برترین کتاب‌های کلاسیک با قهرمان‌های کوچک؛ از «جزیره‌ی گنج» تا «پیتر پن»
اگر تا به حال یک کتاب کلاسیک از رمان‌های ادبیات کودکان و نوجوانان خوانده باشید، می‌بینید که اغلب این کتاب‌ها داستان خود را از زاویه‌ی دید یک قهرمان کوچک روایت می‌کنند که با خطراتی بزرگ مواجه می‌شود. این شخصیت‌ها به مخاطب جوان آن‌ها نشان می‌دهند که می‌توانند در جهان پیرامون خود تغییر ایجاد کنند؛ هرچند که این تغییر کوچک یا بی‌اهمیت به نظر برسد. شاید این قهرمان‌های دوست‌داشتنی در ماجراجویی‌های خود با پستی و بلند‌ی‌هایی مواجه شوند، اما آخرسر این نیروی شجاعت و پشتکار است که آن‌ها را در کتاب پیش می‌راند و صلح و شادی به ارمغان می‌آورد. از شاهدختی شجاع که با اتکا به دوستان خود و جادوی درونی‌اش به جنگ پلیدی می‌رود، تا قهرمان‌های کوچکی که با آرزوهای بزرگ خود پا به سفری بلند و بالا می‌گذارند، این شخصیت‌ها با اعتمادبه‌نفس خود ثابت می‌کنند جادو وجود دارد و آن در ایمان ما به خودمان و قدرت اراده‌امان است.
قهرمان‌های کوچک به خواننده‌های کوچک خودشان هم انگیزه می‌دهند و اغلب با چالش‌ها و موانعی دست و پنجه نرم می‌کنند که برای مخاطبانشان ملموس هستند؛ حتی اگر داستان آن‌ها در دنیایی تخیلی اتفاق بیفتد. آن‌ها در مسیر ماجراجویی‌های خود می‌خندند، گریه می‌کنند، می‌ترسند، اما در نهایت شجاع‌اند و با موقعیت‌ها کنار می‌آیند؛ چراکه این ذات گذرای زندگی است و خواننده‌ی جوانی که با داستان قهرمان‌های کوچک این کتاب‌ها هم‌قدم می‌شود می‌تواند با آن‌ها همذات‌پنداری کند و الهام بگیرد تا با آغوش باز احساساتی مثل غم و ترس را بپذیرد. از این دست مضامین کم در داستان‌های کودکان و نوجوانان پیدا نمی‌شود و شاید حتی بتواند یکی دو چیز به بزرگ‌ترها هم یاد بدهد یا حداقل کودکی فراموش‌شده‌ی آن‌ها را به یادشان بیندازد.
۱. شاهدخت و گابلین
- نویسنده: جورج مک دونالد
- نام اصلی: The Princess and the Goblin
- اولین سال انتشار: ۱۸۷۲
«شاهدخت و گابلین» یک کتاب فانتزی کودکان است که به امروزه دیگر به عنوان یکی از آثار کلاسیک در حوزه‌ی ادبیات کودکان برشمرده می‌شود. نویسنده‌ی آن، جورج مک‌دونالد، از چهره‌های پیشرو در زمینه‌ی ادبیات فانتزی است و به نظر می‌رسد آثار او بر نویسندگان مشهور دیگری از جمله سی. اس. لوئیس و جی. آر. آر. تالکین نیز تأثیرگذار بوده است. این کتاب کلاسیک فانتزی داستان جذاب شاهدختی به نام «آیرین»، دوستش «کوردی» و گابلین مرموزی را تعریف می‌کند که در زیر قلعه‌ی شاهدخت کمین کرده است.
داستان با شاهدخت ایرن هشت ساله آغاز می‌شود. او در قلعه‌ای در یک روستای کوهستانی زندگی می‌کند و بیشتر اوقات خود را با پرستارش، لوتی، می‌گذارند؛ چراکه پدرش برای رسیدگی به وظایف سلطنتی خود اغلب در سفر به سر می‌برد. کوهستانی که قلعه‌ی آن‌ها را احاطه کرده است مملو از گابلین‌هایی است که همواره به عنوان تهدیدی دائمی برای ساکنان قلعه و مناطق اطراف به حساب می‌آیند و برای کسب فرصت در تاریکی‌ها در کمین نشسته‌اند. یک روز قهرمان کوچک کتاب ما راه خود را در هزارتوی پیچیده‌ی قلعه گم می‌کند و ایرن از یک در مخفی سردرمی‌آورد که پشت آن پیرزنی نشسته است که خود را مادربزرگ ایرن معرفی می‌کند. همزمان گابلین‌ها در پشت پرده در حال نقشه کشیدن برای سلطه بر تمام جهانیان‌اند و می‌خواهند شاهزاده‌ی گابلین‌ها با شاهدخت ایرن ازدواج کند تا بتوانند نقشه‌ی پلید خود را عملی کنند. اما آن‌ها خبر ندارند که حین گفتگوهایشان پسرک معدنچی، یعنی کوردی، گوش ایستاده و تمام نقشه‌های آن‌ها را شنیده است. حالا این به کوردی و ایرن بستگی دارد تا جلوی اهداف شوم گابلین‌ها را بگیرند.
