راهنمای کامل بودجه‌بندی و مدیریت درآمد شخصی
حتما تا به حال در مورد بودجه بندی و اهمیت آن در بلندمدت چیزهایی شنیده باشید. شاید پدر شما هم یکی از آن افرادی بود که هر شنبه صبح پای میز حساب‌وکتاب بود و برای طول هفته بودجه‌بندی می‌کرد. با این حال، بودجه دقیقاً چیست؟ چطور بودجه‌بندی خوبی کنیم و بهترین استفاده را از آن ببریم؟ در این مقاله قصد داریم به این موضوع پرداخته و تمام سوالات احتمالی شما در مورد بودجه‌بندی را پاسخ دهیم.
بودجه چیست؟
به صورت بسیار ساده، بودجه را می‌توان برنامه‌ای مکتوب برای پول و سرمایه دانست. این تعریف بسیار ساده و قابل است. ولی می‌توان آن را بیشتر بسط داد.
ولی در عمل، انجام بودجه‌بندی خیلی سخت‌تر از صحبت کردن در مورد آن است. ولی زمانی که هر ماه خود را ملزم به نوشتن بودجه مکتوب می‌بینید، عمل کردن به آن هم بسیار آسان‌تر می‌شود.
احتمالاً از همان سال‌های ابتدایی زندگی با مفهوم بودجه به نوعی درگیر بوده باشید. مثالی مانند «پول که علف خرس نیست» احتمالاً به گوش شما هم خورده باشد. این مثال را نیز می‌توان نوعی واکنش به بودجه‌بندی دانست.
واقعیت این است که بودجه در واقع به شما اجازه‌ی خرج کردن پول را می‌دهد. اگر بودجه اجازه ندهد، حتی اگر هم پول داشته باشید، نباید آن را خرج کنید. البته، به‌جای اینکه بودجه را لیستی از باید و نبایدها بدانید، بهتر است آن را برنامه‌ریزی سرمایه خود بدانید. نوعی برنامه که به شما اجازه می‌دهد تمام پول خود در طول ماه را به خوبی و با هدف و نظم خرج کنید.
در مجموع، بودجه به شما این شانس را می‌دهد که برنامه بریزید و پول خود را دقیقاً همان‌طوری که می‌خواهید خرج کنید. جالب است، درسته؟
چند نوع بودجه‌بندی وجود دارد؟
اگر از هر فردی در خیابان در مورد روش‌های بودجه‌بندی بپرسید، احتمالاً هر مرتبه در مورد روشی جدید می‌شنوید. خیلی‌ها هم اصلاً با این مفهوم آشنایی ندارند و اصلاً آن را به کار نمی‌گیرند.
یادتان باشد، بودجه یک برنامه‌ی مکتوب برای پول شما است. محلی که این برنامه را می‌نویسید ممکن است متفاوت باشد. برخی از اپلیکیشن‌های گوشی استفاده می‌کنند، برخی از برنامه اکلس، برخی از یک برگه کاغذ و قلم و … درهرحال، هیچ کدام از آنها فرقی ندارد و تنها چیزی که اهمیت دارد این است که بودجه شما واقعی و قابل اجرا باشد.البته نکته مهم دیگری هم وجود دارد و آن هم اینکه بودجه را همیشه و قبل از شروع هر ماه باید آماده کنید.
با این حال، درادامه قصد داریم ۴ سبک بودجه‌بندی متداولی که انجام آنها ساده و محبوب است را به شما معرفی کنیم.
۱- قانون ۲۰/۳۰/۵۰ برای بودجه‌بندی
این روش مبتنی بر درصد است (نقطه قوت)، ولی امکان بررسی و ردیابی بدهی‌های شما در آن وجود ندارد (نقطه ضعف). بر اساس این روش، ۵۰ درصد درآمد شما صرف نیازها می‌شود، ۳۰ درصد دیگر را می‌توانید صرف خواسته‌ها کنید و ۲۰ درصد انتهایی دیگر را نیز باید به صرفه‌جویی و پس‌انداز اختصاص دهید. بله، درست است. ۲۰ درصد درآمد خود را باید پس‌انداز کنید. این سبک بودجه‌بندی بر این هدف مبتنی است که شما بیشتر به صرفه‌جویی و پس‌انداز اهمیت می‌دهید و بدهی چندانی برای پرداخت ندارید. این نطقه ضعف بزرگی است.
