نقد کتاب «سال بلوا» عباس معروفی؛ ترکیب تاریخ و اسطوره

کتاب «سال بلوا» اثر عباس معروفی، رمانی است که با تکیه بر اسطورهها و تاریخ، به تصویر کشیدن مصائب مردم در اواخر حکومت رضاشاه میپردازد و آن دوران را به اصطلاح نقد هم میکند. در این اثر، نویسنده با استفاده از موتیفهای تکرارشوندهای مانند خاک و انتظار، داستانی مدرن و تأملبرانگیز و البته غمانگیز روایت میکند.
خلاصه داستان کتاب «سال بلوا»
داستان سال بلوا حول محور زندگی نوش آفرین، دختر سرهنگ نیلوفری، میچرخد. پدر او با آرزوهای بزرگ به شهر سنگسر میآید تا آیندهای روشن بسازد. اما این آرزوها به زودی و با مرگ سرهنگ به ناامیدی تبدیل میشوند. نوش آفرین که در جستجوی عشق و خوشبختی است، به کوزهگری به نام حسینا دل میبندد. این عشق، با وجود تمام موانع و مشکلات، نقطه عطفی در زندگی اوست.
با این حال، تقدیر به گونهای دیگر رقم میخورد و حسینا ناپدید میشود و نوش آفرین مجبور میشود با دکتر معصوم ازدواج کند. اما این انتخاب برای او عذابآور است و همواره خود را سرزنش میکند. در ادامه، حسینا دوباره به زندگی نوش آفرین بازمیگردد و این بازگشت، زندگی او را وارد بحرانی جدید میکند.
نقد کتاب «سال بلوا»
در این رمان، شخصیتها با پیچیدگیهای روانشناختی و درگیریهای درونی خود، بهویژه در مواجهه با عشق و سرنوشت، به تصویر کشیده شدهاند. نوشا، دختر سرهنگ نیلوفری، با عشقی عمیق به حسینای کوزهگر، نمادی از آرزوها و آرمانهای نسل جوان است که در دنیای پرآشوب آن زمان، به دنبال خوشبختی میگردند.
در این رمان، بر خلاف آنچه انتظار داریم که دراماتیکترین لحظات با تکانههای عاطفی دچار تحول شوند، شاهد سکون و در عین حال حرکت بیوقفهای هستیم که هدفی جز نمایاندن تضادها و آشفتگیهای درونی ندارد. این حرکات به شدت تحت کنترل نویسنده است؛ انگار که دستش را به شکلی آگاهانه روی دکمههای کنترل فشار میدهد، اما نه برای پیشبرد داستان، بلکه برای تماشا کردن اوضاعی که خود خلق کرده است.
در دنیای «سال بلوا»، قهرمان مرد و زن داستان در تلاشند تا در میان این فضای مملو از ناامیدی، اثر خودشان را بگذارند، اما در نهایت در تکثیر تصاویری از خودشان گم میشوند. شاید عباس معروفی در تلاش است تا بگوید هر کس در این جامعه جزئی از یک کل بزرگتر است، اما در عین حال هیچ کسی نمیتواند واقعاً درکی از این کل پیدا کند.
کتاب «سال بلوا» برای چه کسانی مناسب است؟
کتاب «سال بلوا»، به نوعی برای آن دسته از مخاطبان است که در پی بازکردن گرههای زندگی معاصر در ایران هستند. بدون اینکه بدانند که گاهی گرهها نه تنها باز نمیشوند، بلکه هر روز بیشتر در دل هم میپیچند و در نهایت، داستانی تکراری از هزارتوی بحرانها و سرگشتگیها میسازند.
به نظر میرسد عباس معروفی برای نگارش این اثر تلاشی نکرده است که به خواننده چیزی بدهد جز یک شوک مستمر به ذهن و قلبش. نه که دست او در خلق رویدادها خالی باشد، بلکه گویی نویسنده از همان ابتدا قصد دارد تا ما را به گردابی از آشفتگی بکشاند و همانجا رها کند.
کتاب «سال بلوا» برای علاقهمندان به تاریخ معاصر ایران توصیه میشود. اگر به دنبال داستانی هستید که با ترکیب واقعیت و اسطوره، به بررسی مفاهیم عمیق انسانی بپردازد، سال بلوا انتخابی مناسب است.
آیا کتاب «سال بلوا» ارزش خرید دارد؟
کتاب «سال بلوا» اثری است که میتوانید آن را بارها بخوانید و هر بار لایههای جدیدی از معنا در آن کشف کنید. درونمایه سیاسی و نمادین این کتاب ممکن است کمی خسته و دلزدهتان کند، اما بدون شک، «سال بلوا» یکی از مهمترین آثار ادبیات معاصر ایران است که ارزش خواندن و تأمل دارد.
منبع: دیجیکالا مگ