«شاهدخت و گابلین» همانقدر که یک ماجراجویی جذاب کودکانه است، همزمان داستانی از قدرت شجاعت، ایمان و دوستی تعریف می‌کند. شاهدخت ایرن در طول داستان از یک دختر ساده به یک قهرمان کوچک شجاع تبدیل می‌شود که یاد می‌گیرد می‌تواند با اعتماد به توانایی خودش و به دوستانی چون کوردی و مادربزرگ، از پس مشکلات بربیاید. اگر به تاریخ انتشار این کتاب توجه کنید می‌بینید که استفاده از دختری کوچک مثل ایرن به عنوان قهرمان اصلی یک داستان فانتزی در آن زمان اصلا امر مرسومی نبوده است؛ آن هم داستانی که قهرمانی دلیر، شجاع و بااراده دارد که به جنگ نیروهای تاریکی می‌رود. این ما را به نکته‌ی دیگری درباره‌ی «شاهدخت و گابلین» سوق می‌دهد و آن این است که داستان کلاسیک مک‌دونالد از مضامین ماندگاری مثل خیر در برابر شر حرف می‌زند که همواره یکی از برجسته‌ترین و لذت‌بخش‌ترین عناصر داستان‌های فانتزی است که ردی از واقعیت در خودش نهفته دارد.
۲. جزیره گنج
- نویسنده: رابرت لویی استیونسن
- نام اصلی: Treasure Island
- اولین سال انتشار: ۱۸۸۳
«جزیره گنج» نوشته‌ی رابرت لوئیس استیونسون یک کتاب ماجراجویی کلاسیک است که داستان قهرمان کوچک جیم هاوکینز و سفر هیجان انگیز او برای یافتن گنج مدفون را روایت می‌کند. داستان این رمان در قرن هجدهم میلادی اتفاق می‌افتد و پر از دزدان دریایی، نقشه‌های گنج و کشتی‌سواری در دریاهای آزاد است.
ماجرای «جزیره گنج» با جیم هاوکینز سیزده ساله شروع می‌شود. روزی به طور کاملا تصادفی یک ملوان پیر مرموز به نام بیلی بونز جلوی راه جیم سبز می‌شود که یک نقشه‌ی گنج دارد. جیم که کنجکاوی‌اش برای کشف این گنج گل کرده به زودی می‌فهمد دزدان دریایی ترسناکی مثل لانگ جان سیلور هم دنبال این گنج مخفی هستند. پس از مرگ ناگهانی بیلی بونز، جیم و مادرش صندوقچه‌ی دریایی ملوان پیر را باز کرده و نقشه را در آن می‌یابند که راهش به یک جزیره افسانه‌ای منتهی می‌شود. جیم تصمیم می‌گیرد با همراهی دوستانش و استخدام یک خدمه‌ی کارکشته راهی جزیره‌ی گنج شود؛ البته غافل از اینکه دزدان دریایی در لباس مبدل به کشتی او رخنه کرده‌اند و ماجرای پرتنش مواجهه‌ی جیم با دزدان دریایی و رهبر مخوف آن‌ها برای رسیدن به جزیره‌ی گنج افسانه‌ای از همین جا کلید می‌خورد.
جیم هاوکینز کتاب «جزیره گنج» قهرمانی کوچک با آرزوهای بزرگ است. جیم که هنوز در دنیای کودکانه‌ی خود سپری می‌کند، از دست روزگار پایش به دنیای خشن و خطرناک دزدان دریایی باز می‌شود که البته فرصتی برای بلوغ شخصیتی او در ادامه‌ی داستان فراهم می‌کند. او که با خیال خام خود قدم به دنیای خطرناک دزدان دریایی گذاشته به تدریج می‌آموزد که چگونه با کمک دوستان واقعی و اعتماد به نفس از پس تهدیدات برآید. در پایان جیم هاوکینز دیگر آن جیم‌ای نیست که داستان با آن شروع شد؛ بلکه او جوانی متحول‌شده است که تجربیاتش در مسیر یافتن جزیره‌ی گنج همیشه با او خواهند ماند. شخصیت جیم مانند بسیاری از قهرمان‌های داستان‌های فانتزی نیست که شنل و شمشیر شوالیه‌ای دارند؛ او یک پسربچه‌ی معمولی است که با وجود کوچکی، پا به دنیای خاکستری آدم‌بزرگ‌ها می‌گذارد و حتی به یک قهرمان تبدیل می‌شود. این می‌تواند به خوانندگان جوان‌تر «جزیره گنج» فرصتی برای همزادپنداری با جیم دهد تا در رویاها، ترس‌ها و امیدها با قهرمان کوچک کتاب همراه شوند و بتوانند از شجاعت و دلاوری جیم الهام بگیرند.
