزود: «با پشتیبانی رصدهای اپتیکی تازه انجام شده و مشاهدات راداری، عدم قطعیت در مدار آپوفیس از صدها کیلومتر به چندین کیلومتر برای پیش‌بینی احتمال برخورد ۲۰۲۹ کاهش یافت و همچنین به پیش‌بینی حرکت آینده‌ی آن هم کمک کرد. بنابراین اکنون می‌توانیم آپوفیس را از فهرست اجرام دارای خطر حذف کنیم.»
«جدول خطر برخورد سنتری» (Sentry Impact Risk Table) توسط CNEOS مدیریت می‌شود و شامل داده‌های سیارک‌هایی می‌شود که مدار آن‌ها به گونه‌ای است که نمی‌توان خطر برخورد آن‌ها را منتفی دانست. بدین ترتیب با یافته‌ی اخیر دیگر آپوفیس شامل این خطر نمی‌شود.
CNEOS با تکیه بر تلسکوپ‌های نوری و رادار زمینی به تعیین مدار هر جرم شناخته شده‌ی نزدیک زمین برای بهبود ارزیابی طولانی‌مدت خطر برخورد آن کمک می‌کند. محاسباتی دقیق که با پشتیبانی دفتر هماهنگی دفاع سیاره‌ی ناسا انجام می‌شود.
یک فرصت علمی
برای رسیدن به جدیدترین محاسبات مدار آپوفیس و پیگیری دقیق حرکت آن، ستاره‌شناسان از آنتن رادیویی ۷۰ متری «مرکز شبکه‌های فضای دوردست گلدستون» (Goldstone Deep Space Communications) در کالیفرنیا استفاده کردند.
«اگرچه آپوفیس این بار هم در گذر از کنار زمین بسیار نزدیک بود اما هنوز ۱۷ میلیون کیلومتر فاصله داشت. این گذر به دانشمندان کمک کرد تا اطلاعات دقیقی در مورد فاصله‌ی آن با دقت حدود ۱۵۰ متر به دست آورند.» این را «مارینا بروزویچ» (Marina Brozovic) از آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا (JPL) گفت و افزود: «این اقدام نه تنها باعث شد تا هر گونه خطر برخورد را رد کنیم، بلکه ما یک فرصت علمی شگفت انگیز را فراهم کرد.»
گلدستون همچنین برای تصویربرداری از سیارک آپوفیس، با رادیو تلسکوپ ۱۰۰ متری «گرین بنک» (Green Bank) هممکاری کرد. بدین ترتیب در حالی که گلدستون در حال فرستادن سیگنال بود، گرین بنک به دریافت سیگنال می‌پرداخت. یک آزمایش رادار دوپایه (Bistatic) که قدرت سیگنال رادیویی را دو برابر می‌کند.
عکس تهیه شده از آپوفیس در گذر ۵ مارس از کنار زمین
Credit: NASA/JPL-Caltech and NSF/AUI/GBO
اگرچه تصاویر راداری آپوفیس به صورت پیکسلی به‌نظر می‌رسند، اما توان تفکیک ۳۸.۷۵ متر در هر پیکسل است. با توجه به فاصله‌ی ۱۷ میلیون کیلومتری سیارک که حدود ۴۴ برابر فاصله‌ی زمین تا ماه بود، این وضوح قابل توجه است. به گفته‌ی برزویچ با چنین توان تفکیکی اگر یک دوربین دو چشمی به قدرت این رادار داشتیم، می‌توانستیم در لس آنجلس باشیم و یک منوی شام را در رستورانی در نیویورک بخوانیم.»
اما علاوه بر تعیین دقیق مدار آپوفیس، تیم رادار امیدوارند که با تجزیه و تحلیل پیشرفته‌ی داده‌ها بتوانند در مورد شکل سیارک هم اطلاعات بیشتری کسب کنند. مشاهدات قبلی حاکی از آن است که آپوفیس ظاهری «دولپه‌ای» (Bilobed) مانند بادام زمینی دارد. شکلی که در میان سیارک‌های نزدیک به زمین با قطر بیش از ۲۰۰ متر معمول است و حداقل از هر ۶ مورد یکی چنین ساختاری دارد.
ستاره‌شناسان همچنین در تلاشند تا درک بهتری از سرعت چرخش سیارک و محوری که به دور آن می‌چرخد (معروف به حالت چرخش) داشته باشند. این داده‌ها باعث می‌شود تا جهت‌گیری سیارک با زمین را هنگام ورود به میدان گرانشی سیاره‌ی ما در سال ۲۰۲۹ که می‌تواند آن حالت چرخش را تغییر دهد و حتی «سیارک‌لرزه» ایجاد کند، تعیین کنند.
در ۱۳ آوریل ۲۰۲۹ (۲۵ فروردین ۱۴۰۸) سیارک آپوفیس با فاصله‌ای کمتر از ۳۲ هزار کیلومتر که نزدیکتر از فاصله‌ی مدار زمین‌آهنگ () است، از کنار زمین می‌گذرد. طی این رویداد آپوفیس برای ساکنان روی زمین از نیمکره‌ی شرقی و بدون نیاز به تلسکوپ یا دوربین شکاری قابل مشاهده خواهد بود.
همچنین به گفته‌ی فارنوکیا این گذر نزدیک می‌تواند به کشف‌های جدید بیانجامد. بدین ترتیب گذر سال ۲۰۲۹ سیارک آپوفیس فرصت بی‌سابقه‌ای برای ستاره‌شناسان است که بتوانند از نزدیک این یادگار منظومه‌ی شمسی را مشاهده کنند. جرمی که دیگر یک خطر بالقوه برای سیاره‌ی ما نیست و فقط یک کنجکاوی علمی محسوب می‌شود.
عکس کاور: طرحی گرافیکی از سیارک شناخته‌شده‌ی آپوفیس و نمایی از زمین در دوردست
Credit: NASA/JPL
منبع: SciTechDaily