۲- راهکار ۶۰٪ در بودجه‌بندی
این روش سخت‌گیرانه‌تر است. شما تمام نیازها و خواسته‌های خود را یکجا کرده و ۶۰ درصد درآمد خود را به آن اختصاص می‌دهید. ۴۰ درصد دیگر برای پس‌انداز است. البته به همین سادگی هم نیست. این ۴۰ درصد به بخش‌های کوچک‌ترین تقسیم می‌شود. ۱۰ درصد برای پس‌انداز بازنشستگی است، ۱۰ درصد پس‌انداز بلندمدت و ۱۰ درصد دیگر پس انداز کوتاه مدتی است، ۱۰ درصد دیگر را نیز می‌توانید به تفریحات اختصاص دهید.
۳- بودجه‌ریزی معکوس
در بیشتر روش‌های بودجه‌ریزی، شما ابتدا خرج‌ها را مشخص کرده و سپس در انتها مبلغی و یا درصدی را به پس‌انداز اختصاص می‌دهید. اما در روش بودجه‌ریزی معکوس شما دقیقاً کار برعکسی را انجام می‌هید. در این روش شما در ابتدا بخشی از درآمد خود را برای پس‌انداز و سرمایه‌گذاری اختصاص می‌دهید، و سپس از بخش باقیمانده برای انجام انواع هزینه‌ها استفاده می‌کنید. تاکید بیشتر این روش روی بحث سرمایه‌گذاری و پس‌انداز برای ما خیلی جالب است، چراکه فکر می‌کنیم شما همیشه و در هرحالی باید حداقل مبلغی را به عنوان پس‌انداز داشته باشید.
تفکر انتقادی چیست و چطور باید آن را تقویت کنیم؟
۴- بودجه‌بندی صفر محور
این روش یکی از محبوب‌ترین روش‌ها برای بودجه‌ریزی است و ما هم آن را بیشتر توصیه می‌کنیم. بر اساس این روش، حاصل تفریق تمام هزینه‌های شما از درآمدهایتان برابر با صفر خواهد بود. البته بودجه‌بندی صفر محور به این معنا نیست که حساب بانکی شما صفر می‌شود! بلکه به این معنا است که شما برای تمام درآمد خود برنامه‌ریزی می‌کنید. در واقع، حتی تا همان هزار تومان آخر هم می‌تواند در این روش دسته‌بندی شود.
در این روش شما تصمیم می‌گیرید که چه مقدار از درآمد خود را صرف پرداخت بدهی‌ها کنید، چه مقدار را به پس‌انداز اختصاص دهید و چقدر را برای مخارج روزانه کنار بگذارید. بنابراین، دیگری احتیاجی نیست که نگران پرداخت اقساط و بدهی‌های خود باشید. روش بودجه‌بندی صفر محور به شما اجازه می‌دهد تا کنترل کاملی روی سرمایه و درآمد خود داشته باشید.
بهترین روش برای بودجه بندی
روش صفر محور به عنوان بهترین روش برای بودجه‌بندی شناخته می‌شود. بنابراین بهتر است هر ماه از این روش برای برنامه‌ریزی مالی خود استفاده کنید. ولی یادتان باشد، همیشه به این برنامه پایبند بمانید. بعد از مدتی متوجه خواهید شد که این روش بسیار مفید بوده و چه تاثیراتی در نظم مالی شما دارد.
همانطور که گفته شد، روش کار بودجه صفر محور بسیار آسان است: تنها مقداری پول از جیب و حساب شما می‌تواند خارج شود که درآمد دارید. بنابراین، اگر ماهی ۵ میلیون تومان درآمد دارید، باید این مقدار را در تمام بخش‌های زندگی تقسیم کنید: پرداخت قبوض، پرداخت اقساط، پس‌انداز، هزینه‌های خوراک و … در انتها، زمانی که تمام هزینه‌های خود را با یکدیگر جمع کرده و حاصل آن را از کل درآمد خود کم می‌کنید، عدد باقی مانده باید ۰ باشد.
این نکته مهم را حتما باید در نظر داشته باشید که بودجه شما صفر می‌شود. ولی حساب بانکی شما هرگز نباید صفر شود. همیشه مبلغی را به‌عنوان حداقل موجودی خود در نظر داشته باشید. این مبلغ بسته به شرایط مالی و نوع مخارج شما می‌تواند متفاوت باشد.
در این روش بودجه شما باید به ۰ برسد، چرا که برای آن هزار تومان آخر هم برنامه ریزی می‌کنید. هر چیزی که فکر می‌کنید اضافه است هم باید تحت عنوان خاصی دسته‌بندی شود. حالا که قصد برنامه‌ریزی برای تمام درآمد خود را دارید، چه بهتر که آن را به کار مفیدی اختصاص دهید. به همین ترتیب، دخل‌وخرج خود را به سمت اهداف مالی خود پیش خواهید برد.