داستان سفر جیم به جزیره‌ی گنج مملو از وفاداری، خیانت و دوراهی‌های اخلاقی است. مواجه شدن او با لانگ جان سیلور و دیدن خیانت‌ها و طمع‌کاری بین دزدان می‌تواند نشانی از تضاد پاکی و معصومیت قهرمان کوچک داستان با فساد و تیرگی دزدان ایجاد کند که کتاب استیونسن را از یک کتاب معمولی کودکان یک مرحله بالاتر برده و فرصتی برای کاوش اخلاقی در پس‌زمینه‌ی روایی کتاب ایجاد می‌کند.
این کتاب با ماجراجویی هیجان انگیز و قهرمان کوچک خود همچنان خوانندگان را به سمتش جذب می‌کند و دیگر به یکی از آثار کلاسیک جاودانه در دنیای ادبیات کودک و نوجوان تبدیل شده است. همچنین این کتاب سال‌ها پیش از آنکه جک گنجشکه سروکله‌اش در فرهنگ عامه پیدا شود، با معرفی کاراکتری مثل لانگ جان سیلور الگوی بسیاری برای ساخت شخصیت‌های دزد دریایی بوده است.
۳. امانت‌بگیرها
- نویسنده: مری نورتن
- نام اصلی: The Borrowers
- اولین سال انتشار: ۱۹۵۲
«امانت‌بگیرها» که جایزه‌ی ادبی «Carnegie» را در سال ۱۹۵۲ میلادی برای مری نورتون به ارمغان آورد، یک کتاب کلاسیک فانتزی دیگر در حوزه‌ی ادبیات کودکان و نوجوانان است و داستان آن حول زندگی خانواده‌ی کلاک می‌گردد. این خانواده متشکل از افراد کوچکی است که در زیر تخته‌های چوبی یک خانه‌ی معمولی در انگلیس زندگی می‌کنند. اعضای این خانواده آقا و خانم کلاک به نام‌های پاد و هامیلی و فرزندشان آریتی هستند. به آن‌ها «امانت‌بگیر» می‌گویند چون با امانت گرفتن چیزهای کوچک از خانواده‌ی بالاسرشان چرخ زندگی خود را می‌چرخانند و در دنیای مینیاتوری‌اشان دوام می‌آورند. البته بی‌نام و نشان ماندن امانت‌بگیرها برای بقای آن‌ها ضروری است و انسان‌هایی که خانه‌ی ویکتوریایی بزرگ را اشغال کرده‌اند از وجود امانت‌بگیرها خبر ندارند و تنها می‌دانند هرازچندگاهی چیزهایی در خانه‌اشان گم و گور می‌شود. یک روز پاد به همراهی آریتی شال و کلاه می‌کند تا برود و چندتایی چیز از خانه‌ی بالا کش برود؛ اما یک پسر از آدم‌های بزرگ آن‌ها را پیدا کرده و به خاطر جثه‌ی کوچکشان محو پاد و آریتی می‌شود و می‌خواهد بیشتر درباره‌ی این موجودات عجیب بداند. حالا پاد و آریتی برای آنکه پسرک از ماهیت واقعی امانت‌بگیرها خبردار نشود باید او را گول بزنند تا بتوانند از دستش بگریزند.
«امانت‌بگیرها» داستانی صمیمی از نیروی قهرمان‌های کوچکی تعریف می‌کند که با اتکا به حمایت خانواده از موانع پیش رویشان عبور می‌کنند؛ حتی اگر جثه‌اشان برای بقا در این دنیای بزرگ قد ندهد. امانت‌بگیرها همیشه باید در خفا زندگی کنند تا دشمنان انسانی آن‌ها به سراغشان نیایند. از این رو باید از تونل‌ها و تله‌های زیادی به نفع خود بهره بگیرند و از وسایل خانه برای محافظت از خود استفاده کنند. شخصیت‌های اصلی کتاب، از پاد گرفته تا هامیلی و آریتی، هر یک به شیوه‌ی خود قهرمانی کوچک هستند؛ پاد یک امانت‌بگیر ماهر است که در پیدا کردن اقلام مورد نیاز خانواده و امانت گرفتن آن‌ها استاد شده است. هامیلی مادری مهربان است که برای حفظ امنیت خانواده حاضر است هر کاری بکند. آریتی نیز با روحیه‌ی کنجکاو و ماجراجوی خود اغلب خودش را در موقعیت‌های خطرناکی قرار می‌دهد که نیاز به جسارت خاصی دارد. بااین‌حال، درست است که امانت‌بگیرها اندازه‌ی کوچکی دارند، اما قلب و روح بزرگی دارند و می‌توانند با قدرت اراده و کار گروهی زندگی‌هایشان را سروسامان دهند. این می‌تواند الگویی برای خوانندگان در هر سنی باشد تا بدانند قهرمانان همه یک شکل و ظاهر ندارند، برخی کوچک هستند و برخی بزرگ، اما حتی کوچک‌ترین آن‌ها می‌تواند تغییر بزرگی در جهان ایجاد کند.
