آیا نوسان وزن بدن طبیعی است؟
اگر هر روز صبح روی ترازو بروید، شاید اعداد متفاوتی را مشاهده کنید. آیا نوسان در وزن بدن طبیعی است؟ در بعضی موارد دلیل این تغییرات روزانه کاملاً مشخص است. شاید در خوردن شام زیاده‌روی کرده‌اید و دچار اضافه وزن شده‌اید یا قبل از خواب به پیاده‌روی رفته‌اید و تعریق زیادی داشته‌اید، در نتیجه با کاهش وزن مواجه شده‌اید. اما نوسان وزن بدن می‌تواند دلایل دیگری هم داشته باشد. با دیجی‌کالا مگ همراه باشید تا دلایل آن را بررسی کنیم.
نوسان وزن چه دلایلی دارد؟
اگر برنامه‌ی کاهش وزن یا تناسب اندام را دنبال می‌کنید، شاید دلیل نوسان وزن بدنتان را کاهش یا افزایش چربی بدانید. اما این فقط یک احتمال است و عوامل زیاد دیگری هستند که روی تغییرات روزانه در وزن بدنتان تأثیر می‌گذارند.
متخصصان اندوکرینولوژی (غدد درون‌ریز و متابولیسم) می‌گویند برای بیشتر افراد تغییر وزن روزانه تا ۲/۵ کیلوگرم طبیعی است اما با توجه به سایز افراد، این تغییر وزن می‌تواند به ۹ کیلوگرم هم برسد. اما دلیل این تغییر زیاد چیست؟ چه عواملی روی نوسان وزن بدن تأثیر دارند و باعث نگرانی یا ناامیدی ما می‌شوند؟ آیا این عوامل به کاهش یا افزایش وزن کمک می‌کنند؟
۱. تغییر وزن مرتبط با سدیم
مصرف غذاهایی که نمک زیادی دارند می‌تواند باعث احتباس آب در بدن شود. آب اضافی هم وزن بدن را افزایش می‌دهد. بعضی از افراد به سدیم حساسیت دارند و آب بیشتری در بدنشان ذخیره می‌شود. این افراد نسبت به دیگران اضافه وزن بیشتری را تجربه می‌کنند.
بسیاری از افراد هنگام خوردن غذا از نمکدان استفاده نمی‌کنند اما سدیم می‌تواند در مواد غذایی مختلف پنهان شده باشد. انواع سوسیس و کالباس، غذاهای منجمد (نیمه آماده) و بعضی از سس‌ها معمولا سدیم زیادی دارند. سوپ‌های آماده هم یکی دیگر از مقصرین اصلی ماجرای سدیم هستند. بسیاری از انواع سوپ‌های کم‌کالری، مقادیر زیادی سدیم دارند. حتی سوپ‌های خانگی هم می‌توانند نمک اضافی زیادی داشته باشند. اگر می‌خواهید وعده‌های غذایی پرحجم را با سوپ‌های کم‌کالری جایگزین کنید، ممکن است با افزایش وزن ناشی از احتباس آب مواجه شوید.
۲. تغییر وزن مرتبط با کربوهیدرات‌ها
بسیاری از افراد علاقه‌ی زیادی به خوردن نان، ماکارونی، برنج و سایر کربوهیدرات‌های نشاسته‌ای دارند. اضافه وزن در این افراد می‌تواند به دلیل مصرف کربوهیدرات باشد. بدن برای تولید انرژی کربوهیدرات‌ها را ذخیره می‌کند. در این فرایند، به ازای هر یک گرم کربوهیدراتی که مصرف می‌کنید حدود سه گرم آب در بدنتان ذخیره می‌شود. بنابراین اگر در وعده‌ی غذایی مقدار زیادی کربوهیدرات مصرف کنید، ممکن است وزن شما افزایش پیدا کند و این افزایش وزن به دلیل احتباس آب است نه افزایش چربی. به علاوه‌ی اینکه، بعضی از غذاهای حاوی کربوهیدرات، سدیم زیادی هم دارند. برای نمونه، یک وعده‌ی غذایی شامل ماکارونی، گوشت قلقلی و پنیر پارمیزان ممکن است به دلیل داشتن مقادیر زیادی کربوهیدرات و نمک باعث شود آب بیشتری در بدن ذخیره شود.
۳. تغییر وزن مرتبط با وزن غذا
مصرف غذا در شرایطی که بدن در حال هضم و جذب مواد غذایی است می‌تواند وزن شما را کمی افزایش دهد.
شاید در هر وعده‌ی غذایی چند گرم غذا مصرف کنید اما وزن آن در طول روز ممکن است به چند کیلوگرم هم برسد. همچنین آب موجود در غذاها هم می‌تواند باعث افزایش وزن بشود. کارشناسان می‌گویند مصرف دو فنجان آب (از نوشیدنی‌ها یا آب موجود در غذا) وزن شما را تا حدود نیم کیلوگرم افزایش می‌دهد.