چرا بودجه‌بندی اینقدر اهمیت دارد؟
چند سال اخیر خیلی بیشتر به ضرورت آمادگی برای مقابله با شرایط غیرمترقبه پی بردیم. بروز همه‌گیری کرونا و تعطیلی خیلی از مشاغل فرصتی بسیار مهم بود تا اهمیت مدیریت سرمایه، درآمد و پس‌انداز را به خوبی درک کنیم. احتمال از دست دادن شغل و یا ایجاد خرج‌های غیرقابل پیش‌بینی نیز جزو دیگر مواردی است که همیشه می‌تواند رخ دهد. با این حال، طبق تحقیقات انجام شده در کشور آمریکا، هنوز ۶۰ درصد مردم درآمد خود را بودجه‌بندی نمی‌کنند. در میان ۴۰ درصد باقی مانده که این کار را انجام می‌دهند، یک سوم آنها در همین یک سال اخیر شروع به استفاده از بودجه کرده‌اند.
شاید شما هم جزو شمار زیاد دیگر افرادی باشید که ماه به ماه با حقوق خود سپری می‌کنید. در آمریکا ۷۸ درصد افراد تنها با حقوق ماهانه زندگی را سپری می‌کنند. یعنی در انتهای ماه هیچ پولی برای آنها باقی نمی‌ماند و منتظر حقوق ماه جدید هستند. به عبارت دیگر، هیچ پس انداز خاصی ندارند و اگر مشکلی برای شغل آنها ایجاد شود، در تامین هزینه‌های ماه بعد دچار مشکل اساسی می‌شوند. با این حال، هیچ لزومی ندارد که شما هم این سبک زندگی را پیش بگیرید. وقتی که درآمد خود را به خوبی بودجه‌بندی می‌کنید، نگرانی و دغدغه شما بابت این مشکلات خیلی کمتر می‌شود.
اگر پیش‌تر شروع به بودجه‌بندی درامد خود کرده و بعد از مدتی منصرف شدید، توصیه می‌کنیم این کار را دوباره از سر بگیرید. عادت کردن به این سبک مدیریت درآمد و هزینه در ابتدا ممکن است دشوار به نظر برسد. ولی اثرات باورنکردنی آن را به زودی مشاهده خواهید کرد.
چطور بودجه‌بندی درآمد خود را شروع کنیم؟
حال که در مورد اهمیت و روش‌های استفاده از بودجه ماهانه اطلاعاتی را کسب کردید، نوبت آن رسیده که خودتان هم کار بودجه‌بندی را شروع کنید. ولی چطور؟ در این بخش به آموزش مرحله به مرحله این کار می‌پردازیم.
مرحله اول: تمام درآمد خود را بنویسید
در این مرحله هر درآمد خالصی که دارید را یادداشت کنید. یادتان باشد، خالص دریافتی را در نظر بگیرد. اگر متاهل هستید، درآمد همسرتان را هم یادداشت کنید. اگر بیش از یک منبع درامدی دارید، یادتان باشد که آنها را هم حتماً در نظر داشته باشید و مححاسبه کنید.
مرحله دوم: تمام مخارج خود را بنویسید
در این مرحله، بهتر است مخارج و هزینه‌های خود را به ۳ دسته کلی تقسیم کنید.
بدهی‌ها
اولین چیزی که باید در بودجه‌بندی خود لحاظ کنید، بدهی‌ها است. اگر پولی قرض گرفته و یا اینکه باید اقساط وامی را پرداخت کنید، آنها را در این بخش مشخص کنید.
پس‌انداز
حال که بدهی‌های اصلی خود را مشخص کردید. وقت پس‌انداز است. اگر خیلی بدهی دارید و واقعاً هزینه‌های شما زیاد است، مقدار کمی پس‌انداز مشخص کنید تا به مبلغ مشخصی (مثلا ۵ میلیون تومان) برسد. این مبلغ را به عنوان پس‌انداز برای مواقع اضطراری در نظر بگیرید. بعد از اینکه این پول تامین شد، مادامی که بدهی‌های شما خیلی زیاد است، می‌توانید از پس‌انداز کردن صرف نظر کنید. بعد از اتمام بدهی‌ها، مجدداً می‌توانید پس‌انداز را شروع کنید.
مخارج
بعد از مشخص کردن بدهی و پس‌انداز، وقت آن است که مخارج روزمره را مشخص کنید. مهم‌ترین موضوع در این بخش اهمیت دادن به مسائل خانوادگی است. معمولاً توصیه می‌شود که مخارج این بخش را به ۴ دسته اصلی تقسیم کنید: غذا، مسکن، حمل‌ونقل و لوازم کاربردی روزمره
بعد از اینکه هزینه‌های اصلی را مشخص کردید، می‌توانید به موارد فرعی‌تر بپردازید. موضوعاتی مثل بیمه، تفریح، هزینه‌های شخصی و … همگی می‌توانند در این بخش مشخص شوند. ولی یادتان باشد، تمام موارد را به دقت یادداشت کرده و مشخص کنید. هدف نهایی را فراموش نکنید، تا همان هزار تومان آخر باید همه چیز دسته‌بندی شود.