داستان امانت‌بگیرها در چهار کتاب دیگر ادامه پیدا می‌کند که به ماجراهای خانواده‌ی کلاک پس از نقل مکان از این خانه‌ی ویکتوریایی می‌پردازد. داستان نورتون تاکنون اقتباس‌های سینمایی و تلویزیونی بسیاری داشته که یکی از معروف‌ترین آن‌ها فیلم «آریتی» (Arrietty) ساخته‌ی استودیو جیبلی است که در سال ۲۰۱۰ میلادی منتشر شد.
۴. دژ سرخ
- نویسنده: برایان جکس
- نام اصلی: Redwall
- اولین سال انتشار: ۱۹۸۶
«دژ سرخ» یک مجموعه کتاب فانتزی است که ماجرای شهر جنگلی به نام «دژ سرخ» را دنبال می‌کند. داستان با دلاوری‌های قهرمانی کوچک به نام ماتیاس آغاز می‌شود. ماتیاس موش چوانی است که به خاطر آزار و اذیت از سوی برادرش مجبور به ترک خانه می‌شود؛ اما از شانس خوبش پرگرین، یک موش پیر دانا، او را زیر پروبالش می‌گیرد و از او در محله‌ی دژ سرخ به گرمی استقبال می‌کند. ماتیاس به سرعت با یک سنجاب جوان به نام باسیل آشنا می‌شود که می‌خواهد روزی یک شوالیه‌ی معروف باشد. آن‌ها با هم در جنگل‌های اطراف دژ سرخ گردش می‌کنند و ماتیاس از زبان باسیل درباره‌ی تاریخ و سنت‌های این محله یاد می‌گیرد. اما روزی سروکله‌ی یک موش پلید به نام کلونی پیدا می‌شود که می‌خواهد به دژ سرخ حمله کند. ماتیاس و باسیل به همراه دیگر موجودات محله باید با یکدیگر متحد شوند تا از خانه و کاشانه‌ی خود دفاع کنند و نبردی اساسی بین نیروهای کلونی و دژ سرخ سر می‌گیرد.
درست است که اغلب این داستان کلاسیک را زیرمجموعه‌ی ادبیات کودکان قرار می‌دهند؛ اما صرف حضور یک قهرمان کوچک مثل ماتیاس در مرکزیت داستان موجب نمی‌شود آن را برای خوانندگان در هر سنی توصیه نکنیم. علیرغم جثه‌ی کوچک قهرمان «دژ سرخ»، ماتیاس می‌خواهد قدرتمندانه در برابر کلونی ظاهر شود و چون زور بازویش به حرف نمی‌چربد، باید در این راه هوش و تدبیر خود را به کار بیندازد تا بتواند با گول زدن دشمن بر آن پیروز شود. ماتیاس در این مسیر با چالش‌ها و موانع متعددی مواجه می‌شود و می‌خواهد شمشیر افسانه‌ای شوالیه ماموشن را پیدا کند که طبق شنیده‌ها توانایی آن را دارد که کلونی را شکست دهد.
«دژ سرخ» نشان می‌دهد که قدرت و اندازه‌ی فرد تفاوتی در ارزش تلاش او ایجاد نمی‌کند. ماتیاس و همراهانش که اغلب حیوانات کوچکی هستند، می‌توانند با هم متحد شوند و بر نیروهای بزرگ‌تر و قدرتمندتری که سرزمین آن‌ها را تهدید می‌کند غلبه کنند. اما محدودیت آن‌ها از نظر قدرت فیزیکی موجب می‌شود شخصیت‌ها به دنبال راه‌های هوشمندانه‌تری برای پیروزی بگردند؛ مثلا ماتیاس می‌تواند از جثه‌ی کوچک خود استفاده کرده و به سرعت و بی‌سروصدا حرکت کند. او همچنین توجه همراهانش را به گذرگاه‌ها و تونل‌های تاریکی جلب می‌کند که در سرتاسر دژ سرخ وجود دارند و موش‌ها می‌توانند از آن در نبرد علیه کلونی و ارتش او بهره ببرند. این راه‌های مخفی همچنین نقش مهمی در یافتن شمشیر ماموشن ایفا خواهند کرد. به هر حال، ماتیاس کتاب‌های «دژ سرخ» یک قهرمان کوچک به معنای واقعی کلمه است و دلاوری و اراده‌اش این قدرت را به او می‌دهد تا بر محدودیت‌های خود فائق بیاید و با همکاری با دوستانش به یک رهبر و قهرمان واقعی تبدیل شود.