برای این وزن‌ها چه اتفاقی رخ می‌دهد؟ آن‌ها بدون اراده‌ی شما به ران‌هایتان نمی‌چسبند. بدن از کالری موجود در غذاها به دو صورت استفاده می‌کند: تأمین انرژی برای فرایندهای طبیعی داخلی و ذخیره‌ی انرژی.
۴. تغییر وزن مرتبط با عملکرد روده
احتمال دارد تغییراتی که در وزنتان مشاهده می‌کنید با عملکرد روده در ارتباط باشد. آیا می‌دانید میانگین وزن مدفوع روزانه چقدر است؟ بعضی از پژوهش‌ها نشان داده‌اند که بدن افراد بین ۱۲۵ تا ۱۷۰ گرم در روز مدفوع تولید می‌کند. در بعضی دیگر از پژوهش‌ها این مقدار ۱۰۶ گرم در روز گزارش شده است. البته بعضی از منابع علمی در گزارش‌های خودشان عنوان کرده‌اند به ازای هر ۵/۵ کیلوگرم از وزن بدن، در حدود ۳۰ گرم مدفوع تولید می‌شود.
به علاوه‌ی اینکه حتی در مواردی که وزن مدفوع روزانه کمتر از میانگین گزارش شده است، هنوز مقداری غذای هضم‌شده در قسمت‌هایی از روده باقی مانده است. کمترین زمان طبیعی برای انتقال غذای هضم‌شده توسط روده ۲۴ ساعت است و در بعضی موارد این زمان به بیش از ۱۰۰ ساعت هم می‌رسد. البته عملکرد طبیعی روده در افراد مختلف متفاوت است اما برای کوتاه‌تر شدن این زمان، کارشناسان مصرف غذاهای حاوی فیبر را توصیه می‌کنند.
۵. تغییر وزن مرتبط با ورزش
ورزش می‌تواند باعث تعریق و کاهش آب ذخیره شده در بدن بشود. کارشناسان ورزشی می‌گویند افراد در هر یک ساعت ورزش به طور متوسط بین ۷۰۰ تا ۱۳۰۰ گرم مایعات از دست می‌دهند. در تمرینات هوازی شدید کاهش سطح مایعات بیشتر می‌شود. البته این مقدار بر اساس شرایط آب و هوا و بعضی عوامل دیگر می‌تواند متفاوت باشد.
اما از دست رفتن مایعات به دلیل تعریق نباید باعث تغییر وزن شود برای اینکه افراد باید کاهش سطح مایعات را جبران کنند. اگر بعد از ورزش وزنتان کاهش پیدا می‌کند باید برای بهبود آب‌رسانی به بدنتان اقدام کنید.
هر یک از انواع تمرینات می‌تواند باعث تغییر وزن روزانه بشود. انجام تمرینات با وزنه و سایر تمرینات قدرتی باعث می‌شود تا عضلات آب بیشتری در خودشان ذخیره کنند. اما دلیل این اتفاق چیست؟ انجام تمرینات قدرتی آسیب‌های کوچکی را در عضلات ایجاد می‌کند و بدن برای ترمیم این آسیب‌ها آب را درون عضلات ذخیره می‌کند و در روند ریکاوری از آن استفاده می‌کند. ایجاد این آسیب‌های کوچک و ترمیم آن‌ها باعث حجیم‌تر و قوی‌تر شدن عضلات می‌شود.
۶. تغییر وزن مرتبط با مصرف دارو
مصرف بعضی از داروها باعث اضافه وزن می‌شود. بعضی از داروها اشتهای افراد را افزایش می‌دهند و بعضی دیگر باعث احتباس آب می‌شوند. بعضی از داروها هم روی چگونگی جذب و ذخیره‌ی گلوکز در بدن تأثیر می‌گذارند که مصرف آن‌ها باعث ذخیره‌ی چربی در میان‌تنه می‌شود. افرادی که برای درمان بیماری‌هایی مانند دیابت، فشار خون بالا، میگرن، صرع یا اختلالات روانی دارو مصرف می‌کنند، ممکن است هر ماه تا چند کیلوگرم اضافه وزن را مشاهده کنند. بعضی از این افراد در طول سال با چند کیلوگرم اضافه وزن مواجه می‌شوند در حالی که بعضی دیگر از آن‌ها فقط در چند ماه بین ۴ تا ۹ کیلوگرم اضافه وزن پیدا می‌کنند.
اگر با نسخه‌ی جدیدی درمان را شروع کرده‌اید و متوجه افزایش وزن ناگهانی شده‌اید، به جای اینکه مصرف داروها را قطع کنید، با پزشک خودتان مشورت کنید. در بعضی از موارد این اضافه وزن طبیعی و قابل پیش‌بینی است اما مواردی هم وجود دارد که افزایش وزن نشانه‌ی یک اشتباه است؛ اشتباه در تشخیص بیماری و شدت آن یا در تجویز دارو.