مرحله سوم: مخارج خود را در کل درآمد کسر کنید
این مرحله هم جالب و هم هیجان انگیز است. احتمالاً خیلی تمایل داشته باشید که عدد نهایی ۰ باشد و یا چیزی در همان حوالی. اگر هم که تراز شما مثبت باشد که بهترین خبر است. تمام این موارد طبیعی هستند. یادتان باشد، در این مرحله باید جواب ۰ باشد و تمام درآمد خود را بودجه‌بندی کرده باشید. اگر هنوز اجازه خرج کردن دارید، مجدداً به مرحله ۲ بازگشته و پول باقی مانده را به کار خاصی اختصاص دهید. ولی اگر حاصل این تفریق عددی منفی شد، یعنی مخارج شما بیش از درآمد است. در این صورت هم مجدداً باید به مرحله ۲ بازگشته و مخارج خود را بازنگری کنید. به احتمال زیاد در یکی از این دسته‌بندی‌ها می‌توانید صرفه‌جویی بیشتری کرده و مخارج را کاهش دهید. شاید هم بتوانید برخی را کلاً حذف کنید. تمام این انتخاب‌ها با خودتان است، فقط دقت کنید که بودجه در انتها برابر با ۰ باشد.
مرحله چهارم: همه چیز را ردیابی و بررسی کنید
تا اینجا، بخش سخت کار به اتمام رسیده است. حالا وقت آن است که مراقب همه چیز باشید. این مرحله در تمام طول ماه ادامه دارد. در تمام طول ماه باید مراقب مخارج خود باشید تا همه چیز بر اساس بودجه شما پیش برود. شاید بودجه ماهیانه خود برای تفریح را در همان چند هفته اول تمام کرده باشید. بنابراین در ادامه باید این مورد را در نظر داشته باشید. این مثال در مورد تمام بخش‌های بودجه بندی شما صدق می‌کند.
بودجه‌بندی بدون ردیابی و نظارت بر آن کاملاً بی‌معنی است. مثل این مانند که تصمیم به ورزش بگیرید، ولی هیچ‌وقت به باشگاه نروید. وقتی بر بودجه نظارت می کنید، تمام برنامه‌های خود را عملی می‌کنید. این تنها روشی است که بر اساس آن می‌توانید بفهمید آیا مخارج شما واقعاً بر اساس برنامه بودجه است یا خیر.
یادتان باشد، نظارت و ردیابی چیزی است که در تمام طول ماه و در تمام مخارج باید به آن توجه داشته باشید. شاید تنها بخش محدودی از بودجه ماهانه شما برای پوشاک باقی مانده باشد، بنابراین باید لباس ارزان‌تری را انتخاب کنید. فراموش نکنید بودجه با حساب بانکی شما متفاوت است. شاید در حسابتان پول باشد، ولی بودجه اجازه خرج آن را ندهد.
هرچه بیشتر با فرآیند طراحی بودجه، خرج کردن و نظارت بر آن آشنا باشید، این کارها را آسان‌تر انجام خواهید داد. بعد از چند ماه انجام دادن این فرآیند، احاطه خیلی بیشتری به آن پیدا خواهید کرد. افراد با تجربه، مخارج خود را خیلی بهتر می‌شناسند و خیلی بهتر می‌توانند مرحله دوم را یادداشت کنند تا مشکلی در طول ماه احساس نکنند.
مرحله پنجم: بودجه ماه بعد را قبل از شروع ماه مشخص کنید
این موضوع را پیش‌تر هم بیان کردیم. بودجه‌بندی تنها زمانی کارایی دارد که آن را همیشه انجام دهید. پیش از شروع هر ماه، باید بودجه خود برای آن را مشخص کنید. این کار را باید برای چندین ماه انجام دهید تا اثرات مثبت آن بر زندگی خود را متوجه شوید.
وقتی یک ماه بودجه را با دقت طراحی کنید، ماه بعد هم می‌توانید آن را اساس کار خود قرار داده و بر اساس همان بودجه را طراحی کنید. شاید تنها کافی باشد تا برخی از مخارج و هزینه‌ها را کمی جابه‌جا کنید. مثلاً شاید تولد همسرتان در این ماه باشد و احتیاج داشته باشید تا یک ردیف جدید به مخارج خود اضافه کنید و کمی در سایر هزینه‌ها صرفه‌جویی کنید. در هرحال، آماده کردن بودجه قبل از شروع ماه به شما کمک می‌کند تا از ایجاد هزینه‌های غیرمترقبه و شکه کننده جلوگیری کنید.
منبع: ramseysolutions