۵. ماتیلدا
- نویسنده: رولد دال
- نام اصلی: Matilda
- اولین سال انتشار: ۱۹۸۸
از رولد دال همواره به عنوان یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین نویسندگان کتاب کودک تمام دوران یاد می‌کنند. او این توانایی را داشت تا با داستان‌های خلاقانه‌ی و تخیل بی‌حدوحصرش خوانندگان را به سمت کتاب‌هایی با قهرمان‌های کوچک بکشاند. شخصیت‌هایی مثل ویلی وانکا از «چارلی و کارخانه‌ی شکلات‌سازی»، جیمز در «جیمز و هلوی غول‌پیکر» امروزه دیگر به بخشی از فرهنگ عامه تبدیل شده‌اند و برای همیشه در ذهن خوانندگانشان جا خوش کرده‌اند. ماتیلدا نیز یکی دیگر از این قهرمان‌های کوچک است که در کتاب دیگری از رولد دال با همین نام حضور دارد. این رمان محبوب کودکان اولین بار در سال ۱۹۸۸ میلادی منتشر شد که داستان زندگی ماتیلدا ورم‌وود، دختر جوان باهوشی را تعریف می‌کند که توانایی ویژه‌ای دارد.
ماتیلدا زودتر از هم‌سن و سال‌های خودش راه می‌افتد و خواندن یاد می‌گیرد که به سرعت به یکی از تفریحات مورد علاقه‌اش تبدیل می‌شود. اما پدر و مادرش نسبت به او بی‌توجهی می‌کنند و با القاب بدی ماتیلدا را خطاب قرار داده و او را دروغگو می‌خوانند. خوشبختانه، ماتیلدا معلم مهربانی به نام خانم هانی دارد که توانایی‌های او را تشویق می‌کند تا ماتیلدا به یادگیری ادامه دهد. این زندگی قهرمان کوچک داستان رولد دال است تا اینکه یک روز ماتیلدا پی می‌برد که توانایی عجیبی دارد که می‌تواند از آن علیه والدینش و به نفع خود استفاده کند.
از مهم‌ترین ویژگی‌های کتاب‌های رولد دال به ایده‌ی تازه‌ی او در نوشتن داستان‌های کودکان برمی‌گردد. او خلاف آنچه تا آن زمان مرسوم بود، از آوردن مضامین پیچیده در کتاب‌های کودک ابایی نداشت و از این رو همواره از چیزهایی مثل پیامدهای قلدری، قدرت تخیل و مهربانی در داستان‌هایش حرف زده است. شخصیت‌های داستان‌های دال با اینکه اغلب کوچک‌اند، اما افکار بزرگی در سر می‌پرورانند که می‌تواند به الگویی برای بزرگسالان هم تبدیل شود. «ماتیلدا» نیز از این قاعده مسثتنی نیست.
قهرمان کوچک کتاب رولد دال با هوش فوق العاده و عشق به آموختن از خواندن کتاب‌ها سیر نمی‌شود و فراتر از سطح کلاس خود با مفاهیم پیشرفته آشنا می‌شود. همین باعث شده این دختر شجاع از همین حالا راست و غلط را از هم تشخیص دهد و در برابر بی‌عدالتی بایستد؛ حتی اگر این آدم‌بزرگ‌ها باشند که باید در برابرشان ایستادگی کند. ماتیلدا رفتار توهین‌آمیز والدینش را محکوم می‌کند و همچنین برای محافظت از دوستانش در برابر یک مدیر ناخوشایند پا پیش می‌گذارد. دختربچه‌ی این کتاب با اینکه از نظر سن و سال و اندازه کوچک است، اما می‌تواند همدلی مهربان و دلسوز برای معلم خود باشد و حتی از توانایی‌های ویژه‌اش برای قدردانی از زحمت‌های خانم هانی استفاده کند. داستان ماتیلدا به ویژه می‌تواند برای دختران جوان الهام‌بخش باشد تا پای آنچه درست می‌پندارند بایستند و از موضع خود کوتاه نیایند؛ حتی اگر در برابرشان مانعی چون بزرگ‌ترهایی را می‌بینند که در جهل خود فرورفته‌اند.
«ماتیلدا» با شخصیت‌های فراموش‌نشدنی و داستان‌گویی منحصربه‌فرد خود به سرعت به یکی از کتاب‌های ماندگار کودکان تبدیل شده که جایگاه ویژه‌ی خود را در ادبیات کودک یافته است و با اینکه مدت زیادی از انتشار آن نمی‌گذرد، اما دیگر به عنوان یکی از آثار کلاسیک این حوزه مورد تقدیر و تحسین قرار گرفته است.