۷. تغییر وزن مرتبط با دوره‌ی قاعدگی
معمولا زنان قبل از شروع و در طول دوره‌ی قاعدگی با نفخ شکم مواجه می‌شوند که دلیل اصلی آن احتباس مایعات است. مطالعات نشان می‌دهند در اولین روز قاعدگی، احتباس مایعات به بالاترین میزان خود می‌رسد. در مرحله‌ی میانی دوره‌ی قاعدگی که با عنوان فاز فولیکولر یا فاز تکثیری شناخته می‌شود و به ویژه در اواسط این مرحله، احتباس مایعات به کمترین میزان خود می‌رسد و بعد از گذشت ۱۱ روز از شروع قاعدگی و هم‌زمان با مرحله‌ی تخمک‌گذاری به تدریج افزایش می‌یابد.
بعضی از پژوهش‌ها نشان داده‌اند که احتباس مایعات با تغییرات هورمونی تخمدان ارتباطی ندارد. اما بعضی دیگر از پژوهش‌ها نشان داده‌اند که تغییرات در هورمون‌های تخمدان (استرادیول و پروژسترون) با پرخوری به ویژه پرخوری عصبی در ارتباط است. بنابراین، اگر چه تغییرات هورمونی باعث اضافه وزن نمی‌شود اما افزایش اشتهای ناشی از آن در دوره‌ی قاعدگی باعث می‌شود که بیشتر از قبل غذا بخورید. غذای بیشتر می‌تواند احتباس مایعات را افزایش دهد. در نتیجه، آب و غذای اضافی به اضافه وزن منجر می‌شود.
اگر می‌خواهید در دوره‌ی قاعدگی با افزایش وزن مواج نشوید، باید این افزایش اشتها را مدیریت کنید. چند روز مصرف غذاهایی با کالری و چربی بیشتر می‌تواند تلاش‌های چند هفته‌ای شما برای کاهش وزن را بی‌اثر کند.
۸. تغییر وزن مرتبط با مصرف الکل
الکل ادرارآور است و افرادی که نوشیدنی‌های الکلی مصرف می‌کنند، ادرار بیشتر از حد معمول باعث کاهش وزن ناگهانی در آن‌ها می‌شود. پژوهش‌ها نشان داده‌اند افراد ۲۰ دقیقه بعد از مصرف الکل به دفع ادرار نیاز پیدا می‌کنند. این شرایط می‌تواند باعث از دست دادن مایعات و عدم تعادل مایعات در بدن شود.
از طرفی دیگر، این عدم تعادل می‌تواند احتباس بیشتر مایعات در بدن را به دنبال داشته باشد. در شرایطی که تعادل مایعات در بدن از بین می‌رود، بدن مایعات موجود در نوشیدنی‌ها و غذاهایی که مصرف می‌کنید را ذخیره می‌کند. نتیجه‌ی نهایی این روند، اضافه وزن است. به همین دلیل بعضی از افرادی که نوشیدنی‌های الکلی مصرف می‌کنند و به ویژه آن‌هایی که در مصرف الکل زیاده‌روی می‌کنند با اضافه وزن بعد از مصرف الکل مواجه می‌شوند.
چه زمانی وزن به حالت طبیعی برمی‌گردد؟
دلایل زیادی باعث نوسان وزن بدن می‌شود که بیشتر آن‌ها با احتباس مایعات و عملکردهای طبیعی بدن در ارتباط هستند. وزن شما در این شرایط وزن طبیعی نیست. بنابراین، با هر تغییر کوچکی که مشاهده می‌کنید نباید نگران بشوید. حتی می‌توانید ترازوهای وزن‌کشی هوشمند را خریداری کنید که دیگر شاخص‌های سلامتی مانند میزان آب بدن را هم اندازه‌گیری می‌کنند. با استفاده از این ترازوها می‌توانید تغییرات سطح مایعات بدن را مشاهده کنید.
چه زمانی باید نگران نوسان وزن بدنتان باشید؟
اگر اعداد روی ترازو هر روز وزن بیشتری را نشان می‌دهند یا به مدت ۵ تا ۷ روز است که وزن شما افزایش پیدا کرده است و تغییری نمی‌کند، ممکن است این تغییرات دلایل پزشکی داشته باشند یا افزایش توده‌ی بدنی دلیل آن‌ها باشد. البته به خاطر داشته باشید که عضله و چربی هر دو می‌توانند توده‌ی بدنی را افزایش دهند. اگر مرتب ورزش می‌کنید، رشد عضلات باعث افزایش توده‌ی بدنی و اضافه وزن می‌شود.
منبع: Verywellfit