۶. باد در درختان بید
- نویسنده: کنت گراهام
- نام اصلی: The Wind in the Willows
- اولین سال انتشار: ۱۹۰۸
داستان «باد در درختان بید» در حومه‌ی شهری در انگلیس می‌گذرد و بر چهار شخصیت اصلی متمرکز می‌شود: مول، موش، وزغ و گورکن. مول قهرمان کوچک داستان گراهام است که ماجرا با او آغاز می‌شود و داستان به سرعت مسیر خود را به دنیایی جادویی از حیوانات سخنگو باز می‌کند. مول که از خانه‌تکانی لانه‌اش برای بهار خسته شده، تصمیم می‌گیرد قدم به دنیای بیرونی بگذارد و جهان تازه را کشف کند. او به سرعت با موش آشنا می‌شود که علاقه‌‌اشان به قایق‌سواری و پیک‌نیک جرقه‌ی رفاقت آن‌ها را می‌زند. یک روز مول و موش با وزغ ملاقات می‌کنند که شخصیتی عجیب و غریب دارد و شیفته‌ی هر چیزی است که مد روز باشد. گورکن را هم فراموش نکنیم که یک فرد دانا اما گوشه‌گیر است که در جنگل زندگی می‌کند. او کسی است که زمانی که مول و موش در کولاک جنگل گم می‌شوند به آن‌ها پناه می‌دهد. در ادامه اقدامات وزغ برای این جامعه‌ی کوچک مشکل‌ساز می‌شود که حضور گورکن را می‌طلبد. این کتاب داستانی از دوستی، ماجراجویی و لذت‌های ساده‌ی زندگی می‌گوید که به خاطر به تصویر کشیدن رفاقت بی‌شیله پیله‌ی این چهار دوست به یک اثر ماندگار در ادبیات داستانی کودکان تبدیل شده است.
قهرمان‌های کوچک کتاب «باد در درختان بید» مانند خود ما در دنیایی زندگی می‌کنند که بارها از خودشان بزرگ‌تر است. این شخصیت‌ها، از مول گرفته تا موش و وزغ و گورکن هر یک توانایی‌ها، علایق و نقص‌های خود را دارند که داستان آن‌ها را این دنیای پهناور به پیش می‌راند. با این حال، آن‌ها می‌توانند با همکاری با یکدیگر مشکلات را کنار بزنند؛ مثل زمانی که گورکن به داد مول و موش می‌رسد. قهرمان‌های داستان کتاب گراهام با شجاعت و تدبیر خود را با موقعیت‌های پیش آمده سازگار می‌کنند که یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های یک قهرمان درست درمان است، بزرگ و کوچک آن هم فرقی نمی‌کند.
این قهرمان‌های کوچک هستند که داستان کتاب گراهام را پیش می‌برند و ما را با خود به دل جنگل‌ها و رودهای بریتانیایی می‌کشانند. با «باد در درختان بید» می‌بینید که قهرمانی افراد مبتنی بر اعمال آن‌ها و ناشی از رشد شخصیتی‌اشان است، نه اندازه یا نژاد آن‌ها؛ برای مثال، مول شخصیتی است که در آغاز داستان از ماجراجویی واهمه دارد، اما به تدریج از منطقه‌ی امن خود خارج شده و قدم به دنیای بزرگ بیرون از خانه‌اش می‌گذارد و چیزهایی می‌آموزد و تجربه‌هایی کسب می‌کند که بدون ریسک کردن اولیه ممکن نمی‌شد. او ممکن است کوچک باشد، اما همین قدم کوچک او را در مسیر تبدیل شدن به قهرمانی بی‌باک و بااراده قرار می‌دهد که در آخرهای کتاب رخ می‌نماید. موش اما دلاوری خود را در خلوص رفاقت و دوستی‌اش نسبت به مول نشان می‌دهد. موش نسبت به دوستش حساس است و می‌خواهد از او در برابر هر تهدیدی مراقبت کند. گورکن نیز باید به خودش سختی دهد و از کنج راحت‌اش بیرون بیاید تا بتواند به دوستان تازه‌اش کمک کند؛ این عمل موجب می‌شود به سرعت او را به عنوان یکی از شخصیت‌های محبوب داستان در نظر بگیریم.
۷. پیتر پن
- نویسنده: جیمز متیو بری
- نام اصلی: Peter Pan
- اولین سال انتشار: ۱۹۰۸
«پیتر پن؛ یا پسری که بزرگ نمی‌شود» که به نام «پیتر و وندی» نیز شناخته می‌شود، رمان فانتزی مشهور نوشته‌ی جی. ام. بری نویسنده‌ی اسکاتلندی است که یکی از به‌یادماندنی‌ترین شخصیت‌های تاریخ ادبیات کودکان را به شهرت رسانید. این اثر کلاسیک با روایت جادویی و دو قهرمان کوچک خود به عنوان یکی از برترین کتاب‌های کلاسیک کودکان تمام ادوار شناخته می‌شود.
بری داستان را از خانواده‌ی دارلینگ در لندن آغاز می‌کند. این خانواده سه فرزند به نام‌های وندی، جان و مایکل دارند. مادر آن‌ها اغلب داستان‌های جذابی از پسری جادویی به نام پیتر پن برای فرزندانش تعریف می‌کند که هرگز بزرگ نمی‌شود. یک شب سروکله‌ی پیتر به دور از چشم والدین وندی پیدا می‌شود که با همراهی پری بازیگوشی به نام تینکربل دنبال سایه‌ی گمشده‌اش می‌گردد. پیتر پن موفق می‌شود با کمک وندی سایه‌اش را که از آخرین ملاقاتشان جا گذاشته بود پیدا کرده و سر جایش بچسباند. پیتر برای جبران کردن مهربانی وندی او را به جزیره‌ای جادویی به نام «نورلند» (Neverland) دعوت می‌کند تا برای گروه پسران گمشده‌اش نقش مادری ایفا کند. وندی به همراهی برادرانش جان و مایکل می‌پذیرند که با پیتر پن و تینکربل به این سرزمین جادویی سفر کنند و این آغاز ماجراجویی‌های عجیب وندی و پیتر است که دوستی‌ها و خطرات بسیاری در آستین خود دارد؛ از کاپیتان هوک شرور گرفته تا قبایل بومی و پسران گمشده، همه چیز دست به دست هم می‌دهد تا این ماجراجویی وندی به یک سفر فراموش نشدنی مبدل گردد.
پیتر پن در طول این ماجراهای هیجان انگیز و در عین حال خطرناک نشانی از جوانی و آزادی است. او اساسا از تسلیم شدن به زمان خودداری می‌کند و بزرگ نمی‌شود. پیتر چهره‌ی شادی و بازی ابدی است که ممکن است در آغاز برای وندی وسوسه‌کننده باشد، اما وندی به سرعت به یاد زندگی خود در جهان عادی می‌افتد و دلش برای پدر و مادرش تنگ می‌شود. وندی متوجه است که نمی‌توان مثل پیتر در گذشته زندگی کرد؛ چرا که در واقعیت زندگی جریان دارد و بزرگ شدن و پذیرش مسئولیت‌های تازه بخشی از فرایند عمر بشری است که نمی‌توان با ماندن در نورلند از آن‌ها فرار کرد. همین ظرافت داستانی است که توانسته بر روی یکی از عمیق‌ترین احساسات ما انگشت بگذارد: ترس از بزرگ شدن. اما متیو بری داستان را به مسیری تاریک نمی‌برد؛ بلکه نشان می‌دهد گذر زمان می‌تواند یک چیز زیبا باشد و لازم نیست حتما با بزرگ شدن تخیل و جادو هم در زندگی ما از بین ببرد.
کوچک بودن قهرمان یا شخصیت‌های کتاب بری اساسا مهم‌ترین جنبه‌ی شخصیت‌پردازی آن‌هاست که با مضامین عمیق داستان «پیتر پن» ارتباط دارد. وندی و پیتر در این ماجرا کودکانی با روح کنجکاو و ذهنی خلاق هستند که دنیا را با تمام رنگ‌هایش می‌بینند؛ معصومیت و تخیلی که اغلب در انتقال به بزرگسالی گم می‌شود. پیتر پسری است که هرگز بزرگ نمی‌شود یا نمی‌خواهد که هرگز بزرگ شود. او از قبول مسئولیت‌های زندگی بزرگسالی سر باز می‌زند، اما برای پسران گمشده‌ای که زیر پروبالش گرفته او حکم قهرمان و الگویی دارد که همه می‌خواهند روزی شبیه او باشند.
از سوی دیگر وندی نشان‌دهنده‌ی دوره‌ی انتقالی بین کودکی و بزرگسالی است. او مدام بین یک کودک ساده و یک قهرمان کوچک که باید برای پسران گمشده نقش مادری ایفا کند در تلاطم است و با این حال از پذیرش مسئولیت تازه‌اش نمی‌ترسد و در ادامه‌ی کتاب می‌بینیم که حتی به استقبالش می‌رود. شخصیت قهرمان وندی در کتاب «پیتر پن» بیشتر در روحیه‌ی انعطاف‌پذیر او نمود پیدا می‌کند که شجاعانه با مسئولیت‌ها روبه‌رو می‌شود؛ چیزی که در نهایت او را به بلوغ می‌رساند. اما نکته‌ی دیگری که باید در مواجهه با داستان «پیتر پن» در ذهن داشته باشیم این است که آن‌ها به هیچ وجه نمی‌خواهند کودک ماندن را تقبیح کنند؛ بلکه بر حفظ ارزش‌های دوران کودکی تأکید دارند. در دنیایی که با دغدغه‌های بزرگسالانه اشباع شده است، پیتر و وندی بر محافظت از احساس شگفتی و قدرت تخیل تأکید می‌کنند. از این رو قهرمان‌های کوچک کتاب بری به زبان کودکانه‌ی خود حرف دل ما را می‌زنند که شاید مدت‌هاست از کودک درون خود دور افتاده‌ایم و این می‌تواند تلنگری باشد تا بیشتر در جنبه‌های رنگارنگ وجود خودمان کاوش کنیم.
۸. باغ مخفی
- نویسنده: فرنسس هاجسون برنت
- نام اصلی: The Secret Garden
- اولین سال انتشار: ۱۹۱۱
«باغ مخفی» یک کتاب کلاسیک با روایتی جادویی مملو از رمز و رازهاست که با قهرمان کوچک خود، یعنی مری لنوکس ده ساله، خواننده را با خود به دنیایی از شگفتی می‌برد. داستان از آنجا آغاز می‌شود که مری، دختری لوس و بی‌ادب، پدر و مادرش را به خاطر بیماری وبا از دست می‌دهد و مجبور می‌شود در انگلستان با عمویش آرچیبالد کریون زندگی کند، آن هم در یک عمارت بزرگ و سوت‌وکور. مری روزی به طور تصادفی به کالین برمی‌خورد؛ پسری که به نظر می‌رسد به خاطر یک بیماری خانه‌نشین شده و از تختش بیرون نمی‌آید. او هم مثل مری کودکی متوقع است و عمیقا فکر می‌کند مرگ قریب الوقوع‌اش در همین نزدیکی است. مری به زودی پی می‌برد که این عمارت اتاق‌های بسیاری دارد که اکثر آن‌ها قفل شده‌اند؛ اما مهم‌تر از همه یک باغ مخفی در اینجا وجود دارد که ماهیت مرموزش به علامت سوال بزرگی برای مری تبدیل می‌شود. این باغ زمانی به همسر کریون تعلق داشته که به دلیلی نامشخص در این باغ مرده و حالا کریون آن را قفل کرده است. پس از شنیدن این موضوع، مری حسابی علاقمند می‌شود تا به راز باغ مخفی پی ببرد. دختر لوس و غرغروی داستان ما پس از آنکه به هزار ترفند به باغ راه پیدا می‌کند دچار تحولی اساسی می‌شود که زندگی او و اطرافیانش را دگرگون می‌کند.
مری و کالین هر دو در آغاز به عنوان شخصیت‌هایی ضعیف‌النفس به داستان «باغ مخفی» معرفی می‌شوند. مری به خاطر از دست دادن والدین و خانه‌اشان در هندوستان منزوی شده و از نظر عاطفی پختگی لازم را ندارد. کالین هم با بیماری دست و پنجه نرم می‌کند که او را تا سر حد مرگ ترسانده است. اما هردوی آن‌ها با کشف باغ مخفی چرخشی صدوهشتاد درجه‌ای پیدا می‌کنند. دو قهرمان کوچک کتاب برنت با تراژدی و تراما روبه‌رو شده‌اند؛ اما باغ مخفی این انگیزه و توانایی را به آن‌ها می‌دهد تا با استقامت از زمان‌های دشوار زندگی‌اشان عبور کنند. مری تسلیم تنهایی خود نمی‌شود و با اکتشاف در عمارت عمویش روحیه‌ی کله‌شق اما کنجکاو خود را به نمایش می‌گذارد. کالین نیز مشتاق ماجراجویی است و علاقه‌ای عمیق به طبیعت و حیوانات دارد. آن‌ها با اتکا به اراده‌ی خود دنیای بزرگسالانه را به چالش می‌کشند و قفل‌ها را می‌شکنند؛ چه واقعی و چه نمادین. این دنیایی تازه را به روی آن‌ها می‌گشاید که بااینکه در آغاز عملی ساده به نظر می‌رسد، اما برای قهرمان‌های کوچک کتاب شجاعت زیادی می‌طلبد و می‌تواند اولین قدم آن‌ها برای غلبه بر ترس‌ها و پذیرش زندگی باشد. درواقع، برنت به زیبایی توانسته مفهوم قهرمانان کوچک را در اقدامات به ظاهر بی‌اهمیت جلوه دهد. این کودکان که تصور می‌کنند از سوی دنیای بزرگ‌ترها فراموش شده و کنار گذاشته شده‌اند، تصمیم می‌گیرند خودشان آستین بالا بزنند و با اتکا به یکدیگر به باغ وارد باغ شوند؛ باغی که تحت تأثیر شجاعت و فداکاری مری و کالین احیا شده و جان تازه‌ای می‌یابد؛ درست مثل شخصیت‌های داستان که متأثر از انرژی باغ، گامی به سمت رویش دوباره برمی‌دارند که شادی را به زندگی آن‌ها بازمی‌گرداند.
بااینکه «باغ مخفی» روایتی ساده دارد، اما در همین سادگی خود پیام‌های بسیاری نهفته است. این کتاب نشان می‌دهد که سر و کله‌ی یک قهرمان کوچک می‌تواند در هر جایی سبز شود، اما با شناخته شدن ظرفیت آن‌ها و پرورش دادن آن است که این نیروی بالقوه به بالفعل تبدیل می‌شود. هر کس، فارغ از سن، جنسیت و شرایط خود می‌تواند گام‌های کوچکی بردارد تا تأثیری مثبت بر زندگی خود و اطرافیانش داشته باشد و این همان درک عمیق‌تری است که «باغ مخفی» ما را به سمت آن سوق می‌دهد.
منبع: Park Rapids Enterprise
